Fransız nəşri Əli İldırımoğludan yazdı

Fransanın "Boojum" ədəbi nəşri tanınmış yazıçı və publisist Əli İldırımoğlunun fransızca nəşr edilən "Mənim rəncbər atam" kitabı haqda resenziya dərc edib.

Kult.az həmin yazını təqdim edir.

Əli İldırımoğlu - "Mənim rəncbər atam", atama hörmətlə

Bu gün kim Azərbaycanı xəritədə göstərib, onun yazıçılarından biri barədə sitat gətirə bilər? Tərcüməçi Şahin Sinariya mədəniyyətimiz arasında körpü yaratmaq üçün bu əziyyətli işi öhdəsinə götürdü. Filip Le Royu Azərbaycan dilinə tərcümə etdikdən sonra o, ölkənin məşhur yazıçısı Əli İldırımoğlunun son əsərini, "Mənim rəncbər atam" adlı gözəl tərcümeyi-hal hekayəsini təqdim edir.

Böyük intellektual

Jurnalist və yazıçı Əli İldırımoğlu Azərbaycanın intellektual həyatının mərkəzi fiqurudur. O, 1927-ci ildə o vaxtkı Sovet Azərbaycanında anadan olub. Əvvəlcə müəllim, daha sonra jurnalist və qısa müddətdə aparıcı qəzetlərin rəhbəri olub. Əli İldırımoğlu qısa zamanda mədəniyyətə və ölkəsinə bağlılıq gücünün əsl nümunəsi olur. O, Azərbaycan Respublikasının "Şöhrət" ordeninə layiq görülür və özündən sonra bir çox yaradıcılıq nümunəsi miras qoyur, əhəmiyyətli, təsirli iz buraxır. Təəssüf ki, onun əsərləri "TEAS" nəşriyyatı tərəfindən mükəmməl işlənsə də, o, Qərbdə hələ də az tanınır. Onun qonşu ölkələrin (əsasən Rusiya, İran, Türkiyə) dillərinə çevrilən hekayə, roman, yüzlərlə məqaləsi var. O, bəlkə də ölkəsinin tarixini və mədəniyyətini dünyaya çatdıra bilən yeganə şəxsdir.

Atalıq və ata sevgisi haqqında gözəl musiqi

"Bu kitabı əlləri yer ruhu, müdriklik ruhu ilə qidalanmış, şücaətli, dürüst və ədalətli olan rəncbər atamın qarşısında hörmətlə baş əyib yazmışam. Hər şeydən əvvəl bunu özüm üçün etdim. Ancaq bu kitab həyatın görünməyən tərəfini görmək istəyənlərin də ürəyinə toxunacaq. Bir sözlə, bu kitab hər kəsə toxuna biləcək".

Doxsan yaşına yaxınlaşan Əli İldırımoğlu uşaqlığının ölkəsinə səyahətə çıxır. Romanı onun üçün pərəstiş etdiyi rəncbər atasına bir hörmət rəmzidir. "Mənim rəncbər atam" olduqca maraqlı bir avtobioqrafik ölçüyə malikdir. Əsər oxucunu 1920-ci illərə, Sovet Azərbaycanında paytaxtdan çox uzaqlarda kiçik bir kəndin gündəlik həyatına qərq edir. Hekayə o zaman əkinçilər ailəsində anadan olan, kiçik uşaq olan müəllifin baxışlarını əks etdirir. O, beş yaşında anasız qalmışkən topladığı xatirələrini (uşaqlıq, gənclik, sonra yetkin dünyası) 20-ci əsrin əvvəllərində və sonunda Azərbaycanda baş verən müharibə, mədəniyyət və Sovet cəmiyyətindəki multikulturalizm haqqında düşüncələri ilə cəmləşdirir.

Orada hər şey bir-birinə bağlıdır: atası, yoldaşları, əmioğluları, görüşləri, zövqləri, səyahətləri, uşaqlarla münasibətləri, qonşuları. Əsərdə Sovet cəmiyyətində qadınların yeri mövzusu da çox diqqət çəkir. Hekayə bəzən əlaqəsizləşir və yazının tonunu dəyişir, sanki yaşlı yazıçı qələminin dalınca qaçır və xatirələrini unutmaq istəmir. Buna baxmayaraq, əsər poeziya, nostalji, səxavət, Sovet Azərbaycanının adətləri, reallıqları ilə doludur.

"Mənim rəncbər atam" - kənd və kommunist Azərbaycanının salnaməsidir. Həm gülməli, həm də acı... Bəli, gülməli, hətta müəllifin Qarabağ müharibəsindən, qurbanı olduğu haqsız hücumlardan bəhs etdiyi anlarda həyəcanlı, həyatının ən gözəl xatirələrindən danışdığında isə bir az sadəlövh, amma kövrək salnamədir... Bu hekayədə sadə, təvazökar və təmkinli insan obrazı göstərilir. Sovet rejimi və onun nəticələri, qonşu dövlətlə qanlı münaqişə, din, siyasət, eyni zamanda, uşaqlıq xatirələri, - personajlarını bir-birindən daha heyrətləndirici təqdim edən Əli İldırımoğlunun bəhs etdiyi süjetlər belədir.

Əli İldırımoğlu kəndindən çıxarkən peşə həyatından, gördüyü hücumlardan və işəgötürənlərlə münasibətlərindən bəhs edir. Sonra atanın faciəli ölüm anı gəlir.

Üçüncü hissədə iki qonşu respublika arasındakı qanlı müharibədən bəhs edilir, bu müharibənin həm cəmiyyətdə, həm də müəllifin ruhunda qalan dərin izlərindən danışlır. Əli İldırımoğlunun "Mənim rəncbər atam" əsəri tamamilə fərqli bir dünyaya, məkana və zamana, Sovet təsirinin dərin əks olunduğu bir dünyaya qərq olmaqdır.

Ancaq hər şeydən əvvəl bu, ata məhəbbətinin ecazkar nümunəsidir.

Ölümə yaxınlaşan böyük Azərbaycan yazıçısı atasına ithaf etdiyi əsəri ilə bizə toxunur.

Loik Di Stefano

525-ci qəzet.- 2021.- 27 iyul.- S.8.