Biz sizdən doymadıq ki...

HƏMİDƏ XANIM ÖMƏROVANIN SEHRLİ GÖZLƏRİ...

1998-ci ildə - o vaxt hələ elmi işimi müdafiə eləməmişdim - dostum və ustadım Aydın Kazımzadənin təşəbbüsü ilə yeni tədris ilində məni Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin Sənətşünaslıq fakültəsində "Müasir film" fənnindən saathesabı mühazirələr oxumağa dəvət etdilər. Uzun fasilədən sonra yenidən auditoriyaya dönüş - özü də bu dəfə müəllim kimi - təbii ki, maraqlı və cəlbedici idi. Ona görə də razılıq verdim. Amma vaxt ötüb, vədə yetişəndə bir az narahat oldum - pedaqoji iş sahəsində təcrübəm yox idi, üstəlik, bilirdim ki, vaxt çox şeyləri dəyişib: indiki tələbələr mən oxuduğum dövrün tələbələri deyil, işə hazırlıqsız başlamağım özüm də istəmədən məni naqolay vəziyyətdə qoya bilər.

Odur ki, ilk mühazirədən 1 gün əvvəl Universitetə getdim, fakültə yerləşən mərtəbənin dəhlizində var-gəl edə-edə sabah qarşılarına çıxacağım tələbələrə göz qoymağa başladım, ruhən özümü müəllimliyə kökləməyə çalışdım və qəfildən dəhlizdə peyda olan Həmidə xanım Ömərovanı görəndə bircə anın içindəcə beynimə parlaq bir ideya gəldi.

Əvvəla onu deyim ki, həmin vaxta qədər mən dəyişməz qənaətimə görə, Azərbaycanda ən gözəl, cazibədar gözlərə yiyəlik edən bu yaraşıqlı xanımla şəxsən tanış deyildim və təbii ki, o da məni tanımırdı. Amma xoş aurası, sehrli təbəssümü istənilən adamı öz cazibəsinə salırdı, hiss edirdin ki, bu xanım dünyaya yalnız yaxşı obrazlar yaratmaq üçün yox, həm də insanlara yaxşılıq etmək üçün gəlib. Elə mən də bu cazibənin sehrində hayıl-mayıl vəziyyətdə ona yaxınlaşıb özümü təqdim etdim və dedim:

- Həmidə xanım, sabahdan mən də burada müəllimlik fəaliyyətinə başlayıram. Psixoloji hazırlıq məqsədilə olarmı sizin dərsdə oturum?

Həmidə xanım dərhal razılıq verdi:

- Niyə olmur ki? Heç bir problem yoxdur.

Elə həmin anda zəng vuruldu və o, məni yandakı auditoriyaya dəvət edib dedi:

- Lap arxada əyləşin. Ordan rahat müşahidə aparmaq olar.

Dediyi kimi elədim. Tələbələr içəri daxil olanda təəccüblə gah mənə, gah da Həmidə xanıma baxmağa başladılar - təhər- tövrümdən tələbə olmadığım məlum idi, amma tələbə deyildimsə, bəs kim idim?

Həmidə xanım isə sən demə, bizə gözəl bir sürpriz hazırlayıbmış:

- Uşaqlar, Əlisəfdər müəllim Təhsil Nazirliyinin ali məktəblər şöbəsinin mütəxəssisidir. Dərsimizdə ekspert kimi iştirak edir. Xahiş edirəm nəzərə alasınız.

İçimdən yuxarı püskürən gülüşü boğazımda zorla cilovlaya bildim. Əllərimlə üzümü qapadım ki, bu çətin "əməliyyatın" mimik təzahürünü gizlədə bilim.

Həmidə xanım dünya kinosu tarixini tədris edirdi. Onun mövzuya dair sualları geniş şərh etməsi, əsas məqamları yerli-yerində vurğulaması, ən əsası isə tələbələrlə qarşılıqlı ünsiyyətə girib dərsi bir növ müzakirə, diskussiya ruhunda qurması məni valeh etdi.

Onunla tez dostlaşdıq, Həmidə xanımla ünsiyyət bu istedadlı aktrisa və müəllimənin möhtəşəm portretinə yeni cizgilər əlavə edib onu daha da dolğunlaşdırdı. Amma mənim üçün ən gözlənilməz məqam onun qeyri-adi publisistikası oldu. Həmidə xanım bir ara "Alma+" qəzetində köşə yazarı kimi də fəaliyyət göstərdi və özünün qeyri-adi, parlaq yazı üslubu ilə bizləri yenə də mat qoydu.

Bir neçə il bundan əvvəl televiziya ilə absurd teatrın görkəmli nümayəndələrindən biri E.İoneskonun "Stullar" pyesinin tamaşası göstərilirdi. Tamaşada baş rollardan birini Həmidə xanım oynayırdı və düzü, onun bu rolu məni Həmidə xanımın jurnalistliyindən daha çox təəccübləndirdi - tamaşada o, kinoda nümayiş etdirməyə imkan tapmadığı aktyorluq istedadını bütün parlaqlığı ilə ortaya qoya bilmişdi. Əlbəttə, bu o demək deyil ki, mən Həmidə xanımın kino sənətimizdəki xidmətlərinə, yaratdığı ekran obrazlarına skeptik yanaşıram. Xeyr, belə deyil! Amma unutmayaq ki, aktyorun özünü tam şəkildə realizə etməsi heç də həmişə onun özündən asılı olmur. Bu, xüsusilə kino sahəsində çalışan aktyorların ən yaralı yeridir, çünki onların teatrdakı kimi hansısa rol uğrunda mübarizə aparmaq, istədiyinə nail olmaq şansı çox azdır.

Nə isə, söhbətdən uzaq düşməyək; tamaşa başa çatan kimi Həmidə xanıma telefon açdım, onu təbrik etdim, sözügedən problemlə bağlı fikir mübadiləsi apardıq.

Həmidə xanım çox etibarlı dostdur. "Kinonun fəlsəfəsi" kitabımın təqdimatı olanda necə deyərlər, daşan yağını elə daşa-daşa qoyub gəldi, gözəl bir çıxış elədi və sonra mənə üzrxahlıq edib getdi yağın altını söndürməyə...

Onu absurd dramaturgiyanın banisi E.İoneskonun "Stullar" pyesinin tamaşasında yeni bir ampluada kəşf edəndə dərhal telefon açıb heyranlığımı bildirdim, telefonda xeyli dərdləşdik.

Çoxdandır səsini eşitmirəm. Bu yazıya nöqtə qoyan kimi zəng edəcəm...

RAMİZ MƏLİKİN ZİYASI VƏ... SONRAKI PARADOKSLAR

Azərbaycan kinosunun ən yaxşı detektiv filmlərindən olan "O qızı tapın" filmi ekranlara çıxanda rejissor Həsən Seyidbəyli yenə də bizi özünün aktyor seçmək və onunla işləmək, həmin aktyorun bəlkə heç özünə belə məlum olmayan imkanlarını üzə çıxarmaq bacarığı ilə heyrətə saldı. Baxın, bu film bizə birdən birə Ramiz Məlikov, Tofiq Mirzəyev, Əminə rolunu oynayan və təəssüf ki, adını unutduğum qeyri-peşəkar bir xanım kimi simaları tanıtdı, onların başqa rejissorların görə bilmədiyi imkanlarını reallaşdırdı və bir daha inandırdı ki, əsl rejissorun ən mühün missiyalarından biri də aktyoru onun özü üçün kəşf etmək, onu önə çıxarmaq bacarığıdır.

Bu filmdə Azərbaycan kinosu üçün kəşf olunan aktyorlardan biri də Ramiz Məlikov idi. Ramiz Məlikov o vaxt Azdramanın nisbətən gənc aktyorlar nəslini təmsil edirdi və kifayət qədər səhnə təcrübəsi də vardı. Lakin kinoda elə bir uğurları yox idi - səhv etmirəmsə, bu filmə qədər "Ulduz" filmində tələbə, "Qanun naminə" filmində təzə prokuror rollarında çəkilmişdi. "O qızı tapın" filmində isə o, əsas rollardan birini - diş həkimi Ziya rolunu oynayırdı və elə bəri başdan deyim ki, aktyor bu rolu gözlənildiyindən də artıq dərəcədə ustalıqla oynadı. Onun kamera qarşısında sərbəstliyi, yaratdığı obrazın içində yaxşı mənada "əriməsi", ifadəli jestləri tamaşaçılarda elə təəssürat yaradırdı ki, bu gənc aktyor kino sənətinin incəliklərinə, necə deyərlər, cikinə-bikinə yaxşı bələddir, bir aktyor kimi elə çəkiliş meydanında bişib-bərkiyib. Üstəlik, onun kino aktyoru üçün vacib olan fotogenik görkəmi, koloritli siması, qeyri-adi tembrə malik cingiltili səsi... Bir sözlə, Ziya obrazı sanki Ramizin boyuna biçilmişdi və aktyor bu obrazın canlı alınması, yadda qalması, önə çıxması üçün nə lazımdırsa hamısının öhdəsindən uğurla gəlmişdi. O, səmimi, təbii oyun manerasında yaratdığı və elə Ramiz müəllimin özü kimi kübar, vicdanlı, cəsarətli bir gənc olan Ziyanı tamaşaçılara sevdirə bildi.

Bu, Ramiz Məlikovun kinoda ilk uğuru idi və aktyorun tezliklə daha böyük uğurlara imza atacağına dərin bir inam yaradırdı. Amma...

"Amma"sı budur ki, H.Seyidbəyli 4 il sonra çəkdiyi "Nəsimi" filmində, ümumiyyətlə, kino aktyorluğu sahəsində ilk addımlarını atan T.Mirzəyevi Dövlət bəy, "O qızı tapın" filminin uğurunun təmin olunmasında mühüm rol oynamış, necə deyərlər, bişib-bərkimiş Ramiz Məlikovu isə 1-2 dəqiqəlik, heç bir kəlməsi, replikası belə olmayan epizodik bir rola - Şirvanşah İbrahimi öldürmək istəyən təsadüfi bir tip roluna dəvət etdi.

Bu nə paradoks idi görəsən? Axı bu rolu ona tapşırılan mizanları az-çox yerinə yetirməyi bacaran istənilən sıravi aktyor oynaya bilərdi! Nə üçün H.Seyidbəylinin fikrincə, bu filmdə Ramiz Məlikov aktyor üçün heç bir improvizasiyalara əl yeri belə qoymayan məhz bu rolu oynamalı idi?!

Və Ramiz Məlikov bu dəvəti qəbul edəndə düzmü iş tutdu? Bu suallara təbii ki, Ramiz müəllimin öz, mənim isə öz cavablarım var.

Mənim fikrim belədir ki, istedadlı aktyor yalnız o halda epizoda çəkilməyə razılıq verməlidir ki, bu rol 30, 20, hətta 10 saniyə müddətində belə nə isə yaratmağa, peşəkarlıq göstərməyə şans versin və aktyor da həmin o 30, 20, 10 saniyəlik müddətdə öz istedadını nümayiş etdirib sübüt etsin ki, istedadlı aktyor elə 10 saniyədə də istedadlıdır!

"Nəsimi" filmindəki rol isə qətiyyən belə şans vermirdi.

Nəinki bu rolun, bundan əvvəl aktyorun "Ulduz", "Yeddi oğul istərəm" (poçtalyon), sonralar isə "Ad günü" (Əlinin dostu), "Səmt küləyi" (Müsavat zabiti), "Qatır Məmməd" (əsir götürülmüş jandarma zabiti) və s. filmlərdə oynadığı rolların boyu Ziyanın boyundan çox-çox kiçik idi. Bunlar aktyorun yetişməsində əhəmiyyətli rol oynamayan, yaxud yetişmiş, kamil aktyorun gücünü, qabiliyyətini sınağa çəkmək iqtidarında olmayan, qəzetçilərin işlətdiyi terminlə desək, "dejurnı" rollar idi və Ramizin istedadına qətiyyən yaraşmırdı.

Halbuki kinoda bu boz rolları oynaya-oynaya R.Məlikov teatrda bir-birindən gurultulu uğurlara imza atırdı - "İblis"də Arif, "Dəfn edilməmiş ölülər"də Jan, "Atabəylər"də Toğrul, "Kəllə"də Vilyams, "Günahsız Abdulla" və "İnanmırsansa" televiziya filmlərində müvafiq olaraq Şarko və Adil kimi psixoloji nüanslarla zəngin obrazlar məhz onun zəmanəti ilə həyata vəsiqə almışdı.

Kino isə bu istedadlı aktyorun səbri və səmimiyyəti ilə zarafat etməyində idi və elə belə də qaldı.

Ramiz müəllim Azərbaycan teatrında xarakterik obrazları ustalıqla yaradan ən güclü aktyorlardan idi, amma təəssüf ki, kinomuzda da özünü tam reallaşdırmağa, neçə-neçə maraqlı obraz yaratmağa lazım olan şansı ona vermədilər.

Amma Ramiz Məlik tamaşaçıların yadında teatrda yaratdığı bu monumental obrazlarla yanaşı, həm də kinoda ən uğurlu işi - bütün süjet boyu günahsız və köməksiz Əminə adlı qızı mafiyanın qorxunc caynağından xilas etmək üçün çarpışan, bu yolda hətta həyatı ilə risk edən Ziya obrazı ilə qaldı.

Əlisəfdər HÜSEYNOV

525-ci qəzet.- 2022.- 1 aprel.- S.10.