Nizaminin "Yeddi gözəl"i Mir Cəlalın tərcüməsində

Dövrün ədəbi tələblərinə və ictimai sifarişə görə dünya ədəbiyyatı xəzinəsini zənginləşdirmiş ölməz əsərlərini dəri dilində qələmə almış dahi Azərbaycan şairi və mütəfəkkiri Nizami Gəncəvinin yaradıcılığı tərcüməçilərin diqqətini çox qədim zamanlardan cəlb edib. Hələ XIII yüzillikdə Turan şairi Qütb Xarəzmi Azərbaycan şairinin "Xəmsə"sində xronoloji baxımdan ikinci yerdə duran "Xosrov və Şirin" poemasını türk dilinə tərcümə etmişdi.

XVIII yüzillikdən bu yana isə Nizami yaradıcılığı rus və Avropa şərqşünaslarının diqqətini çəkib, şairin ayrı-ayrı əsərləri həm poetik, həm də nəsrlə tərcümə və çap olunub.

Azərbaycanda Nizami tərcümələrinin zəngin bir tarixi vardır və müxtəlif dövrlərdə istedadlı şairlər və alimlər bu dahi həmvətənləri qarşısında öz övladlıq borclarını yerinə yetirmişlər. Əksərən şeirlə edilmiş bu tərcümələr arasında nəsrlə edilmiş bir tərcümə diqqəti xüsusilə cəlb edir. Bu, 1941-ci ildə Azərnəşrdə işıq üzü görmüş "Yeddi gözəl" poemasının nəsrlə tərcüməsidir. Tərcüməni o zaman 30-31 yaşlarında olan gənc və istedadlı yazıçı, eyni zamanda, ədəbiyyatşünas-alim Mir Cəlal Paşayev yerinə yetirmişdi.

Kitaba "Ön söz" yazmış başqa bir gənc istedadlı şair Mikayıl Rzaquluzadə həmin tərcüməni xüsusi halda belə qiymətləndirmişdi: "Yeddi gözəl"i nəsrə təbdil və tərcümə edən Mir Cəlal yoldaşın gördüyü iş bu sahədə ilk böyük təcrübədir. Əlbət ki, o, öz qarşısında təcrübə etmək məqsədini qoymamış, əsəri olduqca diqqət və ciddi-cəhd ilə nəsrə çevirmişdir. Ancaq belə bir iş bizim nəsrimiz qarşısında həm teoretik, həm də praktiki cəhətdən bütün böyüklüyü və ciddiyyəti ilə ilk dəfə durduğundan, biz bunu çox mühüm bir təcrübə saymalıyıq".

Zənnimizcə, Mir Cəlalın tərcüməsi bu gün də öz əhəmiyyətini və gərəkliyini qoruyub saxlamış və məhz buna görə böyük ədib və alimin 100 illik yubileyi münasibətilə "Adiloğlu" nəşriyyatında 2008-ci ildə təkrar nəşr edilib. Nəşrin redaktoru AMEA-nın müxbir üzvü Təhsin Mütəllibov, "Nəsrin poetik imkanları" adlı sanballı ön sözün müəllfi isə akademik Nərgiz Paşayevadır.

Aşağıda həmin kitabdan götürdüyümüz bir parçanı - "Bişr və Məlixa" hekayəsini oxucuların diqqətinə təqdim edirik.

Ümidvarıq ki, Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyevin Sərəncamı ilə "Nizami ili" elan edilmiş 2021-ci ildə dahi şairimizin başqa poemaları da böyük yazıçımız və ustadımız Mir Cəlal müəllimin örnəyi üzrə nəsrlə tərcümə edilib gənclərimizə çatdırılacaq, Nizami irsinin daha dərindən öyrənilib sevilməsində yaxşı bir vasitə olacaq.

Teymur KƏRİMLİ

AMEA Məhəmməd Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutunun direktoru

Rəşad MƏCİD

Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin katibi

525-ci qəzet.- 2021.- 16 yanvar. S. 8.