"Mənim kiçik nağılım": gənc yazarın uğurlu hekayəsi

Bu dəfə müzakirəmizin predmeti gənc yazar Müşfiq Şükürlünün "Mənim kiçik nağılım" hekayəsidir.

Müşfiqin uğuru hekayədə insan ruhunun dərinliklərinə enmək cəhdidir. Məncə, onun cəhdi alınıb. Gənc bir müəllifin belə mürəkkəb mövzuya girməsi məni təəcübləndirdi. Bəs siz nə düşünürsüz?

Müzakirənin ideya müəllifi və moderatoru Əsəd Cahangir.

Nadir Yalçın: Yaxşı, təsirli hekayədir. Əsas odur ki, bədii cəhətdən gözəldir, əhvalat deyil, "hekayə" janrının haqqını verib. Uğurlu hekayə adlandırmaq olar. Yeni uğurlar!

Səfa Rəşid: Məncə, Müşfiqin yaradıcı ruhu onun potensialının yüksək olmasından xəbər verir. Epitetlər, təşbehlər hekayəni daha zövqlü edir. Uğurlar arzu edirəm

İradə Aytel: Layihənizdə gənclərə yer verilməsi çox xoşuma gəldi. Müəllifin dili, təsvirləri yerli-yerindədir. Bir məsələ var ki, zövqlə oxumadım. Əvvəla, övladın dünyaya gəlməsi prosesi burada yazılan kimi deyil. Uşaq doğmaq o qədər uca, ali, müqəddəs anlardan ibarətdir ki... Bu anı qələmə almaq elə də asan deyil. Həm də o anı yaşamayan, orada iştirak belə etməyən birisi tərəfindən. Övlad dünyaya gətirmək ağrılıdır, əzablıdır, lakin sevgi doludur, xoşbəxtlik gətirir... İstəməzdim müqəddəs ana adı, müqəddəs anlar belə göstərilsin. Yeddi aylıq bir körpənin diliylə qələmə alınan hadisələr məntiqi baxımdan da qəbuledilməzdir. Əsər ya romantik, fantastik olmalıdır, ya da inandırıcı. Bu, hansı idi, bilmədim...

Allahşükür Ağa: Müəllif bədii predmeti düzgün seçib. Fikirlər inandırıcıdır. Bu baxımdan uğurlu hekayədir. Təbriklər, Müşfiq!

Almaz Ərgünəş Bəyazid: Ümumiyyətlə, mücərrədliyi xoşlamıram. Lakin onu çox məharətlə çatdıran olsa, bəyənirəm. Bir körpənin ana bətnindən doğuluşu və bir neçə ay yaşamını təsvir etmək üçün psixoloji biliyə malik olmalısan. Muəllif hamının bildiklərini təsvir edib. Sujet xətti yoxdur. Nə demək istədiyini bilmədim.

İlham Əzizov: Janr olaraq hekayədirmi, bilmirəm. Amma yazı olaraq mükəmməldir.

Şəfəq Abdullayeva: Çox duyğulu hekayədir. Oxuduqca duyğulandım...

Əyyub Qiyas: Müşfiq ananı qadın kimi sevməyi çox gözəl verib. Əslində, əksər oğlanların ilk sevgisi elə anadır. Bu mətnin konsepsiyasında yeddi ay yaşamış uşağın hekayəsi var, qalan 4 mamaça qadın nəyə xidmət edir? Ləyəndəki su və ananın ayaqlarını silmək nəyə lazımdır? Bu hekayə üçün bu təsvirlər artıqdır. Hekayə daha uğurlu ola bilərdi o halda - cəmi yeddi ay yaşamış körpənin dramaturgiyasına çox yer ayrılsaydı. Mətn kimi uğurlu mətndir, ədəbiyyat kimi çatışmayan cəhətləri var.

Xəyyam Rəfili: Hekayə elə bil başqa hekayənin, ya da romanın bir parçasıdır. Bəzən yazar beynində qurduğu hekayəni əlaqəsiz abzaslarla mətnə köçürür. Ümid edir ki, oxucu əlaqələri özü quracaq. Burda da eyni halı müşahidə elədim. Detallar, predmetlər, hadisələr, xüsusən sonluqda əlaqənin qırıldığı yerlər var.

Zaur Ustac: Mücərrədlik müəllifin demək istədiyinin çox utancverici mətləb olmasından qaynaqlanır. Məncə, özü də yaxşı bilir ki, demək istədiyini çatdıra bilməyib. Gənc yazarın qaldırdığı kasıblıq kimi sosial problem qabarıq görünür və psixoloji, əxlaqi problemləri arxasınca gətirir. Ən maraqlısı odur ki, müəllif bunu birbaşa göstərməsə də, oxucu görə bilir. Əsas çatışmazlıqlar: süjetin olmaması, artıq və şit təsvirlər, zamanın itməsi, natamamlıq. Müsbət cəhət sosial problemlərin qabardılması, mənəvi yoxsulluğun təqdim olunmasıdır. Ümidverici məqam: müəllifin axtarışda olmasıdır.

Sara Selcan: Müşfiq bəyin qələmini sevirəm. Hekayədə qadının əzabları real çatdırılır. Amma bəzi artıq detallar da var. Düzünü deyim ki, hekayə tam açılmamış qalır. Oxucuya aydın olmur ki, körpə öldü, ya başqa qadına verildi. Məncə, bu da ədəbiyyata yad deyil. Böyük yazıçıların da belə naməlum sonluqlu hekayələri var. Məsələn, İsa Muğannanın "Zəhər" hekayəsi

Nazilə Gultac: Nağıla bənzər hekayədə bir körpə oğlanın diliylə gənc bir qadının bədbəxtliyi, sevgisiz qurulan ailənin dağılması, onun körpəsini də götürüb sevdiyi şəxsin yanına getməsi təsvir olunur. Burda bir insanın şəxsində iki obraz var -qadın və ana obrazı. Qadın olaraq, sevgisinin ucbatından, bəlkə də xəyanətinin təzahürü olaraq, başqa evə sığınan şəxs analıq hissini unutmur. Körpə isə narahat olur, ona yad gələn yerdə ağrıyır. Yazıçı bununla bildirmək istəyir ki, ana qucağı da ana bətni kimi qutsaldır. Qadın ilk öncə ana adını uca tutmalıdır. Yoxsa doğulan uşaqlar ya bədbəxt olur, ya da erkən ölürlər. Başqa nağıllardan fərqli olaraq burda göydən üç alma düşmür, bir körpə mələk olub göyə uçur. Yazıçı demək istəyir ki, insanın ruhu yalnız öləndə dinclik tapır.

Sara İbrahim: Hekayə körpə ruhun dilindən nəql olunur. Yəqin ki, müəllif göylərdən yerdəkilərə xitabla nələrisə anlatmaq istəyir bu ruhun diliylə, amma nəyi, bunu tam anlada bilmir. Mətndə bəzi uyğunsuzluqlar var, məsələn, ata körpəyə yaxınlaşıb, barmağını onun dodağına toxundurur, amma bir az sonra beşiyə yaxınlaşıb, tülü qaldırır və uşağı ilk dəfə görür.

Bahəddin Salman: Müşfiqin nəqletmə bacarığı çox gözəldir. Bu səbəbdən də mətni birnəfəsə oxudum. Hekayənin ideyası böyük sevgi sayılan "ana" obrazı üzərində qurulub. Məncə, Müşfiq hekayəni daha da inandırıcı edə bilərdi. Çünki onda bu yaradıcılıq potensialı aşkardır.

Turan Novruzlu: Çox sevirəm bu hekayəni. Elə ona görə də Türkiyə türkcəsinə uyğunlaşdırmışam. "Mənim kiçik nağılım" yeddi ayında ruh olub göyə çəkilmiş, mələyə çevrilmiş bir körpənin qısaca ömrünün xatirələridir, yəni bəzi hissələrdə zaman və məkan təzadları əslində, elə yeddi aylıq körpənin danışıq dilinə uyğundur, nələrisə sonradan xatırlayıb danışanda elə bu cür olur. Gənc yazarın körpənin dünyaya gələrkən canında duyduğu ağrıları ifadə etməsi sadəcə möhtəşəmdir. İlk dəfə "Mənim kiçik nağılım"da oxudum və fərqinə vardım ki, doğulan körpə də ana qədər ağrı çəkir. Hekayədə yeddi aylıq oğlanın anasına vurğunluğu və qısqanclığı, atasının onunla ilk görüşü çox gözəl ifadə olunub. Yazı dili adamı yormur, axıcıdır və bir xoşuma gələn məqam da odur ki, hekayə layla ilə başlayır və layla ilə də sonlanır.

Nihat Pir: Təhkiyə peşəkarcasınadır. Yorucu deyil, söz sözü, cümlə cümləni çəkir. Amma bu mətn, fikrimcə, hekayə deyil. Cəhd demək istəməzdim, çünki yazının peşəkarlığı cəhd sözünü insafsız qılır. Amma istənilən halda, ilk iki abzas belə, Müşfiqin potensialını açmağa kifayət edir.

Əsəd Aslanoğlu: Bu hekayənin ilk oxucularından olsam da, yenə zövqlə təkrar oxudum. Ananın təsviri çox gözəldir. Müşfiqin cümlələrini redaktə etmək çətin olur. Duyğu tərəfini zədələməmək üçün orijinalda qalması yaxşı olar. Həm də öz aurası var bu mətndə.

Almaz Ərgünəş Bəyazid: Kişilər elə yanğı ilə təsdiqləyirlər ki, sanki bu başlarına gəlib. Gənc bir oğlan bu prosesi yaşaya bilməz.

Nəzakət Kərimova-Əhmədova: Almaz Ərgünəş Beyazid, tamamilə doğru dediniz... Rəylərə baxıram... mücərrəd fikirlər... çaşqın ifadələr... olmazdımı hekayə bu günün maraqlı hadisələri ilə bağlı yazılaydı... Nəyə və kimə lazımdı belə mübahisəli məsələlərlə vaxt aparmaq?

Əsəd Cahangir: Almaz xanım, istedad yaşamadığını da yazmağı bacarmaq deməkdir. Yaşadığını hamı yazır.

Almaz Ərgünəş Bəyazid: Əsəd Cahangir, istedad yaşamadığını yaza bilmək deyil hələ. Yazarkən yaşamaqdır... O gənc o ağrını harda görüb? Gümanlarla yazıb, eşitdiklərini yazıb.

Əsəd Cahangir: Almaz xanım, sizin dedikləriniz cism qatındadır və realizmdir. Müşfiq isə ruh qatında yazıb və modernə iddialıdır. Bu qatda gənc, qoca olmur. Onun ruhuna doğuş ağrıları yabançı deyil. Çünki ruh olaraq bu təcrübəni nə zamansa yaşayıb. O, bu ağrını yaddaşında dünyaya gətirib. Onu yazıçı olmağa sövq edən ruhun dumanlı, axıracan dərk olunmayan sezgilərini yazıya almaq cəhdidir.

Zaur Ustac: Əsəd müəllim, oxşadır... Ancaq orijinal deyil... Hələ bu yöndə özünü tapmaq üçün çox yol keçməlidir. Bu qəbildən başqa dillərdə o qədər yazılar var ki, hətta “google” tərcümə yazısına oxşayır...

Əsəd Cahangir: Əgər doğrudan da oxşadırsa, eyni duyğunu yaşayan hansısa əcnəbi müəllifdə özünü görüb demək. Biz hər yerdə özümüzü axtarırıq, başqaları bizim üçün güzgüdür. O güzgüdə özünü görmək üçün gözün açıq olmalıdır. Məncə, Müşfiqin gözü açıqdır. Amma hələ idrakı tam açılmayıb. Gördüklərini yorumlamaqda problemi var.

Fatimə Əlihuseyn: Bəlkə də, müəllif bəzi və bir çox mətləbləri açmağı lazım bilməyib və bir ailə faciəsini ancaq bu qədər duyğu yükü ilə sığdırıb hekayəyə...

Etibar Yaqubov: Mürəkkəb mövzudur. Bu kimi mürəkkəb mövzunun altına girmək özü də bir cəsarət tələb edir. Müşfiq Şükürlünun gözəl, düşündürücü təsvir vasitələri var. O, oxucuya sadə bir işarə ilə hadisənin kökünü göstərə bilib. Yazarın gələcəyini işıqlı və perspektivli hesab edirəm.

Adilə Nəzər: Mən bu hekayəni oxumuşam. Təhkiyə çox gözəldir. Bədii dil güclüdür, hətta bəzi məqamlarda əsərin dramını ikinci plana keçirir. Əsərdə ailə dağılmalarından əziyyət çəkən uşağın fəryadını duyuruq. Müəllif bununla cəmiyyətdə ən çox yayılan bu problemə diqqət çəkməyə çalışıb. Və əsərdə zamanın gedişi gah hərəkətlərin istiqamətinə əsaslanır, gah da əks tərəfə dönür. Bu da ruh aləmindəki zamana uyğunlaşdırılıb yəqin ki... Bəyəndim.

Varis Yolçiyev: Müşfiq Şükürlünün "Mənim kiçik nağılım" hekayəsini təəccüblə oxudum. Gənc yazıçının bu qədər yetkin proza sərgiləməsini alqışlayıram. Bədii ədəbiyyat məhz öz bədii ifadə vasitələri ilə bədii ədəbiyyat olur, söz oyunu, fikir dolayılığı, məcazlar, gerçəkliklə təxəyyül hüdudsuzluğunun kombinəsiylə səciyyələnir. Müşfiq bu qaydaları gözəl mənimsəyib. Onun mövzusu da qeyri-adi, mesajı da hikmətlidir. Odur ki, Müşfiqin hekayəsinə adi "obıvatel" gözü ilə baxanlar ona həqiqi dəyər verə bilməzlər. Peşəkarlar isə ciddi tənqidə cəhd etməsinlər, yazarın yaşını nəzərə alsınlar. Gənc nasirə uğurlu yaradıcılıq arzulayıram.

525-ci qəzet.- 2021.- 19 iyun.- S.20.