Ömrünü yaşatmaq
üçün yaşadı...
Sonuncu nəfəs
ömrün sonu deyil...
Kimlərinsə ürəyində, kimlərinsə xatirələrində
yaşayanlar elə tarixdə də yaşayır. Tarixdə
yaşamaq əbədi yaşamaq deməkdir, xatırlanma əbədi
yaşama əlamətidir. Zamanında
tarixi şəxsiyyətləri xatırlayanları,
xatırladıqlarını kağıza köçürənləri,
tanınmışları yenidən tanıdanları sonralar
ehtiramla xatırlayırıq. Bunu mənəvi
borc bilib xatırlayırıq. Bizə elə
gəlir ki, belə xatırlamalar yaşam fəlsəfəsidir.
Gəncliyimdən tanıdıqlarımı
ömrün bu yaşında da sevgilərlə, ehtiramla
xatırlamışam. Bunu zamanında
ömür yolundan, tövsiyələrindən öyrəndiklərimin
ömrümə düşən qayğıkeşlik
işığı bilmişəm və bu işığa
yaşam fəlsəfəsinin hünəri demişəm.
Bu sevgidə, ehtiramda hərdən təəssüf
də olub. Xatırladığım insanın
yoxluğunun yaratdığı təəssüfü...
Bəxtiyar İbrahim oğlu Süleymanlı 29 avqust
1925-ci ildə Zəngilan rayonun Bartaz kəndində anadan olub. Ruhunun duruluğu bu kəndin
adına bağlıdı; kənd göyləri
ilin bütün fəsillərində könüləyatımlı
olur, görürsən, gözlərinə
köçürürsən, son nəfəsinəcən onun
bənzərsizliyini yaddaşında yaşadırsan. Bu yaşatma niyyəti ömrünün
işığına dönür. Bəxtiyar müəllim
belə yaşamışdı, Bəxtiyar müəllimi belə
yaşayan insan kimi sevmişdik...
17 yaşında işləməyə başlayıb. Kənddə,
poçtda. Həm də poçtun
müdiri olaraq. Xarakterində elmə maraq
olanlar çeşmə misallıdır; çeşmə nə
vaxtsa, hansısa xırda bir təmasdan dünya üzünə
çıxır, suyunu səxavətlə bəşərə
bəxş edir. Xarakterində
çeşməlik olanlar da gec-tez ruhunun
işığını bəşərdən əsirgəmir;
Bəxtiyar müəllim məktəbdə müəllim
işləyib. Nə öyrədirdi
şagirdlərə? - dürüstlük,
insana, insanlığa sevgi, Vətənə sevgi, elmə
sevgi... Müharibə illərinin
uşaqlarına bu qayğı min illərin yaşam fəlsəfəsinin
zərrəsi idi, Bəxtiyar müəllimin ömrü bu zərrədən
boy göstərirdi.
1944-cü ildə döyüşən orduya
çağırdılar Bəxtiyar Süleymanlını. Bartazdan Qələbəyəcən
döyüş yolu keçdi. Bartazda
könlünə köçürdüyü göy
üzünün ecazkarlığı da onunla birlikdə
döyüşdü, onunla birlikdə qələbə
qazandı. Buna doğmalığa sədaqət, el-obaya
məhəbbət deyənləri kimsə qınaya bilməz;
Bəxtiyar Süleymanlı Vətən müharibəsindən
sonra Bartaza qayıdanda gözucu göy üzünə
baxmışdı - şükranlıq kimi...
1945-1952-ci illərdə Zəngilan rayon hərbi
komissarlığında məxfi işlər müdiri,
bölmə rəisi vəzifələrində işləyəndə
də Bartazın göylərində bir-birinə söykəkli
ulduzların sayrışması könlündən
üzülməmişdi. O vaxtlar düşüncələrində
cavab tapa bilmədiyi suallar çırpınırdı:
Ulduzların işığı yerə nə müddətə
çatır? Müəllimindən öyrənmişdi
cavabı. Onda heç zaman heç kimə demədiyi
bir niyyəti ulduzların işığına
qarışmışdı: Kaş insanlığa da ulduz
ömrü qismət olaydı...
Onu 1952-ci ildə Dövlət Təhlükəsizlik
orqanlarına işə (xidmətə) dəvət etdilər. Bu, böyük etimad idi,
etibar idi (o etibar bir ömür səmimiyyətlə, inamla,
şükranlıq nuru olacaqdı; 35 il və 35 ildən
sonrakı illər bu nur Bəxtiyar müəllimin səyyar xəyalında
ulduzların işığından iraq düşməyəcəkdi).
Bəxtiyar Süleymanlı 1952-ci ildə
dövlət təhlükəsizlik orqanlarına xidmətə
qəbul olundu. Kiyev və Daşkənd
şəhərlərində Dövlət Təhlükəsizlik
Komitəsinın rəhbər işçilərinin təkmilləşdirilməsi
kurslarında təhsil aldı. Bu, peşəkar
DTK işçisi olmaq demək idi. Yəni Bəxtiyar
müəllim ömrünü dövlətçiliklə belə
bağladı...
Peşəkarlıq
həm də təhsillə müəyyənləşdirilir;
Bəxtiyar Süleymanlı ali təhsil
almaq istəyirdi. Bu istək dönməz istək
idi və niyyət kimi hopmuşdu onun ürəyinə.
1962-ci ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin hüquq
fakültəsini bitirdi...
1987-ci ilədək DTK-da müxtəlif məsul vəzifələrdə
çalışdı, polkovnik-leytenant rütbəsində təqaüdə
çıxdı. Xidməti müddətində çoxlu
sayda medallarla təltif edildi.
35 il müxtəlif vəzifələrdə xidmət
etdi Bəxtiyar müəllim...
Böyük tarixi şəxsiyyətləri şəxsən
tanımaq, tövsiyələrini eşitmək, bilavasitə
onun sərəncamında işləmək, xidmət etmək
hər adama nəsib olmur. Buna yeniyetməliyindən
bütöv xarakterli gənc kimi formalaşanlar, əqidə
ilə yaşayanlar, yüksək erudisiyalılar, elmi (və məntiqi)
təfəkkürlülər nail ola bilir.
Bəxtiyar Süleymanlı da belə
ömür yaşayanlardan olub. DTK-da
işləyəndə böyük tarixi şəx-siyyət
Heydər Əliyevi tanıyıb, onun tövsiyələrini,
məsləhətlərini eşidib.
10 ilə yaxın bir dövrdə Mingəçevirdə
xidmət etmişdi (yeri gəlmişkən, Bəxtiyar müəllim
deyirdi ki, biz xidmət etmişik, işləməmişik, bu
xidmət dövlətçiliyə xidmətdir). Bu illər ərzində
istər DTK rəhbərliyi, istərsə də şəhərin
rəhbərliyi onun xidmətini yüksək dəyərləndirmişdi.
Camaat da sevirdi Bəxtiyar müəllimi. Sirr deyildi ki, o illərdə bəzən bir kəlmə
sözə görə, qərəzli münasibətə
görə, get-gəllər, sorğu-suallar olurdu, bəzən
günahsızlar illərlə azadlıqdan məhrum edilirdi,
bu əzabları təkcə azadlıqdan məhrum edilən
deyil, onun balaları da, əzizləri də çəkirdi.
Bəxtiyar müəllim neçə-neçə belə
hadisənin qarşısını kişi
kimi almışdı. Söz yerdə qalmır;
Bəxtiyar müəllimin belə xeyirxahlığından
(birmənalı şəkildə təmənnasız
xeyirxahlığından!) sonralar hamının xəbəri
olurdu. Bu xeyirxahlıqlar yaddaşlarda həmişə
yaşayır, bəzən yaddaşlardan tarixə də
köçür...
Mingəçevir şəhərinin rəhbərliyi
tarixə ehtiram kimi, tarixi yaşatma mahiyyətli tədbirləri
həmişə vətənpərvərliyə vasitə
bilib. Zamanında bu şəhərdə xidmət edən,
dövlətin və camaatın sevgisini qazanan bir insanın
yubileyini keçirməyi vəfa borcu bilmişdi. 1995-ci
ilin avqustunda
Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsində
xidmət etmiş polkovnik-leytenant Bəxtiyar
Süleymanlının 70 illik yubileyi keçirilirdi. Bu, Bəxtiyar müəllimə də, şəhərin
rəhbərliyinə də, Bəxtiyar müəllimi sevənlərə
də gözəl könül xoşluğu idi. Yubiley tədbirində ona "Mingəçevirin fəxri
vətəndaşı" adı verilmişdi; sevgi
müqabilində sevgi kimi. Tədbirə
Prezident yanında Xüsusi İdarənin rəisi, polkovnik
Elman Qənbərov da (hal-hazırda istefada olan
general-leytenantdır) iştirak edirdi. Bu,
yubiley tədbirinin hansı səviyyədə təşkilinin
təsdiqi kimi yaşanılırdı. Yüksək
vəzifəli qonaq çıxışında yubilyarı təbrik
etmişdi, Azərbaycan Respublukasının Prezidenti Heydər
Əliyevin təbrikini, arzularını
çatdırmışdı. O anlarda hamı, Bəxtiyar
müəllimin özü də bir daha əmin oldu ki, həyat
iksiri sevgidi - xalqa sevgi, dövlətə sevgi, xalqa, dövlətə
sevgisi olanlara sevgi...
Bir neçə ay əvvəl böyük sevgilərlə,
mənəvi borc kimi Bəxtiyar müəllimin "Əbədiyaşarlar"
kitabı haqqında düşüncələrimi, ürəyimdən
keçənləri yazmışdım. Kitabda Bəxtiyar
Süleymanlı DTK Zəngilan rayon şöbəsinin rəisi
olan illərdə (konkret olaraq 1969-cu ildə)
keçirilmiş bir kollegiya iclasını xatırlayır.
Həm böyük tarixi şəxsiyyətə böyük
sevgisinə görə, həm də onun nə qədər
diqqətcil olduğunu bir daha təsdiq etmək
üçün:
"...DTK-nın
sədri, general-mayor Heydər Əliyevin çox maraqlı məruzəsi
dinlənildi. Həmişə olduğu kimi,
hesabat məruzəsində ətraflı təhlillə
yanaşı, çatışmazlıqların tənqidinə
də geniş yer verilmişdi. Mən də
başqa rayon şöbə rəisləri kimi tənqid
olunacağımı istisna etmirdim. Amma
gözləmədiyim halda sədr məruzəsində bir neçə
şöbə ilə birlikdə Zəngilanın da ötən
ildəki işini yüksək qiymətləndirdi. Bu barədə
dediyinin yekunu kimi qeyd etdi ki, 2-ci əks-kəşfiyyat
şöbəsinin rəisi, polkovnik Ə.Xalıqovun,
DTK-nın mərkəzi aparatının soyadını
unutduğum daha bir nəfər rəhbər həmkarımızın
və təvazökarlıqdan uzaq olsa da, Ulu öndərimizin
tarixə dönmüş qiymətli fikri kimi deməliyəm
ki, Zəngilan şöbəsinin rəisi kimi bu sətirlərin
müəllifinin adını çəkərək hər
üçümüzü tabeçiliyimizdə olan əməkdaşlar
üçün nümunə kimi qiymətləndirdi..."
Səmimiyyətlə xatırlanan bir iclasın mahiyyəti
bu deyilənlərlə məhdudlaşmır. Bəxtiyar
müəllim kimi dərin düşüncəli, dönməz
məntiqli bir vətəndaş, işini sevən, işini Vətənə
xidmət vasitəsi bilən bir insan (həm də gözəl
təhkiyyəyə, gözəl bədii təfəkkürə
malik olan söz adamı kimi) bir məqalədə belə
xırda məsələni sevgilərlə təqdim etməzdi.
Bu iclasın xatırlanması Bəxtiyar müəllimin
dünyəvi düşüncələri sədaqət deməkdi.
Bu xatırlatma böyük tarixi şəxsiyyətə
sevgidi. Bu sevgi isə tarixə söykənən,
tarixdə yaşadılmalı sevgidi. Böyük
tarixi şəxsiyyət Heydər Əliyev azərbaycançılığı
yaşadan, azərbaycançılğın
yaşadılmasının metodologiyasını müəyyənləşdirən
ideoloji sərkərdə idi. Belə bir
şəxsiyyətin idarəçiliyindən öyrənənlər
də xidmətini belə bir idarəçilik düsturuna
uyğunlaşdırmağa çalışırlar. Dünyaduyumu, təhsili, erudisiyası, xalqa və
dövlətə sevgisi bu "düstura"
yaxınlaşanlar buna nail olurlar. II
Dünya müharibəsi veteranı, DTK zabiti Bəxtiyar
Süleymanlı bu şükranlığı yaşadı.
Təqaüddə olanda o illəri könül
xoşluğu ilə xatırlayırdı. Hər
xatırladığı bir tarix idi və bu tarixi dinləyənlər
böyük tarixi şəxsiyyətlərin,
ömrünü Vətən üçün, xalq
üçün yaşamış kişilərin illərinin
işığını ömürlərinə
köçürürlər...
Dəyərli
ömür yaşayanlar üçün son nəfəs
ömrün sonu deyil; dəyərli ömürlərə
ölüm yoxdu...
Bəxtiyar
müəllim geniş dünya duyumuna malik idi...
Bəxtiyar
müəllimin insanlara, insanlığa sevgisi illərlə
örnək sevgi kimi yaşadılacaq...
Bunlar indi yaddaşlardadı,
yaşadıla-yaşadıla tarix olacaq. Həm də
xalqımızın malik olduğu mənəvi dəyərlərdən
biri kimi...
Bəxtiyar müəllim gözəl jurnalist, gözəl
nasir idi. Onun
gözəl zövqlü oxucu olduğunu çoxları kimi mən
də bilirdim...
Məmməd
Rahimin bir şeirini də xatırlayıram:
Yarat, sən köçəndə ellər söyləsin:
Dünyadan nə gözəl bir insan gedir.
Bəxtiyar müəllim malik olduğu mənəvi dəyərlərlə
çoxlarına örnək olası yaşam sistemi
yaratmışdı.
Bəxtiyar
müəllim "Yaşatmaq üçün
yaşanmış yarımçıq ömür" və
"Əbədiyaşarlar" kimi dəyərli kitabları
ilə çağdaş jurnalistikamızda az
qala memuar publisistikasının əsasını qoydu (yaxud
bunu daha da zənginləşdirdi)...
Bunlar Bəxtiyar müəllimin vəzifə borcu
olmayıb, insanlıq borcu olub, vətəndaşlıq borcu
olub, xalqa, millətə sevgini yaşatma borcu olub. Buna görə də
avqustun 24-də haqq düyasına qovuşan Bəxtiyar müəllimsiz
günlərdə (Bəxtiyar müəllimsiz illərdə də!)
neçə yerdə neçə dəfə deyiləcək:
Dünyadan
bir yaxşı insan getdi...
Bəxtiyar müəllim ömrünü
yaşatmaq üçün yaşadı...
Bayram
MƏMMƏDOV
Ehtiyatda
olan polkovnik-leytenant, Əməkdar müəllim
525-ci qəzet.- 2021.- 28 sentyabr.- S.12.