Lift nitqi

İşdə ilk gün

İngiltərədə universitet təhsilini bitirdikdən sonra böyük bir şirkətdə işə düzəlmişdim. İlk iş günü digər yeni əməkdaşlarla birlikdə London ofisimizdə “İşə başlama tədbiri”ndə iştirak edirdim. Bizə şirkətin bölmələri və fəaliyyətlərinə dair məlumatlar verildi. Sonra gələcək karyeramızda faydalı olacaq mövzular haqqında təqdimatlar təşkil edildi. Maliyyə şöbəsində çalışan ciddi görkəmli qadın çıxışında bildirdi:

- Biz işəgötürmə prosesində namizədlərin texniki biliklərini deyil, daha çox onların “yumşaq bacarıqlarını” qiymətləndiririk. Bir üstəgəl bir, eləyir iki. Burada çətin nə var ki? Əsas incə məsələlərdir! İnsanın davranışı, başqaları ilə səmərəli işləməsi, onlarla sağlam münasibət qura bilməsi və sairə. Texniki bacarıqları biz sizə öyrədəcəyik, amma qeyd etdiyim səriştələr asan mənimsənilmir, onlar bir az da insanın içində olmalıdır...

Maliyyəçi qadını dinlədikcə İngiltərədə qatıldığım iş müsahibələri gözlərim önündən keçdi. Heç kim mənə altı il universitetdə oxuduğum “iqtisadiyyat”, “idarəetmə”, “marketinq” kimi sahələr haqqında bir dənə də olsun sual vermədi. Elə hey soruşdular ki, qanmaz adamı necə yola gətirərsən, küsmüş insanları necə barışdırarsan, ya nə bilim, ruhdan düşmüş həmkarını necə həvəsləndirib ona kömək edərsən... Elə bil psixoloq axtarırlar! Mən isə təhlil şöbəsində adi mütəxəssis olacaqdım.

- Karyerada uğur qazanmaq üçün geniş “şəbəkə”lər qurmağınız vacibdir...

Növbəti təqdimatda bu fikri səsləndirən Texnologiya şöbəsinin müdürü idi. Onun “şəbəkə” adlandırdığı şeyin kompüterə aidiyyatı yox idi, nəzərdə tutduğu “əlaqələr”, “tanış-tunuşluq” idi. Etiraf edim ki, bunu eşidəndə məyus olmuşdum.

- Daha nə oldu? Şərqdə də “əlaqə”, qərbdə də?! – öz-özümə heyfsiləndim.

Müdür nitqinə davam elədi:

- ...Ofisdə vaxtaşırı rəhbər şəxslərlə təsadüfən rastlaşa bilərsiniz. Bu vaxt çəkinmədən onlarla ünsiyyət qurub, qısa zamanda münasibət yaratmağı bacarmalısınız. Sizə faydalı olacaq texnikalardan biri “lift nitqi”dir – dedi.

Ardınca bu texnika haqqında geniş məlumatlar paylaşdı. “Lift nitqi”nin məhdud zamanda birisinə özün və etdiyin işlərə dair yığcam və təsirli məlumat vermək məqsədi daşıdığını bildirdi:

- Xəyal edin ki, ofisdə dəhlizdəsiniz və liftin düyməsinə basırsınız. Bu vaxt qapı açılır və orada şirkətin icraçı direktoru var. Başqa heç kəs yoxdur. Siz içəri girirsiniz və bu adamla təklikdə 30 saniyə səyahət edəcəksiniz. Növbəti mərtəbədə liftə başqa şəxs daxil ola bilər, ya da bu adam lifti tərk edə bilər. Ona görə sizin vur-tut 4-5 cümlə demək imkanınız var və bu qısa vaxtda özünüz haqqında elə bir şey deməlisiniz ki, o rəhbər sizi bir daha unutmasın və bəlkə də, hətta sizi perspektivli bir layihəyə dəvət eləsin.

Gözümün ucu ilə saatıma baxdım. Yarımdəqiqəyə özünü təqdim etmək, 4-5 cümlə ilə o insanın etimadını, rəğbətini qazanmaq... bütün bunları bacarsaydım, subaylığın daşını çoxdan atmışdım...

- Unutmayın, keyfiyyətli “lift nitqi” sizi zirvələrə “yüksəldəcək”! – Texnologiya bilicisi dedi və “lift” sözünün ingilis dilində həm də “yüksəltmək” mənasına sahib olduğuna işarə etdi.

Məsələ aydın idi: Şirkətdə işə girmisən? Əcəb eləmisən. Çalışqansan? Ay maşallah! Yüksəlmək istəyirsən? Onda get əlaqələr qur...

Çətinlik

Hər işimin daşdan keçməsi çoxdankı adətim idi. Belə ki, mən Mançester şəhərində yaşayırdım və buradakı kiçik ofisimizin ştatında idim. Londona yalnız tədbir üçün gəlmişdim. Şirkətin, demək olar, bütün “zadəganları” paytaxtda idi və onun müqədərratını həll edən stratejik qərarlar da məhz burada qəbul edilirdi. Digər şəhərlərdəki həmkarlar, əlbəttə, onlayn olaraq toplantılara qatılır, arasıra Londona səfər edirdilər, amma üzbəüz ünsiyyət, özü də mütəmadi şəkildə, müqayisə edilməz idi. Odur ki, işə London ofisində çalışan hər bir işçidən bir sıfır geridə başlamışdım.

Nə olur olsun, London ofisini tez-tez ziyarət etməli, yüksək vəzifəli idarəçilərin iştirak etdikləri toplantılarda görünməli, gözə girməliydim. Bu ehtiyacın təsdiqi kimi tezliklə paytaxtdan bəzi hekayətlərin səs-sorağı da gəlməyə başladı. Sən demə, mənimlə birlikdə işə başlayan və Londonda çalışan iki məzunun bir neçə ay sonra bəxti yamanca gətirmişdi. Uyğun vaxtda uyğun məkanda uyğun adamlarla tanışlıqları onların yolunu açmış və vacib layihələrə dəvət almışdılar.

Təsəvvür edin. Şirkətimizdə “açıq ofis” tətbiq olunmuşdu, yəni bütün bölmə rəhbərləri, direktorlar, şöbə müdürləri – kim harada gəldi otururdu. Hansısa masa kiminsə mülkü-malı deyildi, kiməsə məxsusi ayrılmamışdı. Gəlirsən ofisə, görürsən boş masa var, əyləşirsən. Bir müddət sonra əlindəki kağız-kuğuzu steplerlə bəndləmək istəyirsən, amma masadakı stepler paslanıb, işləmir. Nə edəsən? Yanında oturmuş şəxsdən stepler xahiş edirsən, o adam da üzünü çevirəndə görürsən ki, tabeçiliyində beş min işçisi olan bölmə rəhbəri. Stepler bir bəhanədir artıq, başlayırsan dilxoşluq eləməyə, havadan-sudan danışırsan, sonra ofisdəki kafedə yüngül nahar edirsən, ona öz keçmişin, bacarıqların, məqsədlərin haqqında danışırsan. Bir həftə sonra da görürsən ki, adam səni çox əhəmiyyətli bir layihədəki komandasına aldı və sən olursan “xüsusi istedadlı gənc”. İş-gücünü yaxşı görürsən, əziyyət çəkirsən, zəhmətkeşlik edirsən və bir ildən sonra da vəzifədə qalxırsan. Bu uğur hekayəsi də bəs nədən başladı? O paslanmış steplerdən!

Hərəkətə keçmək lazım idi. Birincisi, karyeram ilə bağlı məqsədləri gözdən keçirdim: nə əldə etmək istəyirəm, bunun üçün hansı təcrübələrə ehtiyacım var? Bu məqsədlərə çatmaq üçün hansı rəhbərlər mənə dəstək ola bilər və xüsusən, mən öz bacarıqlarım ilə bu rəhbərlərə öz hədəflərinə çatmaqda necə kömək edə bilərəm (bəli, bu ikitərəfli faydaya əsaslanan münasibət idi)? İkincisi, bu rəhbərlər hansı toplantılarda iştirak edirlər, mən bu yığıncaqlara fiziki olaraq və ya onlayn şəkildə necə qatıla bilərəm?

Bütün bu mülahizələr zamanı siyahıma onlarla idarəçinin adı əlavə edildi və silindi. Ən sonda isə siyahıda yalnız bir adamın adı var idi. O da bizim bölmənin rəhbəri Maykl Vilson idi... bir az bəsit təhlil olmuşdu, lakin bütün bağlı qapıların açarı da məhz onda idi.

Bəs, Maykl Vilson kim idi? O, üç min işçiyə sahib nəhəng bölməmizə rəhbərlik edirdi və təxminən 40 yaşlarında olardı. Digər bölmə rəhbərlərinə nisbətən daha gənc idi və şirkətin parlaq ulduzu kimi tanınırdı. Onun rəhbərliyi altında bölmə son iki ildə ard-arda uğurlar qazanmış və satışlarımız xeyli artmışdı.

Maykl məharətli natiq idi, danışanda adam heyrətlənirdi, qibtə edirdi. Sahib olduğu böyük yumor hissindən ustalıqla istifadə edirdi və nitqinə zarafatlar əlavə edərək dinləyiciləri güldürür, onlarda ruh yüksəkliyi yaradırdı.

Bəzən də bölmənin bir uğursuzluğu olanda elə danışırdı ki, elə bilirdin, bu keşməkeşli zəmanədə Maykl Vilson iti məntiqini, cəld qərarvermə bacarıqlarını istifadə etməsəydi, 10-15 milyon nədir, 100 milyon, 200 milyon funt kəsirimiz olacaqdı, bölmə nədir, şirkət batacaqdı! Hamımız da qalacaqdıq işsiz-gücsüz!

Onlayn toplantılarda həssas məqamlarda, emosiyaların aşıb-daşdığı, hamının ağız-ağıza verib, bir-birinə sataşdığı vəziyyətlərdə Maykl Vilson var idisə və o hələ də səssiz dayanmışdısa, deməli, bir azdan nəsə bir şey deyəcəkdi. Onun deyəcəyi bu öyüd, bu hikmət hamının ürəyinə su səpəcəkdi, qəzəbləri söndürəcəkdi, onları bir-birinə mehribanlaşdıracaqdı.

İki həftədə bir Maykl Vilsondan video müraciətli elektron məktublar gəlirdi, hamını təbəssümü ilə salamlayırdı, bölmənin uğurlarından danışırdı, işçiləri elə tərifləyirdi ki, oturduğum yerdə qürrələnirdim, qoltuqlarım qarpızlanırdı. Fikirləşirdin ki, lənət olsun kapitalizmə, adam maaş-pul istəmir, müftə də çalışmağa razıdır. Əsas odur, şirkətimiz uğurlu olsun, rəqiblərini qabaqlasın, yüksək zirvələrə çatsın, əməkdaşlarımız xoşbəxt, qayğısız olsun, yoldaşlar!

Qısası, Maykl Vilson çox görkəmli adam idi və bütün görkəmli adamlar kimi London ofisində otururdu. Mançesterə isə nadirən gəlib gedirdi. Onunla necə tanış ola bilərəm, rastıma çıxanda ünsiyyətə nə cür başlaya bilərəm və “lift nitqim” nə ola bilər deyə baş yorurdum.

Bizim şöbənin gündəlikdəki məsələlərlə bağlı həftəlik toplantısı vardı və Maykl Vilson bu görüşə daima qatılırdı. Bir dəfə mənə bu toplantıda qısa təqdimat göstərməyi həvalə etdilər. Çox həyəcanlı idim. Göydəndüşmə fürsət idi. Təqdimata ciddi hazırlaşdım, səlis və aydın nitq mətni yazdım, təkrar-təkrar məşq elədim. Kostyum geyindim, qalstuk taxdım. Toplantı vaxtı çatanda görüşə qoşuldum və veb kameranı açdım. Amma nə qədər gözləsəm də, Maykl Vilsonun izi-tozu görünmədi. Dedilər ki, vacib işi çıxıb, gələsi deyil. Nəticədə mən təqdimatımı göstərdim, o isə görə bilmədi.

Ürəyimi üzmədim. Qətiyyən! Burun sallamaq nədir? Yaraşmaz! Üç həftə keçəndən sonra mən deyən oldu. Yenə təqdimat tapşırdılar. Yenə hazırlıq gördüm, yenə geyinib-keçindim. Vaxt gələndə veb kameranı açıb gözlədim. Bu dəfə bəxt üzümə güldü. Maykl Vilson da toplantıya gəlmişdi, artıq eyni ekranda onun da kamera görüntüsü vardı, mənim də. Elə bil dəyirmi masada yanaşı oturmuşduq. Həyəcanlı idim. On dəqiqə sonra Maykl anidən kamerasını qapatdı və ardınca toplantıdan çıxdı. Yenə məni eşitmədi...

Bir həftə sonra təkrarən toplantıda iştirak edirdim, amma təqdimatım yox idi. Mənimlə birlikdə işə girmiş başqa bir məzunun isə təqdimatı vardı. Elə oldu ki, Maykl Vilson bu dəfə müzakirələri axıra qədər dinlədi, hətta o əməkdaşın çıxışından razı qaldı, xeyli təriflədi. Belə cavan yaşda uğurlu təhlil aparmasını və mükəmməl nitq qabiliyyətini xüsusilə qeyd elədi. Bir ay sonra bu gənci böyük layihəyə cəlb elədilər...

Sonrakı aylarda hadisələr başqa cür cərəyan etdi. Maykl Vilson artıq toplantılara nadir hallarda qatılmağa başladı. Nəticədə özümü ona tanıtdırmaq arzusu gerçəkləşmədi. Lakin mütəmadi olaraq gələn elektron məktublarda onun hansısa gənclərin uğurları haqqında danışdığını və bu gənclərin sonradan bəxtlərinin açıldığını eşidirdim.

Arada təlimlər və toplantılar üçün Londona səyahətlərim olurdu. Fikirləşirdim ki, onlayn məkanda ünsiyyətimiz baş tutmasa da, bəlkə də, taleyimə onunla üzbəüz görüş yazılıb. Əla “lift niqti” də hazırlamışdım. Yarımdəqiqəyə beş qızıl cümlə deyəcəkdim – qısa və yığcam, nöqtə vuruşu kimi. Məsələni kökündən həll edəcəkdim...

Amma təəssüf ki, fələyin çərxi dönmüşdü. Bir kərə belə olsun, Maykl Vilson ilə kəlmə kəsmək nədir, heç göz-gözə gəlmək də qismət olmadı. Elə bil, yer yarılmışdı, kişi içinə girmişdi.

Beləliklə, bütün ümidlərim boşa çıxdı və bəxtimdən küsdüm. Qərar verdim ki, başımı aşağı salıb, işimi görüm. Bölmə rəhbərlərinə əlim çatmır, çatmasın, Mançesterdəki şöbə müdürləri və direktorları ilə isti münasibət quraram, bölgədəki iri layihələrdə iştirak etməyə çalışaram. Böyük düşünmək mənə yaramır...

Səməd SƏFƏROV

525-ci qəzet.- 2021.- 25 may. S. 12.