Əbədiyaşar generalımız

Qarakənd faciəsindən 30 il ötür

Hər bir insan dünyadan köçəndə özündən sonra həyatda müəyyən iz qoyur. Bəzən bu izlər dəniz suları sahil qumunu yuduğu kimi, qısa müddət ərzində itib-batır. Bəzən isə yaşanan İNSAN ömrü tarixin salnaməsinə əbədi həkk olunur, üstündən onilliklər, qərinələr ötsə də, xatirəsi qəlblərdə, xalqın yaddaşında yaşayır...

Azərbaycan xalqının belə əbədiyaşar şəxsiyyətlərindən biri də 30 il əvvəl Qarakənd faciəsində dünyasını dəyişən, müstəqil Azərbaycan Respublikasının ilk daxili işlər naziri, dövlət müşaviri Məhəmməd Nəbi oğlu Əsədovdur. General-mayor M.Əsədov 1991-ci il noyabrın 20-də bir sıra yüksək rütbəli dövlət xadimlərinin içində olduğu "Mi-8" vertolyotunun Qarakənd yaxınlığında (Xocavənd rayonu) erməni hərbi birləşmələri tərəfindən vurulması nəticəsində şəhid olub. O, Sovet ideologiyasının təzyiqi altında olanda, sonradan Azərbaycanın müstəqilliyinə qarşı yaranan təhdidləri aradan qaldıranda da yalnız bir amala xidmət edib: onun ali missiyası dövlətçiliyimizə, xalqa ləyaqətlə xidmət göstərmək olub.

Şərəfli ömür yolu

Məhəmməd Əsədov 1941-ci il dekabr ayının 5-də Zəngilan rayonunun Baharlı kəndində anadan olub. Dördüncü sinfi doğma kəndlərində, orta məktəbi rayonun Mincivan qəsəbəsində bitirdikdən sonra Bakı Statistika Texnikumunda təhsil alıb. 1970-ci ildə D.Bünyadzadə adına Azərbaycan Xalq Təsərrüfatı İnstitutunu maliyyə və kredit ixtisası üzrə bitirib.

1968-1978-ci illərdə Sumqayıt Şəhər Partiya Komitəsində təlimatçı, sənaye və təşkilat şöbələrinin müdiri vəzifəsində çalışıb. 1978-ci ildə Ağsu rayon İcraiyyə Komitəsinə sədr təyin olunub. İşgüzar fəaliyyəti, yüksək təşkilatçılıq qabiliyyəti ilə respublika rəhbərliyinin diqqətini cəlb edən M.Əsədov 1980-ci ildə SSRİ Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinin F.Derjinski adına Ali Məktəbində oxumağa göndərilib. 1982-ci ildə həmin təhsil müəssisəsini qırmızı diplomla başa vuraraq, Azərbaycan SSR Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsində məsul vəzifəyə təyin olunub. Qısa müddət ərzində özünü peşəkar zabit kimi tanıdıb, həmçinin, Bakı Ali Partiya Məktəbini fərqlənmə diplomu ilə bitirib. M.Əsədov 1983-cü ildə Jdanov (indiki Beyləqan) Rayon Partiya Komitəsinə birinci katib təyin olunub. Yeni katib respublikanın geridə qalmış rayonlarından olan Jdanovda təsərrüfatı dirçəldib, bütün sahələrdə geniş quruculuq işləri həyata keçirib: rayon mərkəzi abadlaşdırılıb, yeni park, küçə və meydançalar salınıb, müasir təhsil müəssisələri inşa edilib...

Milli ruhu, ziyalı mövqeyi ilə seçilən Məhəmməd müəllim 1986-1988-ci illərdə Azərbaycan KP MK-nın İnzibati orqanlar şöbəsinin müdiri işləyəndə də peşəkar idarəçiliyi, zəngin potensialı ilə diqqət çəkdi, təcrübəli rəhbər kimi böyük nüfuz qazanıb. Həmin vaxt Qarabağda separatçı qüvvələr fəallaşır, mənfur qonşularımızın torpaq iddiaları milli zəmində münaqişələrə səbəb olurdu. Mərkəzi Komitədə bu kimi taleyüklü məsələlərə biganə yanaşılsa da, Məhəmməd müəllim ermənilərin məkrli iddialarına qarşı ilk günlərdən barışmaz, prinsipial və qətiyyətli mövqe tutdu. Hadisələrin təhlükəli vəziyyət aldığını dərk edən M.Əsədov ermənilərin törətdikləri təcavüzün qarşısını almaq məqsədi ilə tez-tez Qarabağa gedir, vəziyyətin nəzarətdən çıxmaması üçün əlindən gələni edirdi.

Yenilməz vətənpərvərlik ruhu

1988-ci ilin fevralında erməni vəhşiliklərindən qəzəblənmiş xalq Sumqayıtda ayağa qalxaraq Sovet imperializminə meydan oxuyur, dövlət maşınlarının qarşısını kəsərək şəhərə girişinə mane olurdu. Həmin hadisələr vaxtı təkcə Məhəmməd müəllimin maşınına toxunmadılar...

Bu heç də təsadüfi olmamışdı. M.Əsədov uzun illər Sumqayıtda işləmiş, tutduğu ədalətli mövqe, səmimiyyəti, xeyirxahlığı ilə böyük ad-san, hörmət qazanmışdı. Üstündən uzun illər ötsə də, xalq bu yaxşılıqları unutmamışdı. Məhz buna görə də Sumqayıt hadisələri zamanı Məhəmməd müəllimi tanıyan şəhər sakinləri "bu, Əsədovun maşınıdır" deyərək onu böyük hörmətlə yola salmışdılar. Çünki hamı bilirdi ki, digər məmurlarından fərqli olaraq Məhəmməd Əsədov xalqın dərdinə əlac etmək üçün bu şəhərə gəlib...

Qəlbində Vətən sevgisi gəzdirən M.Əsədov1988-1989-cu illərdə Ağdaş Rayon Partiya Komitəsinin, 1989-1990-cı illərdə Quba Rayon Partiya Komitəsinin birinci katibi işləyəndə də ona müraciət edən hər kəsin probleminə xüsusi qayğı ilə yanaşıb, xalqın rifahının yaxşılaşdırılması, rayonun sosial-iqtisadi inkişafı üçün var qüvvəsi ilə çalışıb. Harada işləməsindən asılı olmayaraq, üzərinə düşən vəzifəni ləyaqətlə yerinə yetirməsi, ona göstərilən etimadı yüksək səviyyədə doğrultması yuxarılarda da müsbət dəyərləndirilib və Məhəmməd Əsədov 1990-cı ilin may ayında Azərbaycan Respublikasının daxili işlər naziri vəzifəsinə təyin edilib.

O, kabinetdə oturub göstəriş verən dövlət məmurlarından deyildi. Qarabağ münaqişəsi onu narahat edən başlıca problem olduğundan yenə də bölgələri qarış-qarış gəzir, təcili tədbirlər görmək məqsədi ilə SSRİ Daxili İşlər Nazirliyinə müraciət ünvanlayır, asayişi qorumaq üçün silah-sursat tələb edirdi. Qısa müddət ərzində Xüsusi Təyinatlı Milis Dəstəsi yaradan Məhəmməd Əsədov nazirliyin əsas qüvvələrini Xocalı hava limanında səfərbər edərək ermənilərin gediş-gəlişinə nəzarəti gücləndirdi, respublikanın çıxış yollarını ciddi nəzarətdə saxladı... Nümunəvi xidmətlərinə görə, 1990-ci il noyabr ayının 5-də ona daxili xidmət general-mayoru rütbəsi verildi.

Yaxın tarixdən şanlı səhifələr

SSRİ-nin süqutu yaxınlaşdıqca dünyanın müxtəlif yerlərində xüsusi təlim keçmiş erməni yaraqlıları qeyri-qanuni yollarla Dağlıq Qarabağa gələrək təxribatlar törədirdilər. Bu terror qruplarının əsas qüvvələri Xanlar rayonunun (indiki Göygöl) Çaykənd kəndində güclü mövqe tutmuşdu. Belə çətin məqamda daxili işlər naziri xalqın mənafeyi naminə son dərəcə qətiyyətli və mühüm qərar qəbul etdi. Erməni separatçılarının pozuculuq fəaliyyətinin qarşısını almaq üçün general M.Əsədovun rəhbərliyi ilə 1991-ci ilin 30 aprel - 4 may tarixlərində həyata keçirilən Çaykənd ("Halqa") əməliyyatı Azərbaycanın müasir hərb tarixinə şanlı səhifələrdən biri kimi həkk olundu.

Erməni separatçılarının bədnam niyyətlərinin qarşısını almaq məqsədi ilə həyata keçirilən bu əməliyyata peşəkar səviyyədə hazırlıq görülmüşdü. Əvvəlcədən aparılmış ciddi kəşfiyyat işlərindən sonra Azərbaycanın güc strukturları, Xüsusi Təyinatlı Milis Dəstəsinin qüvvələri Çaykənddə möhkəmlənən erməni bazalarına doğru irəliləmiş, ərazidə məskunlaşmış terrorçular tərk-silah edilərək zərərsizləşdirilmişdir. Beləliklə, ərazi erməni separatçılarından təmizlənmiş, terror qruplarından çoxlu sayda odlu silah, döyüş sursatı, mərmi, partlayıcı maddə müsadirə edilmişdir. Çaykənddə ermənilərin hərbi bazasının məhv edilməsi bölgədə separatçıların mövqeyini zəiflətdi.

Böyük uğurla həyata keçirilən "Halqa" əməliyyatı general M.Əsədovu qətiyyən arxayın salmır, daxili işlər nazirinin sorağı yenə də respublikanın ən qaynar nöqtələrindən gəlirdi. Onun rəhbərliyi altında keçirilən uğurlu hərbi əməliyyatlar xalqın qürurunu, inamını özünə qaytarır, ona öz gücünü göstərərək böyük qələbələrə ruhlandırırdı. Qarabağda xilaskarlıq missiyasını inamla həyata keçirən nazir paytaxta dönəndə müdafiəni gücləndirmək, təxirəsalınmaz tədbirlərin görülməsi üçün respublika rəhbərliyinə kəskin müraciətlər ünvanlayır, ümummilli mənafelərə xidmət edən konkret təkliflər irəli sürürdü.

O, hara gedirdisə, yanınca mühafizəçi aparmazdı... Vertolyot qəzasından bir neçə gün əvvəl Məhəmməd Əsədov Ermənistanın daxili işlər naziri ilə görüşə də tək getmişdi. Qazax rayonunda maşından enən erməni nazir M.Əsədovu mühafizəçisiz görəndə heyrətdən karıxıb qaldı. O, görüşə böyük mühafizə dəstəsi ilə gəlmişdi. Qarşısında qürurla duran azərbaycanlı generalın isə yanında təkcə köməkçiləri dayanmışdı... Həmin görüşdə M.Əsədov erməni naziri təkcə məğrurluğu ilə deyil, tutarlı sübutları, qanuni işləri ilə də məhv etdi.

Müstəqilliyimiz bərpa olunduğu vaxt Qarabağda baş qaldıran separatçı qüvvələrin respublikamızın ərazi bütövlüyünə artan təhdidinin qarşısını almaq üçün mütəşəkkil ordunun yaradılması qarşıda duran əsas vəzifələrdən idi. Azərbaycanda Silahlı Qüvvələrin yaradılmasını tezləşdirmək, ordu quruculuğu işində mərkəzlə hüquq-mühafizə orqanları arasında birgə işin təşkilini həyata keçirtmək üçün 1991-ci ilin noyabrında M.Əsədov dövlət müşaviri vəzifəsinə irəli çəkildi...

Anım günü

Hər il noyabrın 20-də xalqımız general Məhəmməd Əsədovun xatirəsini yüksək ehtiram, dərin minnətdarlıq hissi ilə yad edir, onun müqəddəs ruhu qarşısında baş əyərək Uca Yaradandan bu unudulmaz dövlət xadiminə qəni-qəni rəhmət diləyir.

Həmişə böyük kədər hissi ilə qeyd etdiyimiz anım gününə, ötən dövrlərdən fərqli olaraq, bu il bir qədər pozitiv əhval-ruhiyyə də qarışıb. İndi şəhid generalımızın ruhu şaddır. Onun uzun illər məşğul olduğu Qarabağ problemi xalqımızın möhtəşəm zəfəri ilə tarixə qovuşub. Azərbaycan Prezidenti, müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə düşmən tapdağı altında qalan əzəli torpaqlarımız 44 günlük Vətən müharibəsindəki parlaq qələbəmiz nəticəsində işğaldan azad edilib, Azərbaycanın ərazi bütövlüyü təmin olunub.

Qəhrəmanlar heç vaxt unudulmur! Azərbaycan xalqının taleyində müstəsna xidmətləri olan Məhəmməd Əsədovun işıqlı xatirəsi şərəf və qeyrət simvolu kimi xalqın qəlbində əbədi yaşayır. Bakı, Sumqayıt, Zəngilan, Beyləqan, Ağsu, Ağdaş və Qubada bir neçə təhsil müəssisəsi, gəmi, küçə, xiyaban, idarə və müəssisə şəhid generalın adını daşıyır... Xatirəsi yaddaşlarda, adı mədəniyyət, təhsil, elm müəssisələrində əbədiləşdirilən general Məhəmməd Əsədovun səmərəli dövlətçilik fəaliyyəti, xalq qarşısında misilsiz xidmətləri, Vətən sevgisi, dövlətçiliyimizə sədaqəti gənc nəsil üçün zəngin həyat məktəbi, əsl örnəkdir.

Sadiq ZAMAN

525-ci qəzet.- 2021.- 19 noyabr.- S.11.