Samuray mənəvi ruhu yaşayır
(Əvvəli
ötən çərşənbə sayımızda)
Mətləbdən
uzaqlaşmayıb, demək lazım gəlir ki, təcavüzkar
dövlətlər də məhz öz ağıllarına həddən
ziyadə güvəndiklərindən nəticə etibarilə
"sınıq təknə" yanında
qaldıqlarının şahidi olmaq kimi acı taleyi
yaşamaqdan qaça bilmirlər. Adətən
özündən razılıq pis nəticəyə gətirib
çıxarır.
Digər
ala-bula pişik qabağa çıxdı: "Mənimsə
rəyimə görə, yalnız enerjidən yaxşı
istifadə etmək, vuruşda daha böyük əhəmiyyətə
malikdir və ona görə də mən bir çox illərdir
ki, özümə məxsus üslubda məşq edirəm.
İndi bu məşqlər o qədər güclənmişdir
ki, az qala göylərə çatır. Mən öz düşmənimi ayaqlarımın
altına sala bilirəm, hələ döyüş
başlamamışdan onu məğlub edirəm. Mən əks-sədanın, səsi izlədiyi kimi
onu izləyirəm. O, hərəkət etməyə
başlayanda mən bütün öz hiyləgərliklərimdən
istifadə edirəm, işlətdiyim texnikanı heç
şüurumdan da keçirmirəm, onlar özbaşına,
ağlıma güc vermədən meydana gəlir. Əgər siçovul dirəyin və ya sütunun
üstü ilə qaçırsa, baxışlarımla mən
onu oradan yerə salıram. Lakin
bugünkü əjdaha siçovul mənə bir kabus şəklində
göründü və heç bir iz də qoymadı. Anlaya bilmədim ki, o, hansı bir varlıq
növüdür".
Qoca
pişik dedi: "Sən malik olduğun qabiliyyətlə
yanaşı, nə öyrənmisənsə də, sənin
düşmənə yaxınlaşmaq qaydasının
özü qüsurludur. Çünki sənin
möhkəmliyin yalnız şəraitə uyğundur. Sən irəli cumursan, düşmən geri çəkilir,
onda sən nə etməlisən? Sən
onu qorxudursan, o, heç bir narahatlıq hiss etmir, təşviş
hissi keçirmir, onda sən nə etməlisən? Niyə düşünürsən ki, sən həmişə
düşməndən güclü olacaqsan?
Hər
bir kəs hiss edir ki, onun enerjisi hətta göyə
çatmaq həddində güclüdür, bu ümumi Menqzi
(Men-Tszı) enerjisinə bənzəyir (Menqzi bizim eradan əvvəl
372-289-cu illərdə yaşamış, konfutsiçi filosof
olmaqla, əhəmiyyətinə görə Konfutsidən sonra
ikinci hesab olunurdu - müəllif). Menqzinin
enerjisi onun öz işıqlanmasından
çıxırdı, qüvvət alırdı. Həyatda isə enerjinin səmərəsi eyni
cür olmur. Onun gücü çayın
genişliyinə bənzəyirdisə, səninki isə gecə
vaxtının daşqınını yada salır. Sənə təslim olmaq istəməyən birisi ilə
üz-üzə gəldikdə, sənin güvəndiyin
qabiliyyətin nə edə bilər? Burada bir deyim var:
"Küncə sıxılmış siçovul pişiyi
dişləyəcəkdir. Bu, ona görə
baş verir ki, ümidsiz bir şəraitdə o, geri dönməkdən
başqa heç nə edə bilmir. O, həyatı da, xəyallarını
da unudur, qalib gəlmək və məğlub olmaq perspektivini
də yaddan çıxarır. O, hətta ölüm barədə
də düşünmür. Onun qərarı
polad kimi möhkəm olur. Sən nəyə
ümid edə bilərsən ki, onun köməyi ilə sənin
öz ruhunun gücünə bənzəyən başqa birini
məğlub edə biləcəksən?"
Sonra
yaşlı olan bir pişik irəli gəlib dedi: "Mən
qabiliyyətin istifadəsinə, adətən, hörmətlə
yanaşıram, lakin bu, fiziki formadır, forma isə sizin
gördüyünüz kimi hiyləgərlikdir, məkrdir. Uzun müddət mən diqqəti ağıla verdim,
gücdən istifadə etmədim, nə hansısa bir rəqabətə
girdim, nə də düşmənin hərəkətinə
qarşı əks hərəkət etdim. O güclü
olanda mən onunla harmoniya ilə qarşılaşıram.
Mənim sənətim, adətən, düşməni,
içində daş olan bir pərdə kimi
qarşılamaqdır. Hətta güclü siçovul də mənə
qarşı heç nə edə bilməz. Bugünkü siçovul isə elə bir güc
göstərmədi, nə də məğlub oldu. Axı o, mənim etdiklərimə heç cür
cavab verə bilməzdi. O, ilahi bir varlıq kimi gəldi
də, getdi də. Mən əvvəllər buna
bənzərini heç vaxt görməmişdim".
Qoca
pişik dedi: "Sənin harmoniya adlandırdığın
heç də təbii harmoniya deyildir. O, sənin harmoniya barədəki
şüurlu düşüncələrindən irəli gəlir.
Sən rəqibinin hücumundan yayına bilərsən,
lakin onu sən şüurlu qaydada etsən, rəqibin bunu
oxuya, anlaya bilər. Əgər sən cəhd
etsən ki, öz ağlını sakitləşdirəsən,
yavaş hərəkət etsən də, sənin enerjin zəif
olacaqdır. Bunu düşünüb edən
vaxt sənin təbii intuisiyaya əsaslanan reaksiyaların qorxu
törədici olacaqdır və bu baş tutsa belə, bəs
nəzərdə tutduğun sonrakı qabiliyyətin haradan gələcəkdir?"
"Heç nə düşünməmək, heç
nə etməmək sadə məsələdir. Mən
intuisiya ilə hərəkət edəndə, formasız
oluram, bu vaxt mən heç bir formaya malik olmuram. Bu məgər göstərmir ki, dünyada heç
kəs mənim əksimə gedə bilməz".
Sonra qoca pişik forma və mahiyyətin həqiqətlərini
təhlil etməyə başladı.
Bu yazıların fəlsəfi tonuna baxmayaraq,
qılıncdan istifadədəki ustalığa
yaxınlaşanda, realizm həmin mətnin ürəyini təcəssüm
etdirir.
Şoken otağında gedən bu söhbəti
eşitdikdə, elə bil ki, yuxuda idi. O da irəli
çıxıb, Qoca pişiyə təzim qaydasında əyildi
və dedi: "Mən bir çox illər ərzində
qılıncdan istifadə sənətini öyrənirdim. Lakin hələ də onun həqiqi mahiyyətinə
yaxınlaşa bilmirdim. Bu gecə mən
çox sayda rəylər eşitdim və nəhayət,
çox şeyi başa düşdüm. Xahiş
edirəm mənə dərin sirlər barədə
danış".
Qoca
pişik cavab verdi: "Bunu edə bilmərəm,
çünki mən yalnız heyvanam, siçovullar isə mənim
yemimdir. Mən adamların işlərinə haradan agah ola bilərəm? Bəzi şeylər
vardır ki, onları özəl qaydada eşitmişəm.
Qılıncdan istifadə heç də elə
bir şey deyildir ki, sən onu başqaları üzərində
qələbə çalmaq üçün ehtiyatda saxlayasan.
O, həmçinin, elə bir sənətdir ki, onunla sən həm
də hökmən narahatlıqlarla üzləşə bilərsən,
həyat və ölümün nəticələrini
aydınlaşdırmaq yolunu tutmalısan.
Bu, elə bir xüsusi münasibətdir ki, samuray ona
görə daim kiməsə dəstək verməyə
çalışmalıdır və beləliklə, o, sənətin
ustası olacaqdır. Əvvəlcə sən diqqətini həyat
və ölüm prinsipləri üzəridə cəmləşdirəcəksən.
Bu, heç də iradə ilə bağlı deyildir,
şübhə və tərəddüdə yol vermədən
sən ağlını sakit saxlasan, normal vəziyyətindəki
tək ona nəzarət etsən və öz sərbəstliyinə
nail olsan, sən hətta şəraitləri
də dəyişdirmədən düşmənə cavab verə
bilərsən".
Məlum bir həqiqət mövcuddur ki, niyyətin
olmaması heç də məqsədsiz olmaq demək deyildir. Fikirsiz, hərəkətsiz,
təbii qaydada məsələni həll etmək, başqa
cür addım atmamaq vacibdir. Bu hiss ediləndə hərəkət
başlayır və o, öz növbəsində
dünyanın obyektlərindən və hadisələrindən
keçib gedir. Qılınclı adam bu nəzəriyyəni
başa düşməklə, cığıra yaxın olur.
Şoken müəmmalı müddəaları başa
düşmədiyindən, yenə aydınlıq xatirinə
soruşmağa məcbur oldu. "Heç bir
düşmən, ya da özün", bu mülahizə bəs
nə məna verir?"
Qoca
pişik cavab verdi: "Bu, ona görədir ki, hazırda bizim
heç bir rəqibimiz yoxdur. "Düşmən"
və ya "rəqib" terminləri əksliyi ifadə edir.
Bu da bir-birinə əks olan od və su kimi
bir şeydir. Kiçik qum dənəsi sənin
gözünə düşdükdə, gözünü
aça bilmirsən. Sən öz
ağlındakı ideyaya sahib olub, qalanda da eyni şey baş
verir. Sənin ağlın təbii olaraq
aydındır, işıqlıdır və nəsə edəndə
onda eyni bir şey baş verəcəkdir.
Mən burada mülahizəmi dayandırıram. Bəzi məsələləri
siz özünüz nəzərə almalısınız.
Bu isə ustalardan başqalarına keçən
biliklərdir, siz yalnız bu nəzəriyyəni öyrənməlisiniz.
Sizin kimi adamlar bundan həqiqətən nəsə
əldə edə bilər. Bu
"özünü təhsil" adlanır, ağıldan
ağıla keçir. Bu, öyrənməkdən
imtina etmək deyildir, elə şeylərdir ki, onları
heç müəllim də öyrədə bilməz. Sən özün maariflənməlisən,
işıqlanmalısan. Belə öyrənmək
asandır, bizə öyrədici sözləri eşitmək
də çətinlik törətmir. Lakin
onu özündə tapmaq və özününkü etmək
çətindir. Bu, "özünü
realizə etmək" adlanır. İşıqlanmaq, maariflənmək
yuxarı qalxır ki, hansı arzunun onun sahibinə hakim kəsildiyini
görsün. Özünü realizə etmək
də eyni şeydir, burada heç bir fərq yoxdur".
Qılınclı
adamın xüsusiyyətləri
Hirayama Şiryunun "Qılınc nəzəriyyəsi"
əsəri də samuraylara həsr olunmuş məşhur
kitablardan biridir. Müəllifə görə, Qılınclı adam düşməni qəddarcasına
öldürmək üçündür. Bu
hiyləgərlik hissindən sən ürəyinə və
ağlına birbaşa nüfuz etmək üçün
istifadə etməlisən. Əgər bu qətl
niyyəti onun özünə nüfuz etməsə,
qarşısına qoyduğu məqsədə necə
çata bilər?
Əgər sən düşməni öldürmək
üçün üstündə qılınc gəzdirirsənsə,
düşmən də həmçinin səni parçalamaq
üçün öz qılıncını əsdirməyə
başlayacaqdır. Beləliklə, sən özünü müdafiə
edəcəksən ki, həyatını qoruyub saxlayasan.
Düşmənin qılıncı altında sən
əjdahaya çevrilməlisən, sənin ağlın və
iradən daha güclü olmalıdır. Təbii
meyllərinə qarşı qərar verməyinin
astanasında isə tərəddüd etməlisən, ləngiməlisən
və ya qılıncını qınına qoymalısan.
Həyəcanlanırsan ki, düşmən sənə
xətər yetirə bilər.
Döyüşçünün real gücü
özünün qılınc tiyəsi ilə nail
olduqlarına əsaslanır. Bu, əslində,
həyata aid olan deyil, ölüm cığırıdır.
Hətta əgər sən qılınclar
dağı ilə və ya alov mağarası ilə üzləşsən,
sevincindən tullanacaq və ciddi məsuliyyət hiss edəcəksən.
Qəzəbli quzğun ovladığı
quşa zərbə vurduğu kimi və ya ac pələng
öz ovunu parçaladığı kimi sən də sadə
ölüm zərbəsini bütünlüklə mənimsəyəcəksən.
Strategiya ustasının dediyi kimi, "Kimlər ki, müharibədə
başqalarına nəzarət etməyi
düşünür, ancaq heç özünə də nəzarət
etmir. Kim bu nəzarəti
icra edirsə, o, ev sahibidir, nəzarət
edilən isə qonaqdır. Özünü əmin edirsən
ki, sən qonaq deyil, ev sahibisən, bu,
müharibənin başlanğıcında vacib məsələdir.
Döyüş sənətləri məktəblərinin
nəzəriyyələrinə müvafiq olaraq, rəqib
möhkəmdirsə, sən məğlub olacaqsan, əgər
o, cəld hərəkət etməsə, sən qalib gələcəksən. Əgər səviyyələriniz
eynidirsə, hər ikiniz öləcəksiniz.
Döyüşçüyə deyilirdi: "Bədəni məhv
et, könülü söndür".
"Səkkiz dəf etmə yolu" şeirində həyatın
sınaqlarına verilən cavab şəklində deyilirdi ki,
izolyasiyada olan həyat barədə məlumatı olmayalar
üçün bu, heç də daş-qaş xəzinəsinə
bənzəmir; imperatorlar, krallar və uzurpatorlar təsadüfi
hallarda bu vəziyyəti müzakirə edirlər. Bu, birinci dəf
etmə yoludur.
Əsgərlər at kimi cilovlu olurlar; müharibə qədimdən
mövcud olan bir işdir, onu genişləndirməyə
ümid edə bilməzsən, sən ümumi və heç
də birbaşa olmayan hücum metodları barədə
düşünə bilərsən. Bu, zərbəni ikinci
dəf etmə yoludur.
Üç min taktikadan o, özünün
döyüş praktikasında istifadə etmək istəyirdi. Təhqiqat
üçün yüzlərlə silaha bel
bağlayırdı. Bu,
üçüncü dəf etmədir.
Qoca adam taqətdən düşəndə hamını bir yerdə olmağa çağırırdı və 18 döyüş sənətini yada salmaqla, cavanlığında baş verənlərlə lovğalanırdı. Bu zərbənin dördüncü dəf etmə yoludur.
Ona heç kəs xidmət etmirdi, o, özü üçün xörək bişirir və ya qızdırırdı. Küçəyə çıxanda təzə və köhnə paltarlarını geyinirdi, tazı əlinə götürüb dınqıldadır, mızıldayır və ulayırdı. Bu, beşinci dəf etmə metodudur.
Şimali-şərqə tərəf, evimin arxasında sıldırım qaya ucalırdı. Uzun davam edən təbriklərdən və başsağlığı ifadələrindən imtina edərək, mən ayrı-ayrı vaxtlarda öz sərbəstliyimdən istifadə edib, qışqırırdım. Bu, altıncı dəf etmə yoludur.
Uzunluğu 6 fut olan qılıncımı, içərisi ağ, həm də zahiri qövs-qüzeh rəngində olan qınında gizlətmişdim, uzaq məsafəyə atan top yüz qaramal çəkisində idi. Şimşək çaxmasından yer titrəyəndə mən gizlənmişdim. Bu, zərbəni yeddinci dəf etmə qaydasıdır.
Mənim kalliqrafiyam (gözəl xətlə yazılan yazı - müəllif) o qədər əla olmasa da, özümə imperiya qulluğu arzu edəndə mən artıq sülh və müharibə barədəki müzakirələri unutmuşdum. Bunun əvəzinə hakimiyyət binasının dəhlizlərində əzab çəkirdim. Bu isə zərbənin səkkizinci dəf etmə yoludur.
Deməli, ömrün fərqli mərhələlərinə uyğun hərəkət etmək və mövqe tutmaq lazımdır ki, həyatın zərbələrinə hədəf olmayasan.
Hirayama Şiryunun "Qılınc barədə traktat" əsərində isə deyilirdi: "Sima adlı bir kişi rəsmi alim idi. Lakin o, hansısa əsgərə də komandirlik etmək məsuliyyətini daşımamışdı. Onda niyə bəs o, qılınc gəzdirirdi? Komandir öz zabitləri və əsgərləri ilə istinin və soyuğun, aclığın və toxluğun, zəhmətin və əyləncənin yaratdığı hissləri bölüşürdü".
(Ardı var)
Telman
ORUCOV
525-ci qəzet.- 2022.- 20 aprel.- S.21.