Yolumuz Şuşayadır...
Bibiheybət məscidini keçən kimi profilimdə
avtobusdan şəklimi paylaşıram və altından
"Yolumuz Şuşayadır..." sözlərini
yazıram. Bir-birinin ardınca dostlardan təbriklər gəlir,
xeyir-dua diləyənlərin, yaxşı yol arzulayanların
ardı-arası kəsilmir. Gözucu
"Yolumuz Şuşayadır..." sözlərini bir də
oxuyuram. Yox, oxumuram - öpüb gözlərimin
üstünə qoyuram bu mübarək sözləri. Bu
sözləri yazmaq üçün düz 29 il,
3 ay, 20 gün gözləmişəm. Amma 29 il,
3 ay, 20 gün ərzində bircə gün də olsun
inamımı itirməmişəm. Tarixi ədalətin
zəfər çalacağına, əvvəl-axır bu
zülmün, zillətin bitəcəyinə, dövlət
başçımızın dediyi kimi, Allahın Azərbaycan
xalqının dualarını eşidəcəyinə həmişə
inanmışam.
Elə 30
il bizi sınmağa, əyilməyə
qoymayan bu müqəddəs inamla da Şuşamıza -
ruhumuzun qibləsinə doğru gedirik. Avtobusumuzda
işğaldan öncə Şuşanı görənlər,
gəzib-dolaşanlar da var, mənim kimi o müqəddəs
torpağa ilk dəfə qədəm basacaq insanlar da.
Yolboyu Mustafa Çəmənlinin, Zakir Fəxrinin
Qarabağla, Şuşa ilə bağlı xatirələrini,
Tehran Əlişanoğlunun, Vaqif Yusiflinin, Vaqif Aslanın
Qarabağ ədəbi mühiti barədə şirin söhbətlərini
dinləyirik...
"Belə
səhrada çox azdır,
onu bil,
dərd ilə qəm..."
Günorta saatlarında Müzəffər Ali Baş
Komandanımızın sərkərdəliyi ilə şəhidlərimizin
canı, qazilərimizin qanı hesabına azad olunmuş ərazilərə
- Füzuli torpağına çatırıq. Və elə
ilk mənzərdən erməni vəhşiliyinin, erməni
faşizminin şahidi oluruq. Prezidentimizin Füzuliyə
ilk səfəri zamanı söylədiyi məşhur ifadə
qulaqlarımda səslənir: "Sanki bu torpaqlardan bir vəhşi
qəbilə keçib". Füzuli şəhəri
və kəndləri ümumiyyətlə yoxdur. Füzulidə evlərin daşını da
söküb aparıblar. Sanki hansısa səhradan
keçirsən. Amma nə yaxşı ki,
artıq bu səhrada səhra qorxusu, səhra tənhalığı
yoxdur. Hər tərəfdən ümid
işığı parlayır. Çəkilən
yeni yolların, qurulan su elektrik stansiyalarının, Füzuli
Beynəlxalq Hava Limanının timsalında. Artıq Füzulunin səhralıqları dərd-qəm,
tənhalıq səhralığını deyil, göyərmiş
ümidlərimizin boy verdiyi bir məkanı özündə
ifadə edir. Bu ümid işığındaca
Füzulinin misraları beynimdən keçir:
Seyri-səhrayi-cünun
eylə ki, qəm görməyəsən,
Belə səhrada çox azdır, onu bil, dərd ilə
qəm.
"Ruhumuzun
qibləsinə qovuşuruq..."
Füzildən Şuşaya yenicə çəkilmiş
Zəfər yolu ilə qalxırıq. İlahi, necə
böyük, necə xoşbəxt xalqıq. Zəfər yolu ilə Şuşaya doğru irəlilədikcə
qazandığımız tarixi qələbənin miqyası,
möhtəşəmliyi daha parlaq, daha aydın
görünür. Şuşanın əzəmətli
dağları göründükcə dünya güclərinin,
bizi istəməyən qüvvələrin, mənfur
düşmənin qarşısında
qazandığımız zəfərin böyüklüyünə
bir daha heyran oluruq. Və bir daha əmin
oluruq ki, bu tarixi zəfəri qazanan sərkərdə
dünyanın ən böyük sərkərdəsidir.
Artıq mənzilə yetməkdəyik. Şuşanın
əzəmətli qala divarları görsənir. 2010-cu ildə Həcc ziyarətində Kəbə
evinə yaxınlaşanda keçirdiyim hissləri
Şuşanın qala qapılarını görəndə
yenidən yaşayıram. Şuşa da
bizim ruhumuzun qibləsidir. Şükür,
ruhumuz qibləsinə qovuşur. "Bundan sonra ta ölsəm
də arzum yoxdur" - öz-özümə
pıçıldayıram. Şuşanın
mübarək camalını görən səfər
yoldaşlarımın hamısı heyrətdən donub
qalıb. Müqəddəs sükutu Mustafa Çəmənli
pozur:
- Bəlkə
Yaqub Məmmədovun ifasında "Qarabağ şikəstəsi"ni dinləyək.
Dərhal
da Yaqubun əzəmətli səsi Şuşanın
dağlarına yeni nəfəs verir:
Mən
aşiqəm Qarabağ
Şəki, Şirvan, Qarabağ.
Aləm cənnətə
dönsə,
Yaddan
çıxmaz Qarabağ...
Yaqubun
mübarək səsi ilə sanki qüsullanırıq və
təmizlənmiş, paklanmış halda müqəddəs Şuşa torpağına qədəm qoyuruq. Şuşanın torpağını,
daşını öpüb gözlərimin üstünə
qoyuram. Göz yaşlarım içimə
axır. Bu qutsal torpaqda aldığım hər
nəfəsə görə qəhrəman şəhidlərimizi
ehtiramla yad edirəm, cəngavər qazilərimizə Allahdan
şəfalar diləyirəm.
Şuşada üz tutduğum ilk ünvan Yuxarı
Gövhər ağa məscidi olur. Şəhidlərimizin
müqəddəs ruhları üçün dualar edirəm.
2010-cu ildə Məkkə şəhərində Kəbə
evində ibadət edərkən etdiyim diləyi
xatırlayıram: "İlahi, bir gün də azad
edilmiş torpaqlarımızdakı məscidlərdə namaz
qılmağı mənə nəsib et".
"Mövlam neyləsə, gözəl eylər" - deyib də
Gövhər ağa məscidində Tanrıdan bir dilək də
diləyirəm: "İlahi, bir gün də mənə
Göyçədə - Dədə Ələsgərin
yurdunda ibadət etməyi nəsib et..."
Məsciddən Şuşanın məşhur
qayalıqlarına üz tuturam. Əsgərlərimizin
Şuşanı azad etmək üçün cəngavər
kimi aşdığı qayalıqlara. O əzəmətli
qayaların başında iki dəqiqə dayananda adamı
vahimə basır ki, bu saat yuvarlanıb yıxılacaqsan. Amma qəhrəman əsgərlərimiz
döyüşə-döyüşə bu
sıldırım qayaları aşaraq Şuşaya daxil
olublar. Bu, möcüzədir, heç bir
filmdə, əsərdə belə bir səhnə yoxdur.
Xalqımın qəhrəmanlığına, yenilməzliyinə
bir daha heyran oluram...
"Vaqif
məqbərəsində..."
Vaqifin düşmən tərəfindən
dağıdılmış muzey-məqbərə kompleksinin bərpa
olunduqdan sonra açılışına anlar qalır. Bu, məqbərənin
ikinci açılışıdır. İlk dəfə
39 il əvvəl -
qarlı-çovğunlu yanvar günlərində Ulu öndərimiz
Heydər Əliyev açıb bu məqbərəni. Ulu öndərin ruhunu ehtiramla anaraq məqbərənin
önündə həyəcanla gözləyirik. Az sonra
müqəddəs ata vəsiyyətini şərəflə
yerinə yetirən müzəffər Ali Baş
Komandanımız cənab İlham Əliyev və xeyirxahlıq, sadəlik
rəmzi olan Mehriban xanım Vaqif Poeziya Günlərinin
keçirildiyi məkana gəlirlər. Ayaq
üstə və alqışlarla qarşılayırıq
yenilməz sərkərdəmizi və Mehriban xanımı.
Cənab Prezident önə keçir. Əvvəlcə
Vətən uğrunda qəhrəmancasına şəhid
olmuş igidlərimizin xatirəsi yad edilir. Sonra müzəffər Ali Baş Komandanın
çıxışını dinləyirik. Mübarək çıxışda dostlara da,
düşmənə də mesaj var. Hərə özünə
aid olanı götürür bu parlaq nitqdən.
Prezidentimiz məqbərənin ilk
açılışını da xatırladır:
"Əziz dostlar, təxminən 40 il bundan əvvəl, bax,
bu yerdə atam durmuşdu, mən isə o tərəfdə
durmuşdum. Şaxtalı-qarlı havada Vaqif məqbərəsinin
açılışı idi. Ondan sonra 1982-ci il iyulun 29-da atamla bərabər ikinci dəfə
Şuşaya gəlmişəm. O vaxt Vaqif Poeziya Günləri
keçirilirdi. Bu gün isə ikinci dəfə
Vaqifin məqbərəsinin açılışını
biz qeyd edirik. Vaqif Poeziya Günləri
keçirilərkən atamın 59 yaşı var idi. Bu gün mənim 59 yaşım var. Bəziləri
hesab edə bilər ki, bu, təsadüfdür. Ancaq mən hesab edirəm ki, burada böyük rəmzi
məna var, tarix təkrarlanır". Prezidentin
bu sözlərindən həm kövrəlirik, həm də
qürur hissi keçiririk. Bu gözəl günlərimizin
memarı Ulu öndərimizi bir daha rəhmətlə
anırıq...
Sonra çıxışlar olur, şeirlər oxunur. Sənətçilərimizin
ifasında "Qarabağ şikəstəsi", Vaqifin
gözəlləmələri yenidən və əbədi səslənir
Şuşada. Nəriman Həsənzadə
"Xarıbülbül" Festivalı bir möcüzəydi"
- deyib
bugünkü möcuzənin - Vaqif Poeziya Günlərinin
baş verdiyi məkandan "Xarıbülbül"
möcüzəsini xatırladır:
"Əziz
Şuşa, sən azadsan", bu, öz səsindi,
Vurğusu da, nidası da yadda qalırdı.
Festivalda
işğalçının məhkəməsiydi
Dağlar
hakim kürsüsündə mərd dayanırdı...
"Ən
yüksək reytinq balım..."
İkinci gündür Şuşadayıq. Sevincdən, həyəcandan
gecə gözümə yuxu getməyib. Səhərə
kimi oyaq qalmışam. Şuşanın
gecəsini seyr eləmişəm. Şükür Allaha,
Şuşa tamamilə
işıqlandırılıb. Gecə evlərdən
işıqlar gəlir. Adamın ürəyi
dağa dönür. Səhər
açılan kimi yenə şəhəri dolaşıram.
Şəhərə çıxırsan, insanları
görürsən, baxırsan ki, Şuşada həyat var.
İnsanlar da bir-birini elə gözəl, elə xoş ovqatla
salamlayır ki... Hamı istəyir ki, birinci salamı o versin. Şuşa həm də mehribanlıq yaradır.
Bu da Şuşanın müqəddəs ruhundan
irəli gəlir. Çörək evindən tarixi Qala
çörəyi alıram və bir az da
pendir almaq üçün mağazaya daxil oluram. Şuşada mağazada növbədə gözləyirəm.
Elə xoşuma gəlir ki... Sənin
böyüklüyünə sonsuz şükürlər olsun,
İlahi.
Günün ikinci yarısı Şuşada elmi simpozium
keçirilir.
Bu, torpaqlarımız işğaldan azad olunandan
sonra Qarabağda keçirilən ilk elmi konfransdır. Heydər Əliyev Fondunun təşkil etdiyi
"Ədəbi müstəvidə Qarabağın dünəni
və bu günü" mövzusundakı elmi konfransda mən
də məruzə edirəm. Bu an özümü dünyanın ən xoşbəxt
adamı sayıram. Elmlə məşğul
olan bir adamın karyerasında qazana biləcəyi ən
böyük uğurlardan biri də dünyanın hansısa
ölkəsində böyük bir konfransda iştirak və
çıxış etməkdir. Düşünürəm
ki, Şuşada etdiyim məruzə bunların
hamısının fövqündədir. Bizdə
universitetdə müəllimlərin reytinq balı
deyilən bir anlayış var. Hər ilin sonunda bizə
iştirak etdiyimiz konfranslara görə ballar verilir. Dəfələrlə dünyanın bir neçə
ölkəsində konfranslarda iştirak etmişəm. Lakin hesab edirəm ki, mənim indiyə qədər
qazandığım və bundan sonra qazanacağım ən
yüksək reytinq balım mənəvi baxımdan elə məhz
Şuşadakıdır.
"Şuşada
taksi xidmətinin əsasını qoyuruq..."
Axşamçağı Cıdır düzünə
getmək sevdasına düşürük. Təbii ki,
ayaqla getməliyik. İki gündür mənimlə birgə
Şuşanı qarış-qarış gəzən Əsəd
Cahangir deyir ki, bəlkə bir maşın tapaq, deyəsən,
burdan Cıdır düzünə xeyli yol var, ya da sabah gedək. Amma mən israrla
indi getmək istədiyimi deyirəm. Bizi müşahidə
edən 25-28 yaşlı gənc yəqin ki, söhbətimizi
eşidir:
- Mən
sizi öz maşınımla Cıdır düzünə
apararam.
Təklif gözlənilməz və inanılmaz olur. Dərhal
otururuq maşına. Yolda öyrənirik
ki, qardaşımız Şirvan rayonundandır. Şuşada bərpa-quruculuq işləri ilə məşğuldur.
Cıdır düzünü gəzib-dolaşırıq,
Şuşanın gözəlliyinə bir daha heyran oluruq.
Bir saat sonra bizi qaldığımız
"Xarıbülbül" otelinin qarşısında
düşürən sürücüyə pul təklif
edirik. Götürmür.
İsrarlı xahişimizdən sonra pulu cibinə qoyur və
gülümsəyərək deyir:
- Deyəsən,
Şuşada taksi xidmətinin əsasını biz qoyduq...
"3 dəqiqə
Dilqəm Əsgərovun kamerasında..."
İki
gündür ki, Şuşa türməsinə
getmək və Dilqəm Əsgərovun kamerasını
öz gözlərimlə görmək fikri məni rahat
buraxmır... Qala divarlarından sağa burulub
türməyə gedən yola çıxıram. İgidlərimiz dərhal hara getməyimlə
maraqlanır.
- Dilqəm
Əsgərovun kamerasını görmək istəyirəm...
...Dilqəmin
5 il 7 ay saxlanıldığı kameraya
daxil oluram. Metr yarım uzunu, təxminən bir metrə qədər
də eni olan, pəncərəsiz bir yerdə 5 il
7 ay necə dözmək olar, İlahi... Yayda
isti, qışda buz kimi soyuq, qapısı bağlı bir cəhənnəmdə
insan necə dözə bilər? Özü
də mənfur, amansız düşmənin içində.
- Dilqəmin
yaşadığı hissləri az da olsa
yaşamaq istəyirəm - yanımdakı igidə deyirəm.
Dilqəm Əsgərovun yatdığı
çarpayının üstündə otururam və 5 dəqiqənin
tamam olması üçün saata baxıram. 3-cü dəqiqədə
bu vahiməli kamerada dayanmağın mümkünsüz
olduğunu görüb, təngnəfəs halda havaya
çıxıram. Və mənim cəmi 3 dəqiqə
dayana bildiyim bu kamerada 5 il 7 ay cəhənnəm əzabı
yaşayan Dilqəm Əsgərovun dəmir iradəsini, polad əzmini,
səbrini ifadə etməyə söz tapa bilmirəm...
"Dağlar
xəbər tutsa, buraxmaz məni..."
Şuşadan xoş təəssüratlarla, inanılmaz
hisslərlə ayrılıram. Əslində isə
ruhən heç ayrılmıram. Kəlbəcərli
şair Ənvər Rzanın Kəlbəcərdən
Bakıya qayıdanda yazdığı məşhur bir
şeiri var. Bütün bəndləri gözəldir
şeirin. Sonuncu bənddə Ənvər müəllim
deyir ki:
Dağlar
xəbər tutsa, buraxmaz məni,
Dağları yuxuya verib gedirəm.
Biz də sanki Şuşadan xəbərsiz
çıxdıq. Bəlkə xəbər tutsaydı, Şuşa
bizi buraxmazdı. İnşallah, tezliklə - bərpa-quruculuq
işləri bitən kimi Şuşaya, Ağdama,
Laçına, Kəlbəcərə, Füzuliyə,
Qubadlıya, Zəngilana, Cəbrayıla,
Qarabağımızın hər bir guşəsinə əbədi
yaşamaq üçün qayıdacağıq. Və Cənab
Prezidentin dediyi kimi, biz Zəngəzura da qayıdacağıq!
"Yarə
yetmək diləsən..."
Zəfər yolu ilə Bakıya qayıdırıq. Qəlbimiz fərəhlə, qürurla və sevinclə doludur. Çünki tarixi ədalət bərpa olunub, ilahi ədalət bərpa olunub. Prezidentimizin iki gün öncə Şuşada dediyi sözləri xatırlayıram: "İşğal dövründə bir çoxlarımız - həm keçmiş məcburi köçkünlər, həm bütün Azərbaycan xalqı, o cümlədən, mən də dəfələrlə fikirləşirdik ki, dünyada ədalət yoxdur. Çünki ədalət olsaydı, biz bu vəziyyətə düşməzdik. Mən də o cümlədən, bu fikirdə idim. Ancaq həyat göstərdi ki, ədalət var, sadəcə dözümlü olmaq lazımdır, səbirli olmaq lazımdır, hədəfə doğru getmək lazımdır. Ədaləti bərpa etmək üçün fədakarlıq göstərmək lazımdır".
Füzulidən Bakıya doğru yön alırıq. Düşmənin daş üstə daş qoymadığı Füzulidən. Amma əminik ki, ən yaxın müddətdə burada dünyanın ən gözəl şəhərlərindən biri salınacaq. Bütün Qarabağımız cənnətə çevriləcək. Ona görə də çox sevincliyik, istəyirik ki, qəlbimizin sevincini, şadlığını hər kəs duysun. Eyni zamanda bu illər ərzində çəkdiyimiz sitəmlərin də sevgimizə, yarımıza - Şuşamıza, Qarabağımıza yetmək üçün bir sınaq olduğunu düşünərək, Füzulinin misraları Füzulidə dilimdə dua kimi səslənir:
Bixəbərlər nə bilir qəlbimizin şadlığını,
Gizli can nəşəmizin örtüyü olmuş bu ələm.
Yarə yetmək diləsən, qorxma bəla rahindən,
Kəbəyə azim olanlar görər, əlbəttə, sitəm.
Bakı - Şuşa – Bakı
Ələmdar
CABBARLI
Bakı
Dövlət Universitetinin dosenti, filologiya üzrə fəlsəfə
doktoru
525-ci qəzet.- 2021.- 11 sentyabr.- S.8-9.