Tanrı dağlarından gələn şair
Ya buyruq, ya yumruq
altındadır,
Dünyanın vətən olmayan
torpaqları...
Boyun üzülən yerdə boyunduruq böyüyür,
Boynu buruq böyüyür
Vətən olmayan torpaqların
uşaqları...
Arzulara varmaq,
Qanla suvarılmaq, -
Vətən olmaq istəyir Torpaq!
Onun şeirlərində
əzmkar döyüşçü
ruhu var; yurdu sevməyə çağırış vətən
şeirlərinin ana qayəsidir. İctimai-siyasi fəaliyyətiylə yaradıcılığı bu
mənada bir-birini tamamlayır. Milli mənafeyi
bütün varlığı
ilə müdafiə edən şair böyük mücadilələrdən
keçib və hər dəfə də fədakarlıq nümunəsi göstərib.
Çünki o, "qələbə çalmaq və məğlubları bağışlamaq
arzusuyla döyünən
bir ürəyin şair yiyəsi"dir.
Canım
da adımın öğey vətəni,
Tükənən günləri bu gün sabahda.
Mənəm içinizdə suçunuz. Məni,
Unutmaq da çətin, xatırlamaq da...
Çoxəsrlik Azərbaycan ədəbiyyatına
fərqli bir səs gətirən şair yeni söz dövrü yaradıb. Misraları ilahi eşqlə
yazılıb, açılmayan
qapıları aça
bilib.
Qırxıncı qapıyam sirrim
bilinməz,
Bir sirr ki, nə
axşam, nə sabah bilər.
Mən elə yerdəyəm, yerim bilinməz,
Yerdəmi, göydəmi, bir Allah bilər.
Məmməd İsmayılın poetikası
gerçəkliyi özünəməxsus
tərzdə motivləndirir. Yeni poetik
obrazlar, fərqli çalarlar əsərin orijinallığını təmin
edir. Hər bəndinin sonunda isə ağıl oynadan bir sorğu
var...
Şirinliyi hardan alır
bal nə bilsin
Sora bilsən,
Gedib soruş,
arı bilər.
Axşam
harda yatdığını
sən bilirsən
Sabah harda oyanarsan
Tanrı bilər.
Hardan başlayır
Vətən? Şair dünyanın harasında
olursa, saza-sözə
sevdalı bir yeri - dünyaya göz açdığı
Tovuzunu sorur, soraqlayır, boyunu sevir.
Anadolu yolunda
Yorulub yolda qalan Quzum,
Doqquz oğuzum,
Tovuzum - Ana yurdum.
"Tovuzdan o yana yol tanımıram" misrasından başlanan vətən konseptinin mikro modeli böyüyür
və bütövlükdə
Türk dünyasını əhatə
edir. "Yurd
sevgisi, Azərbaycanla sınırlanmır, bütün
Türk dünyasını
qucaqlayan bir sevgi seli halına
gəlir". Və beləcə,
Məmməd İsmayıl
Türk dünyasına
cığır açır.
Demə
bura hara, oğul, sən hara,
Düşüb yaddaşımın izinə
gəldim.
Əsrdən əsrə - üzü bahara
Tanrı dağlarının özünə
gəldim.
Şairin yaşı və yaşayış yeri dəyişdikcə vətən
konsepti də dəyişir, yer və insan bir-birindən
ayrılır, şair
və söz özündə qürbəti
də birləşdirir,
şairin sözü vətəndə, özü
qürbətdə qalır.
Gedərsən, məchula yol gedər gedən,
Qürbət, bir açılmaz sirdən başlayar.
Burnunun ucunu göynədən vətən
Yadına düşdüyü yerdən
başlayar.
Onun kədəri
müqəddəs kədərdir. Özünün də dediyi kimi, adilikdən aliliyə gedən yolun yolçusu bir dərviş çiləsinin yanğılarıdır.
Məmməd İsmayılın şeirlərində
milli dəyərlərə
qayıdış hələ
Sovet dövrünün
dinc və səssiz vaxtlarında başlanmışdı. "Ağacdələn, döy
qapımı" şeirilə
yaddaşlara səs, ün salmışdı.
Bu səs, bu
səda milli oyanışa bir səsləniş, bir xitab idi.
Və elə tarixin o çətin vaxtında - sovetlerin
var olduğu, amansız yasaqların davam etdiyi 1990-cı ildə milli şairimiz milli bayrağımızı "Gənclik"
jurnalının üz
qapağında "ucalda"
bildi.
Məmməd İsmayıl Bilgə Kağanın, İstemi Kağanın türk dövlətçilik tarixindəki
rolunu öz şeirləri ilə həyata keçirirdi. Türk birliyinə
çağırır və
bu yolda mübarizə aparırdı.
Mehmet Emin Yurdakul "Unutma ki, şairləri
hayqırmayan bir millət, sevənləri torpaq olmuş öysüz çocuk kimidir" deyirdisə, Məmməd İsmayıl:
Şairləri susmayan bir vətən basılmayıb,
Qəlbimdə can yerinə buna
ümid bəslədim.
Yolunda şəhid olmaq baxtıma yazılmayıb,
Bayrağına bükülüb dəfn
olunmaq həsrətim...
deyirdi və özü də tarixin çox çətin vaxtında deyirdi.
XIX əsrin əvvəllərindən
başlayaraq Azərbaycan
torpaqları işğal
olunmağa başlayır. Torpaqlar itirilir,
vətən parçalanır,
bölünür və
kiçildikcə kiçilir.
Halından çıxarıb insanı
hədə,
Boş qalan yurdlarda ulaşır itlər.
Şair
Qarabağda, şair Göyçədə,
Canını el üçün verən
şəhidlər, -
Mən şair
deyiləm, atam-qardaşım.
Milli dəyərlərin
ciddi şəkildə
zədələndiyi tarixi
şəraitdə şair
olmaq, dərdlərin tərcümanı olmaq da çox çətin
idi. Şair böyük ağrı
ilə "hələ
millət olmanın ana bətni çatışmır" deyə
yazırdı.
Milli dərd
şairi üstələmiş,
şairlik dərdin kölgəsində qalmışdı. Dərdin böyüklüyü
şeiri də, şairi də ötüb keçmişdi.
Hələ arzuları toz içindədir,
Hələ demədiyi söz içindədir.
Bilmir çıxış yolu öz içindədir,
Özgə ümidinə yesir bu millət.
Qarabağ dərdi yenidən onun yaradıcılığına
qəm ələyir. Şuşa
yağmalanır - şairin
"içini parçalayıb
çıxan Şuşalı
misraları" haray qoparır:
Tanrım,
bu, nə keçmiş, nə gələcəkmiş,
Ona da ləkədi, buna da ləkə...
Yurdun sinəsində Şuşa
ürəkmiş
Yaşaya bilərmi ürəksiz ölkə?!
Laçın yağmalanır: "Yolu yomrulmuş, yaralı quşunu" - Laçınını soraqlayır
şair. Və tam əminliklə "Mən məğlub millətin məğlub şairi kimi dünyadan köçməyəcəyəm"
deyir.
Bu Vətənin nəyi var - azı-çoxu döyüşər,
Dağı, daşı, torpağı,
varı, yoxu döyüşər,
Neçə şəhid igidin
nakam ruhu döyüşər,
Bir əsgərə çevrilər
burda hər məzar daşı,
Yetər ki ayağa qalx,
sən başla bu savaşı.
Xan əsgərimizin boyunu sevən, "Boyuna
qurban olum Azərbaycan əsgəri,
dünyanın ən mübarək qələbəsi
sənindir" deyən
şair qoşmalarıyla
haqqa qoşur, "Xan əsgəri"nə
haqq savaşında qələbə qazandırır.
"Bir zamanlar
"Hələ millət
olmanın ana bətni çatışmır"
yazmışdım. İndi o sözlərimi
geri götürürəm.
Millət olmanın ana
bətni cəmi 40 gün ərzində gözümüzün önündəcə
gerçəkləşdi. Vətən torpağı
uğrunda döyüşlər
cəmi 40 gün ərzində dünyanın
gözü önündə
xalqımızı millətə
çevirdi, həm də böyük bir millətə... Ölkəmiz döyünən ürəyini unutmayacaqdı.
Ürəksiz bədən yaşaya
bilməzdi ki?!"
Böyük şair Şuşanın
fəthini İstanbulun
fəthiylə müqayisə
edir:
"Şuşanı fəth edən Ali Baş Komandan nə gözəl komandan, onu fərh
edən ordu nə gözəl ordudur. Onlar bizə bu tarixi qələbəni yaşatdıqlarına görə
hər cür təqdiri haqq etdilər. Ali Baş Komandanın rəhbərliyi ilə Azərbaycan Ordusu bizi ruh bədənə
qayıdan kimi ürəyimizə - Şuşaya
qaytardı".
Haqq şairi əslində, qəlbinin dərinliyində
bilirdi ki, qələbə uzaqda deyil, əgər savaş başlasa, bu vətənin təkcə əsgəri deyil, qocası, qadını, uşağı,
lap dağı-daşı da
torpaq uğrunda döyüşər və
zəfər qazanar.
"Əlini gözünün
üstünə qoyub
tanrı dağlarından
tarixə baxan türk oğlu" gəldiyi yolları unutmadı. O yollar ki, onu həsrətin
bitdiyi yerlərə çəkib aparır.
"Hədəfi - qızıl
alma
Ünyetməz bir hədəfdi.
Bir ömür həsrət yolu"...
O, elə yoldur ki, çiləli, dərdli dərvişlər
bilər onun əzabını və qovuşmağın doyumsuzluğunu.
O yol vətən yoludur... O yol Məmməd İsmayıl
kimi haqq şairinin sevgi, istək, əbədiyyət
yoludur...
Aynur AYDIN
525-ci qəzet.-2021.- 3 sentyabr.- S.10.