Zərif səsli skripkanın mahir ifaçısı

Sənətsevərlər skripka səsini, yəqin ki, yaxşı xatırlayırlar. Zərif, incə, məlahətli tembrə malik, insanı duyğulandıran, lirik hissləri dolğun ifadə edə bilən professional bir musiqi alətidir skripka. 16-cı əsrdə meydana gəlmiş bu alətin ən məşhur, ustad ifaçısı17-ci əsrin mahir skripkaçısı Antonio Stradivari olub. Zərif və kövrək səsi əsrlərlə səsləşən skripka zamanların sınağından çıxaraq, ölkələri adlayaraq Azərbaycana da qədəm qoyub. İlk dəfə skripka alətinin orkestr tərcümanı dahi Üzeyir Hacıbəylinin 1908-ci ildə səhnəyə qoyulan "Leyli və Məcnun" operası ilə bağlıdır. Belə ki, əsərdə 1-ci skripkanı Üzeyir bəy özü ifa edirdi. Bu yerdə onu da qeyd etməliyik ki, Üzeyir bəy həmkarı Müslüm Maqomayevlə birlikdə Qori Müəllimlər Seminariyasında skripka sinfində bu alətin ifaçılıq texnikasına yiyələnmişdilər. Skripka simfonik orkestrdə aparıcı alət olduğuna görə Üzeyir bəy musiqiyə qədəm qoyan yeniyetmələrə də məhz bu aləti məsləhət görüb. Məhz onun təşəbbüsü ilə Azərbaycan bəstəkarlıq məktəbini təmsil edən Tofiq Bakıxanov, Rəşid Şəfəq və daha bir neçə sənətkarın musiqiyə ilk gəlişi məhz skripka alətindən başlayıb. Bu mənada Üzeyir bəyin başqa şəhərlərdən dəvət etdiyi digər mütəxəssislərlə yanaşı, skripkaçıların da xidmətləri qeyd olunmalıdır. Beləliklə də, Azərbaycanda skripka məktəbinin də təməli qoyulur. Sərvər Qəniyev, Azad Əliyev kimi mahir skripkaçılar yetişərək onlar da öz ardıcıllarına bu ifaçılıq sənətinin sirlərini öyrədirlər. Erkən yaşlarından skripkaya xüsusi sevgi ilə yanaşaraq onu zərif barmaqları və incə ruhu ilə dilləndirərək bu sənətin peşəkarına çevrilənlərdən biri də Respublikanın Xalq artisti, professor Zəhra Quliyevadır.

Zəhra Quliyeva bir mahir skripkaçı kimi yalnız respublikamızda deyil, dünyanın ən məşhur konsert salonlarında da uğurlu çıxışları ilə əsl professional ifa nümayiş etdirən ünlü sənətkardır. Bu professionallığın əsas mənbəyi onun istedadı və zəhmətidir. O, öz sevimli skripkasının sədaları ilə dünya səhnələrindən Azərbaycan adını ucaldıb. Onun sevimli skripkası dünya musiqiçiləri ilə Zəhra xanım arasında bir mənəvi körpü olub. Bu mənəvi körpünün də dayağı məhz Zəhra Quliyevanın mahir façılığıdır. Mahir ifaçı olmaq da sənətin yüksək zirvəsini fəth etmək deməkdir. Bu zirvəyə yüksəlmək də neçə-neçə enişli-yoxuşlu yollardan keçərək böyük zəhmət tələb edir. Bu cəsarəti özündə toplayan balaca Zəhra 1959-1970-ci illərdə Bülbül adına musiqi məktəbində oxuyarkən skripka ilə tanış olur, dostlaşır və bu dostluq sonsuz sevgiyə çevrilir ki, artıq bu sevginin yaşı 60 ildən çoxdur. Məhz bu sonsuz sevgi ilə ömür edən, sehirli skripkası ilə baş-başa illəri adlayan balaca Zəhra indi müqtədir bir sənətkardır. Bir vaxtlar Ü.Hacıbəyli adına Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasında (indiki BMA) müəllimləri Sərvər Qəniyev, M.Tağıyev, (1970-75), sonra N.Rimski-Korsakov adına Leninqrad (indiki Sankt-Peterburq) Dövlət Konservatoriyasında Boris Qutnikov (1976-78) kimi ustadlardan aldığı sənət dərslərinə olan sevgi dolu ciddi münasibəti onun bugünkü yüksək sənətkarlığının təməli olub. 1978-ci ildən Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasında (indiki BMA) pedaqoji fəaliyyətə başlayan Zəhra xanım da öz əmək və ifaçılıq fəaliyyətini məhz həmin özüllər əsasında həyata keçirərək daha da inkişaf etdirir. Odur ki, artıq Zəhra Quliyevanın sənətdə öz yeri, öz dəsti-xətti var. Onun yaradıcılığı barədə danışarkən bir neçə istiqamətə istinad olunur. İfaçı, müəllim, tədqiqatçı və təbliğatçı. İndi isə qısa olaraq bu istiqamətlərdə Zəhra xanımın fəaliyyətinə nəzər salaq.

Zəhra Quliyeva bir ifaçı kimi yalnız respublikamızda deyil, dünyanın müxtəlif konsert salonlarında uğurlu çıxışları ilə daim alqışlarla qarşılanıb. Onun repertuarında Azərbaycan və dünya klassiklərinin əsərləri mühüm yer tutur. Onun mahir ifaçılıq məziyyətləri təbliğatçılıq fəaliyyətinin də əsasını təşkil edir. Belə ki, hələ tələbəlik illərində o, Rostovda, Sankt-Peterburqda solo konsert proqramları ilə çıxış edərək zəngin repertuar nümayiş etdirir. Məhz bu uğurlu səhnə fəaliyyəti sonrakı illərdə Zəhra Quliyevanın İngiltərədə Aberdin musiqi festivalında iştirak etməsinə, Türkiyə, Almaniya, Portuqaliya, İtaliya, Bolqarıstan, Amerika və bu kimi ölkələrdə qastrol və işgüzar səfərlərdə olmasına təkan verib. Bu səfərlərdə o, yalnız bir ifaçı kimi deyil, Azərbaycanın layiqli bir vətəndaşı və azərbaycanlı bəstəkarlarının əsərlərinin də təbliğatçısı kimi çıxış edib.

Zəhra Quliyevanın təbliğatçılıq fəaliyyətinə onun 1983-1990-cı illər ərzində Azərbaycan Televiziyasında hazırladığı "Zəriflik" adlı müəllif proqramı da mühüm yer tutur. O, həqiqətən də özünün zərif siması, incə ruhu və səlist nitqi ilə tamaşaçıları özünə cəlb edərək onlara Azərbaycan və dünya rəssamları, musiqiçiləri haqqında maraqlı məlumatlar verməyə, onları bu istiqamətdə maarifləndirməyə nail olub. Bu xidmətlərini Zəhra xanımın uğurlu ictimai fəaliyyəti kimi də dəyərləndirə bilərik.

Zəhra Quliyevanın pedaqoji fəaliyyəti də çox təqdirəlayiqdir. O, yalnız Azərbaycanda deyil, digər ölkələrdə də bu işin əsl ustadı olaraq mahir ifaçılar yetişdirib. Belə ki, 1993-cü ildə Türkiyənin Bilkənd Universitetinə dəvət alaraq bir müddət orada müəllim və ifaçı kimi çalışmış, hətta orada Beynəlxalq orkestrin üzvü olmuşdur. 1998-ci ildə isə Çin Xalq Respublikasının özəl inzibati bölməsi olan Makao qubernatorluğuna dəvət alır. Orada da Kamera orkestrinin konsertmeysteri vəzifəsində çalışaraq eyni zamanda, Makao Konservatoriyasında pedaqoji fəaliyyət də göstərib.

2001-ci ildə Azərbaycana qayıdan Zəhra xanım Ü.Hacıbəyli adına BMA-da öz pedaqoji fəaliyyətini davam etdirərək skripka kafedrasında ifaçılıq sinfi ilə yanaşı, "Skripka sənəti tarixi" fənnindən mühazirələr də oxuyur. İlk dəfə Azərbaycan dilində "Skripka sənəti tarixi" dərsliyini məhz Zəhra xanım qələmə alıb.

Zəhra Quliyevanın bu zəngin yaradıcılığından bəhrələnən tələbələri həm ölkəmizdə, həm də dünyanın musiqi həyatında fəal iştirak edirlər. Bu yerdə Zəhra xanımın bir neçə tələbəsi haqqında fikirlərini qələmə alırıq:

"2007-ci ildən tələbələrim Beynəlxalq miqyaslı tədbirlərdə fəal iştirak edirlər. Ümumiyyətlə, Azərbaycana skripka üzrə ilk Beynəlxalq müsabiqə laureatı verən müəllim olmağım məni çox sevindirir. Belə ki, 2007-ci ildə mənim tələbəm Cavad Tağızadə İtaliyada keçirilən "İbla qran prayz" müsabiqəsində laureant olaraq vətənimizə uğurla qayıdıb. Hal-hazırda Cavad Tağızadə bir dirijor kimi də fəaliyyət göstərir, artıq tanınmış bir musiqiçidir.

Yenə də 2007-ci ildə Anar Seyidov və Mustafa Mehmandarov Bolqarıstanda keçirilən Beynəlxalq müsabiqədə birincilik qazandılar. Onların hər biri indi əsl peşəkar ifaçılardır. Anar Seyidov Moskva Konservatoriyasını da bitirib. Hal-hazırda BMA-da pedaqoji fəaliyyət göstərir. Mustafa Mehmandarov da Vyanada dirijorluq sənətinə də yiyələnərək hal-hazırda M.Maqomayev adına Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasında çalışır. Daha bir tələbəm Cəmilə Qarayusifli 2011-ci ildə Portuqaliyada və İsraildə keçirilən müsabiqədə 1-ci yer tutub. O, hətta İsraildə məşhur "tubimeda" məktəbinin müdavini olduqdan sonra, indi də İsveçrədə aspiranturada təhsilini davam etdirir. Onun son uğurlarından biri dünyada məşhur olan "Luzerne" festivalı ilə bağlıdır.

Növbəti adını çəkəcəyim tələbəm unudulmaz bəstəkarımız Səid Rüstəmovun nəvəsi Fəridə Rüstəmovadır. O da Beynəlxalq müsabiqələr laureatıdır və təhsilini Almaniyada davam etdirərək hazırda orada Münheym Opera teatrının solistidir.

Digər tələbəm Mirqulamlı Xədicə 2013-cü ildə Maltada keçirilən Beynəlxalq müsabiqədə uğur qazandı. Həm Xədicə, həm də digər tələbəm Rəsulova Şükufə bu il ikisi birlikdə gözəl bir duetlə Amerikada keçirilən Beynəlxalq müsabiqədə laureant adını qazandılar. Bu ilin daha bir uğuru tələbəm Ləman Əsədova "Tessa müzik con test" Beynəlxalq müsabiqəsində "qran-pri" mükafatına layiq görüldü. Daha bir tələbəm Azərbaycanda ilk dəfə olaraq skripka üzrə 17 yaşlı Osman Mustafazadə Amerikada keçirilən Beynəlxalq müsabiqədə birincilik qazanaraq dünyada məşhur olan Nyu-Yorkun Kornegixol adlı məşhur konsert salonunun səhnəsində çıxış etmək şərəfinə nail oldu. 2020-ci ilin mart ayında Kornegixolun səhnəsində 17 yaşlı azərbaycanlının simasında ölkəmiz təmsil olundu. Osmanın 2020 və 2021-ci illərdə əldə etdiyi uğurlara İspaniyada Beynəlxalq müsabiqədə 1-ci yer və Tiflisdə keçirilən Yevgeni Mikeladze adına Beynəlxalq müsabiqədə "qran-pri" alması daxildir.

Hələ mən bu qısa vaxt ərzində tələbələrimin hamısı haqqında ətraflı danışa bilmirəm. Yalnız onu deyə bilərəm ki, mən onların uğurlarından çox ilhamlanıram, onlarla fəxr və qürur duyuram".

Əslində, əziz və hörmətli Zəhra xanım, biz də Sizin kimi sənətkarlarla fəxr edir və qürur duyuruq ki, siz belə layiqli vətəndaşlar yetişdirirsiniz. Onlar sənətimizin bu günü və gələcəyidirlər. Bu tələbələrin hər birinin uğur mənbəyi Xalq artisti, professor, Prezidentin fərdi təqaüdçüsü, ustad-ifaçı, müəllim, zərif səsli skripkanın mahir ifaçısı Zəhra Quliyevadır. Arzu edirik ki, Zəhra xanımın adı çəkilən və çəkilməyən tələbələri də onun nail olduğu uğurları əldə edə bilsinlər. Əminik ki, Zəhra xanım bu yolda yenə də yorulmadan çalışır, tələbələri ilə bir səhnəni bölüşür. Odur ki, ömrünün bu kamil, həyatının bu müdrik və yaşının bu yubiley çağında sevimli Zəhra xanıma cansağlığı və bol-bol yaradıcılıq uğurları arzulayırıq. Əziz Zəhra xanım ömrünüzün növbəti yaşanılacaq çağları da zərif səsli skripkanızın ahəngi kimi xoş və rəvan olsun. Bu da sizi sevənlər adından Sizə yubiley hədiyyəmiz.

Səadət TƏHMİRAZQIZI

Sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru, Əməkdar mədəniyyət işçisi

525-ci qəzet.- 2021.- 7 sentyabr.- S.11.