Qələmsiz yazılanlar
status-esselər
UEFA-nın
qərarı və məsuliyyətli jurnalistika
"Avro-2020"nin final görüşü həm də oyun
zamanı baş verən bir hadisə ilə yadda qaldı. İkinci hissənin sonlarında oyunda 3-4 dəqiqəlik
fasilə yarandı. Oyunu Türkiyənin
TRT1 kanalından izləyirdim. Bir nəfər azarkeşin
meydana daxil olub rəqs etdiyini bildirən türk şərhçi
dedi ki, təhlükəsizlik xidmətinin əməkdaşları
onu meydandan çıxarmağa çalışırlar. Azarkeşin meydana girməsi, təhlükəsizlik
xidməti əməkdaşlarının onu meydandan
çıxarması anlarının görüntüləri
efirə verilmədi. Şərhçi bir
məqamı da vurğuladı ki, UEFA-nın qərarına
görə, belə görüntülərin efirə verilməsi
qadağandır, amma bu görüntüləri videoya çəkən
tamaşaçılar, yəqin ki, onu sosial şəbəkələrdə
paylaşacaqlar. Həqiqətən də,
şərhçinin dediyi kimi, çox keçmədi, həmin
görüntülər sosial şəbəkələrdə
peyda oldu.
İndi kimlərsə UEFA-nın bu addımını
informasiyanı gizlətmək cəhdi kimi qiymətləndirsələr
də, Avropa futbol təşkilatının bu qərarı
klassik jurnalistika düşüncəsinə, peşəkar
jurnalistika prinsiplərinə uyğun, doğru qərardır. Bu, UEFA kimi
nüfuzlu qurumun prinsipial və birmənalı şəkildə
belə neqativ hallara qarşı olmasından irəli gəlir.
Bir vaxtlar jurnalistika səviyyəli və ictimai rəyi
yönləndirən bir sahə idi, jurnalistlər heç
zaman məhdud dünyagörüşlü, dayaz
düşüncəli insanların təbliğatı ilə
məşğul olmurdular. Ortaya atılan
hansısa sərsəm fikir, xəstə düşüncə,
xurafat, cəhalət meylləri dərhal medianın
qınağı ilə üzləşirdi, belə fikirlərin
yayılması jurnalist etikasına zidd, cəmiyyət
üçün zərərli sayılırdı. Jurnalistlər cəmiyyətin ziyalı, səviyyəli,
ayıq təbəqəsi kimi cəmiyyət
qarşısındakı məsuliyyətini dərk edir,
öz fəaliyyətləri ilə cəhalətin
yayılmasına qarşı ciddi müqavimət göstərirdilər.
İndi isə özünə jurnalist deyənlərin
sayı artsa da, jurnalist məsuliyyəti azalıb. Yerindən
duran özünü jurnalist adlandırır və bir cahilin,
bir nadanın, bir savadsızın populist, kütləni cəlb
edən fikirlərini gündəmə çevirib, təbliğ
edir. Dünənəcən ictimai rəyi
istiqamətləndirən media bu gün ucuz və
bayağı sensasiyanın, yüngül xəbərlərin əsirinə
çevrilərək onların yedəyində
sürünür.
Gözlənildiyi kimi, oyun zamanı baş verən bu hadisə
əvvəlcə sosial şəbəkələrdə
yayıldı.
Son illərin təcrübəsi də göstərir
ki, sosial şəbəkə istifadəçilərinin
heç bir məsuliyyəti yoxdur, düşüncəsindən,
dünyagörüşündən asılı olmayaraq istənilən
şəxs bu resurslardan yararlana və istədiyi bilgini, məlumatı
yaya, paylaşa bilir. Bu internet resursu Yer kürəsinin ən
fərqli qütblərində yaşayan insanların bir-biri ilə
ünsiyyət qurması, öz fikir və düşüncələrini
sərbəst şəkildə bölüşməsi,
dünyanın dördbir yanında baş verənlərdən
anındaca xəbər tutması üçün sonsuz və
məhdudiyyətsiz virtual məkan kimi nə qədər əhəmiyyətlidirsə,
dar düşüncəli, məhdud
dünyagörüşlü insanların öz zərərli
fikirlərini ictimailəşdirmələrinə münbit
şərait yaratmaq baxımından bir o qədər təhlükəlidir.
Sosial şəbəkələrdə bir
çox istifadəçilər nəinki hansısa neqativ
hallarla bağlı yayılan xəbər və
videomateriallardan şikayətçi olmur, əksinə,
onları gen-bol paylaşaraq təbliğ edirlər. Ən pisi isə odur ki, sosial şəbəkələrdəki
belə materialları media qurumlarını bir çoxu da təkrarən
paylaşmaqla onların daha geniş miqyasda yayılmasında
katalizator rolunu oynayır. Əslində isə media
orqanının peşəkar dəyərləri nəzərə
alıb, haqqında danışdığımız final
oyununda baş vermiş hadisəyə prinsipiallıqla və qətiyyətlə
yanaşan UEFA kimi birmənalı mövqe sərgiləməsi,
neqativ yüklü, cəmiyyət üçün zərərli
xəbər və videogörüntüləri yaymaması, əksinə,
belə halları qınaması ən düzgün və
sağlam mövqe olardı. Təəssüf
ki, bu gün bir çox hallarda jurnalistikamız məsələlərə
bu nüfuzlu futbol təşkilatı kimi normal, doğru münasibət
göstərə bilmir, cahil və naqis düşüncə
sahiblərinin tribunasına çevrilməklə reytinq
arxasınca qaçır. Olduqca
ağrılı və düşündürücü mənzərədir.
Həm də ona görə ağrılı və
düşündürücüdür ki, bu durum medianın,
jurnalistikanın nüfuzdan hər gün bir az
da çox düşməsinə, etibarını itirməsinə
rəvac verir.
***
Etibar Hüseynov feysbuk dostluğumda yoxdur, nə vaxtsa
buna heç arzum, həvəsim də olmayıb. Varlığını
da unutmuşdum. Dünən Azər Həsrətlə
Eynulla Fətullayevin statusları maraq doğurdu deyə,
açıb səhifəsinə göz gəzdirdim. Adam öz şakərindən hələ də əl
çəkməyib. Yaddaşlarda
söyüş, təhqir, şər-şəbədə
ustası kimi qalan bu kəs uzun sürən susqunluqdan sonra indi
yenidən fəallaşıb, həm də öz əvvəlki
ampluasında. Yazdıqlarından
açıq-aşkar kin-küdurət, paxıllıq,
xılt yağır.
Bir ara belələrinə geniş meydan
verilmişdi; marığa yatmışdılar, sahibləri
kimi hədəf göstərsə, o saat onun üstünə
hücum çəkirdilər. Deyəsən,
indi də burunlarına nəsə iy-qoxu dəyib, suyu
bulandırmağa, çirkab atmağa müntəzir
dayanıblar.
Amma heç nə unudulmur, heç nə yaddan
çıxmır. Onun və onun kimilərin mahiyyətini, xislətini
ifşa eləmək, açıb hər kəsə göstərmək
lazımdır ki, indiki nəsil də görüb
tanısın...
***
Əvvəlki toyları unudun. Onlar tarixdə
qaldı. Bir də olmayacaq. İfrat
israfçılıqdan, gur musiqi sədaları altında
şit hay-küydən, saxta, süni təbriklərdən
hamı narazı idi. Dəyişdirməyi biz
bacarmadıq, COVİD-19 bacardı.
İndi yığcam, yalnız yaxın dostlardan,
qohumlardan ibarət sakit məclislərə üstünlük
verməli, altşüurumuzdan harın, dəbdəbəli
şənlikləri silməliyik.
***
Bu templə
bir az da davam etsəydi, dünyanın sonu
yaxınlaşacaqdı. Koronayla birtəhər
tutub saxladılar; nəfəs dərməyə,
düşünməyə vaxt, imkan olsun deyə. Yer kürəsi yenidən həmin tempə
qayıtsa, gələcəkdə keçmişi
qalaktikanın ənginliklərindəki qırıntılardan
öyrənəcəklər.
***
"Sizi deyib gəlmişəm, ey mənim müsəlman
qardaşlarım! O kəsləri deyib gəlmişəm ki,
mənim söhbətimi xoşlamayıb, bəzi bəhanələrlə
məndən qaçıb gedirlər, məsələn, fala
baxdırmağa, it boğuşdurmağa, dərviş
nağılına qulaq asmağa, hamamda yatmağa və qeyri
bu növ vacib əməllərə".
Dahi Mirzə Cəlilin sözləri
aktuallığını itirməyib.
Xoruz döyüşdürməyə, it
boğuşdurmağa... genetik maraq formasını dəyişsə
də, tez-tez özünü yenə büruzə verir.
***
Adam daha
futbola da etibar eləmir...
***
Hamı
rahatlıq axtarır...
***
İndi
uşaqlar şirniquşa sevinir ki?..
***
Gec gələnlərdə
güc və həvəs çox olur...
***
Dünya
çox dəyişdi...
***
Biz hələ 19-cu əsrdə Şuşada oturub Parisi
"partladan" millətik.
Futbol
komandası nədir ki?..
***
150 nəfərlik toydur. Gur, bayağı
musiqinin səsindən yenə ağız deyəni ən
yaxındakı qulaq eşitmir.
Pandemiya
da ibrət olmadı...
***
AzTV-də Yunis Orucovun "Jurnalist
araşdırması"nda "Şuşa həbsxanasının
gizlinləri"nə baxdım.
Çox səviyyəli veriliş idi. Böyük zəhmət
sayəsində sanballı iş ortaya qoyulub. Yaxşı
ki efirimizdə belə araşdırma verilişlər və
bunu hazırlamağa qadir jurnalist heyəti var.
Təbrik və təşəkkür edirəm.
***
Feysbukda "Qafqaz albaniyası. Qıpçaqlar"
səhifəsi var.
Çox lazımlı və səviyyəli materiallarla zəngin
səhifədir. Maraqlananlara tövsiyə edirəm.
***
Sözləri düzgün yaza bilməyən gənclərlə
tez-tez rastlaşıram. Vurma cədvəlini bilməyənlər
də çoxdur. Özlərinə haqq
qazandırıb deyirlər ki, kalkulyator olan yerdə vurma cədvəlini
əzbərləməyə nə ehtiyac var? Qabaqlar bu təməl bilgiləri olmayanları
savadsız adlandırırdılar. Dünən
isə bir gənc gördüm, istiqaməti - sağı, solu
bilmirdi. Bu, necə olur, axı?
***
Sosial şəbəkələrdə erməni dilində
səhifələrimiz olmalıdır. Şuşada
erməni dilində radio fəaliyyətə
başlamalıdır. Azərbaycan dövlətinin
işğaldan azad edilmiş ərazilərə, erməni vətəndaşlarımıza
yönəlik siyasətinin təbliğatı
aparılmalı, Bakıda yaşayan ermənilərin fəaliyyətindən,
Qarabağdakı quruculuq işlərindən, ermənilərin
Azərbaycan dövləti tərkibində yaşaması
şərtlərindən dayanmadan bəhs olunmalıdır.
Erməni dilini bilən kadrları, Bakıda yaşayan
erməniləri bu prosesdə iştiraka cəlb etmək
lazımdır. Müharibənin ikinci,
üçüncü fazalarından da qalib çıxmaq
üçün daima tətikdə olmalı, ayaqda
durmalıyıq.
***
Ona ən
böyük hörmətim haqqında
danışmamaqdır...
***
Həyasızlıq adətən savadsız və mədəniyyətsiz
adamlara xasdır.
Savadlı və mədəniyyətli abırsızlar isə
nadir, amma qorxulu olurlar.
***
Yekəxana danışanları utandırmaq
üçün hansı kreativ yollardan istifadə edirsiniz?
Variantlarınız varmı?
***
Bir müddətdən sonra qəzetləri ancaq muzeylərdə
görə biləcəyik.
Vaxt varkən
vərəqləyək...
***
Bir dəfə
yazınızı reklama qoymayın, görək neçə
nəfər bəyənir?..
***
Məhdud imkanlar etmək istədiyin yaxşılıqlarla üst-üstə düşməyəndə...
***
Əsas bəla tənbəllikdir.
***
Üzündən yaxşı oxuyur...
***
Yatasan, hesabı səhər biləsən...
***
Rəqs edəndə də gərək yeri və vaxtı elə seçəsən ki, bütün dünya səni tanısın.
***
Bu vurhavurda, uzatma dəqiqələrdə telefonuma mesaj gəldi: "Əziz insan, mənim hekayəmi vermədiniz".
Yazdım ki, oyunu İngiltərə udsa, verəcəyik...
Rəşad
MƏCİD
Azərbaycan
Yazıçılar Birliyinin gənclərlə iş üzrə
katibi, "525-ci qəzet"in baş redaktoru
525-ci qəzet.- 2021.- 18 iyul.- S.11.