Müstəqillik illərində Azərbaycanda
Heydər Əliyevin iqtisadi inkişaf strategiyasının əsas
istiqamətləri
Milli
dövlətçiliyimizin qurucusu, Ümummilli lider Heydər
Əliyev Azərbaycan xalqının böyük oğlu,
görkəmli dövlət xadimi, xilaskarlıq
missiyasını həyata keçirmiş qüdrətli
şəxsiyyət, dövlət müstəqilliyinin banisi
olaraq, cəmiyyət həyatının bütün sahələrini
əhatə edən əvəzsiz xidmətləri ilə
adını Azərbaycan dövlətinin tarixinə əbədi
olaraq həkk etmişdir.
Müasir Azərbaycan dövlətinin qurucusu,
xalqının və dövlətinin inkişafı naminə əvəzsiz
işlər görmüş Ümümmilli lider Heydər
Əliyev hər zaman qurur hissi ilə
xatırlayacağımız dahi bir şəxsiyyətdir. Heydər
Əliyev Azərbaycan xalqının və dövlətinin
taleyüklü problemlərini həll edən dahi tarixi şəxsiyyət
olmaqla yanaşı, həm də tarixi yaradan bir şəxsiyyətdir.
Azərbaycan tarixinin ən ağır
zamanında - 1993-cü ilin iyun ayından etibarən ikinci dəfə
respublika rəhbərliyinə qayıdan Ulu öndər bu
dövrdən başlayaraq ölkədə baş verən
proseslərin və həyata keçirilən islahatların
bütün istiqamətlərinin təşkilatçısı
olmuşdur. İslahatların həyata keçirilməsində
hər bir sahəyə məxsus olan spesifik xüsusiyyətləri
nəzərə alan Ümumilli lider bu islahatların
son nəticə etibarilə sosialyönümlü
olmasının hədəf kimi seçilməsini xüsusilə
zəruri hesab edirdi. Bu yanaşma eyni zamanda Azərbaycanda
həyata keçirilən islahatların əsas meyarı kimi
istehsalın səmərəliliyinin yüksəldilməsi və
bu əsasda xalqın həyat səviyyəsinin yüksəldilməsində
özünü büruzə verən sosialyönümlü
bazar iqtisadiyyatı modelinə üstünlük verilməsini
bir daha sübut edir. Ulu öndərin
iqtisadi islahatların həyata keçirilməsi istiqamətində
baxışlarını səciyyələndirən ən
vacib xüsusiyyət - islahatların həyata keçirilməsinin
istiqamətlərini düzgün proqnozlaşdırmaqdan ibarət
idi. Yeni təsərrüfatçılıq
formalarının meydana gəlməsi, kiçik
sahibkarlığın inkişafı, təşəbbüskarlığın
genişləndirilməsinə imkan verən iqtisadi islahatlar
Heydər Əliyev tərəfindən bazar iqtisadiyyatına
gedən yolda əsas vasitə kimi dəyərləndirilmişdir.
Sahibkarlığın ümumi islahatlar sistemində
yerinin düzgün müəyyənləşdirilməsi,
sahibkarlıq fəaliyyəti üçün zəruri şərait
yaradılması, dövlət tərəfindən maliyyə
və hüquqi cəhətdən dəstəklənməsinin
əsası məhz Ulu öndər tərəfindən
qoyulmuşdur.
Sahibkarlığın inkişafı ilə
yanaşı, dövlət mülkiyyətinin özəlləşdirilməsi
iqtisadi islahatların həyata keçirilməsində bir
tamlıq, vəhdətlik yaratmış oldu. Ölkədə
özəlləşdirmə proqramının həyata
keçirilməsi azad sahibkarlığın və şəxsi
təşəbbüskarlığın inkişafını
sürətləndirdi. İqtisadi
islahatların keçirildiyi zaman ümumi sosial-iqtisadi vəziyyətin
aqrar sektorda aparılan islahatlarla qarşılıqlı əlaqə
və asılılığının təmin edilməsi
Heydər Əliyev iqtisadi islahatlar strategiyasının əsas
istiqamətlərindən biri idi. Ən
başlıcası isə ondan ibarətdir ki, iqtisadi islahatlar
strategiyası liberallaşma ilə sosial-iqtisadi inkişaf
arasında sinergetik bir vəhdət təşkil etmişdir.
Beynəlxalq maliyyə təşkilatları ilə
əlaqələrin genişləndirilməsini Heydər
Əliyev Azərbaycanın dünya iqtisadiyyatına
inteqrasiyasının, ölkədə həyata keçirilən
iqtisadi islahatların uğurla nəticələnməsinin əsas
şərti hesab edirdi. Ümummilli lider
ölkə iqtisadiyyatının dünya standartlarına
uyğun inkişafını dayanıqlı sosial-iqtisadi
inkişafın təmin edilməsində əsas vasitə kimi
dəyərləndirirdi. Yeni iqtisadi sistemin
formalaşdırılmasında Ulu öndər müvafiq
qanunvericilik bazasının yaradılmasına xüsusi əhəmiyyət
verərək, qanunların aliliyinin təmin olunmasını
iqtisadi islahatların uğurla həyata keçirilməsi
üçün başlıca zəmin hesab edirdi.
Azərbaycanın inkişaf strategiyasının əsasını
qoymuş görkəmli dövlət xadimi, dahi şəxsiyyət,
Ümummilli lider Heydər Əliyevin zəngin irsi dövlətçiliyimizin
tərəqqisi naminə xalqımız üçün
böyük qürur mənbəyidir. Ulu öndər
respublikamıza rəhbərlik etdiyi dövrlərdə
(1969-1982 və 1993-2003) hər zaman Azərbaycanın milli
maraqlarını uca tutmuşdur. Heydər
Əliyev təcrübəli dövlət
başçısı və görkəmli siyasi xadim kimi
xalqımızın milli dəyərlərinə, tarixi
soy-kökünə, adət-ənənələrinə,
dövlətçilik prinsiplərinə sadiq qalaraq, Azərbaycanın
ideoloji fəaliyyət strategiyasının məhz bu amillər
üzərində qurulması kimi mürəkkəb vəzifələrin
öhdəsindən müvəffəqiyyətlə gəlmişdir.
1993-cü ilin ikinci yarsında Ulu öndər Heydər
Əliyevin yenidən hakimiyyətə qayıdışı
zamanı ilk səsləndirdiyi
"Xalqın, Vətənin taleyi hər bir insanın
taleyinə çevrilməlidir!", yaxud "Vətən
birdir və hamı bu Vətən üçün
çalışmalıdır!"
çağırışı müstəqil dövlətçilik
ideyalarının bərqərar olunması istiqamətində
fəaliyyətin əsas göstəricisi kimi
çıxış edir.
Bəli, qürur və fəxarət hissi ilə deyirik
ki, ölkəmizin bugünkü inkişafı dahi şəxsiyyət
Heydər Əliyev tərəfindən hazırlanmış
mükəmməl bir proqramdır. Heydər Əliyev
mövqeyi və ideyaları xalq tərəfindən qəbul və
təsdiq edilən həqiqət konsepsiyasıdır. Ona görə ki, Azərbaycan tarixinin müdriklik zəkasından
qaynaqlanan Heydər Əliyev ideyaları milli mentalitetimizin
bütün atributlarını və prioritet məsələlərini
sistemli şəkildə əhatə edir. Heydər
Əliyev şəxsiyyəti ümumxalq zəkası ilə
ayrılmaz bir vəhdətdə, vahid bir ideyada birləşmişdir.
Heydər Əliyev Azərbaycan xalqının
yaradıcılıq potensialına müstəqillik
ideyalarında birləşdirən Ümummilli Lider və
müqəddəs rəhbər olmuşdur.
Heydər Əliyev böyük bir şəxsiyyət
kimi cəmiyyətin sivil inkişafını hər bir fərdin
maraq və mənafelərinin etibarlı təminatında
görərək bütün zəruri tədbirləri həyata
keçirmişdir. Böyük öndərin irəli
sürdüyü milli ideya Azərbaycanın tarixi ənənələrini
və müasir dəyərləri özündə birləşdirən
yeni inkişaf strategiyasının təməlini təşkil
etmişdir. İctimai-siyasi sabitlik bu
strategiyanın əsas dayaqlarından biri kimi
çıxış etmişdir. Əlbəttə
ki, sabitliyə nail olmadan yeni və daha mütəşəkkil
idarəetmə sisteminə keçidi reallaşdırmaq
mümkün deyildir. Bu gün ciddi əsaslara
malik ictimai-siyasi sabitliyin hökm sürdüyü,
iqtisadiyyatı inkişaf edən, əhalinin etibarlı sosial
müdafiəsini təmin edən müstəqil Azərbaycan
xarici siyasət sahəsində də fəal diplomatik əlaqələrə
malikdir.
Ümummili lider Heydər Əliyevin qətiyyətli əzmi
sayəsində Azərbaycanda demokratik dövlət
yaradılması üçün yeni iqtisadi sistemin
formalaşması, iqtisadiyyat sahəsində demokratik
islahatların həyata keçirilməsi zərurəti
ön plana çəkildi, bazar iqtisadiyyatının
formalaşması üçün müvafiq hüquqi baza
yaradıldı. Özəlləşdirmə,
sahibkarlığın inkişafı, maliyyə sisteminin yenidən
qurulması, liberallaşdırma, rəqabətin
inkişafı, əhalinin sosial müdafiəsini təmin edən
mühüm qanunvericilik aktları qəbul edildi.
Ulu öndər Heydər Əliyev bazar münasibətlərinə
əsaslanan iqtisadi modelə keçid prosesi zamanı dövlət
büdcəsində sosial müdafiə tədbirlərinə
geniş yer ayrılmasını daim xüsusi diqqət mərkəzində
saxlamışdır. Həmin dövrdə qarşıya qoyulmuş strateji məqsədlərin
reallaşdırılması məqsədilə sosial-iqtisadi
inkişaf prosesində xarici kapital amilinin zəruriliyini qeyd edən
Ulu öndər Heydər Əliyev xarici şirkətlər ilə
birgə Xəzərin Azərbaycan sektorundakı zəngin neft
ehtiyatlarının mənimsənilməsini nəzərdə
tutan müqavilələrin imzalanmasına xüsusi əhəmiyyət
vermiş, investisiya layihələrinin həyata keçirilməsinin
başlıca şərti kimi müstəqil Azərbaycanın
yeni neft strategiyasının işlənib hazırlanmasına
rəhbərlik etmişdir.
Heydər Əliyev respublika iqtisadiyyatının keyfiyyətcə
yeni mərhələsində məhz özəl sektoru
sosial-iqtisadi inkişafın başlıca təlimatçısı
kimi dəyərləndirilmiş, güclü sahibkarlar təbəqəsinin
cəmiyyətdəki mövqeyinin güclənməsinə
çalışmışdır. Dövlət sahibkar
münasibətlərinin institusionallaşdırılması məqsədilə
Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Sahibkarlar
Şurasının yaradılması biznes mühitinin
liberallaşmasına öz müsbət təsirini göstərmişdir.
1993-2003-cü illərdə Azərbaycanda həyata
keçirilən siyasət iqtisadi islahatların və
inkişafın Azərbaycan modelinin formalaşmasına zəmin
yaratmışdır. Ulu öndərin iqtisadi irsinə əsaslanan bu modelin əsas
xüsusiyyətləri iqtisadi inkişafın obyektiv
qanunauyğunluqlarını nəzərə alan
strateji qərarların qəbul edilməsi, inkişaf üzrə
müəyyən edilən istiqamətlərin sahəvi
proqramlarla əlaqələndirilməsi,
sosialyönümlülük, beynəlxalq təcrübəyə
arxalanma, milli mentalitetin nəzərə alınmasıdır.
Ümummilli
lider Heydər Əliyevin iqtisadi irsinin tədqiqi nəzəri-konseptual
cəhətdən xüsusi əhəmiyyətli bir sıra
ümumiləşdirmələrlə əlaqədardır:
iqtisadi sistemin inkişafının bütövlükdə
ictimai sistemin inkişafı ilə kompleks halda həyata
keçirilməsi, ümummilli mənafelərinin dolğun
şəkildə öyrənilməsi, iqtisadi sistemin sosial
strukturunun milli-mental dəyərlər sisteminə
uyğunluğu, dövlət müstəqilliyinin və milli təhlükəsizliyin
qorunub saxlanması.
Ümummilli lider Heydər Əliyevin mükəmməl əsəri olan Azərbaycan modeli ilk növbədə ölkə vətəndaşlarının sosial rifahı səviyyəsinin yüksəldilməsinə istiqamətlənmişdir. Respublikanın milli iqtisadi inkişaf modelində başlıca xüsusiyyətlərindən birini isə sosialyönümlülük təşkil etmişdir. İstehsal sahibkarlığının inkişafı, yeni müəssisələrin açılması yolu ilə işsizlik probleminin həlli ilə əhalinin sosial müdafiə tədbirlərinin gücləndirilməsi Azərbaycanda Ulu öndərin rəhbərliyi ilə həyata keçirilən sosialyönümlü iqtisadi siyasətin ana xəttini təşkil etmişdir.
Ulu öndər Heydər Əliyevin uğurlu inkişaf strategiyası haqqında Prezident İlham Əliyev söyləmişdir: "Bu gün Azərbaycan beynəlxalq aləmdə çox görkəmli yer tutur, beynəlxalq təşkilatların fəal üzvüdür və bütün dövlətlər tərəfindən tanınır. Azərbaycanın böyük hörməti var. Azərbaycanın sözü həlledici sözdür. Azərbaycanın iştirakı olmadan bölgədə heç bir regional layihə həyata keçirilə bilməz. Azərbaycan region üçün mərkəzə çevrilibdir. Bütün bunlar Heydər Əliyevin xidmətləridir".
Bütün varlığı ilə Azərbaycana bağlı olan böyük şəxsiyyət, görkəmli dövlət xadimi, dahi lider Heydər Əliyev öz həyatını, zəngin dövlətçilik təcrübəsini Azərbaycanın xoşbəxt gələcəyinə, onun beynəlxalq miqyasda inkişaf etmiş dövlətlər səviyyəsinə yüksəlməsinə həsr etmişdir. Ulu öndərin xalqımız qarşısında tarixi xidmətlərindən biri də davamlı inkişaf yoluna qədəm qoymuş Azərbaycanın dövlət müstəqilliyini daha da gücləndirilməsinə xidmət edən layiqli davamçısını yetişdirməsidir. Böyük türk dünyasının görkəmli dövlət xadimi olan Heydər Əliyevi Azərbaycan xalqının tarixi şərəfli bir irsi kimi davam etdirmək hər bir azərbaycanlının mənəvi borcudur. Bu gün yüksək təfəkkür, zəngin dövlətçilik təcrübəsinə malik, praqmatik lider Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə qazanılmış nailiyyətlər Heydər Əliyev irsini tamamlayır və dayanıqlı inkişafa doğru aparır.
Şəfa QULİYEVA
İqtisad elmləri doktoru,
professor
525-ci qəzet.- 2021.- 17 sentyabr.- S.10.