Antitezalar poetizmi, yaxud ağrı obrazının
çalarları
Şeirə,
şeirin mövzu təyinatına ağıllı
münasibəti ilə
seçilən gənc
şair Elvin İntiqamoğlunu
qələmə aldıqlarına
qələm adamlarının
münasibəti daha çox "narahat" edir. Əlbəttə, oxucu reaksiyaları
içərisində şair
və yazıçı
həmkarlarının fikirlərinə
önəm verməsi
Elvinin öz yaradıcılığına emosional
olduğu qədər
ciddi yanaşmasının
nəticəsidir. İlk poetik
toplusunda Elvinin şeirini xarakterizə edənlər kifayət qədər tanınmış
elm və ədəbiyyat
adamlarıdır. Rəy yazanlardan
və fikir bildirənlərdən bir
neçəsi - Almas Ülvi Binnətova, Mərziyyə Nəcəfova
və Rafiq Yusifoğlu filologiya elmləri doktorudır.
Elvinin şair həmkarları İbrahim
İlyaslı, Gülnarə
Cəmaləddin, Emin Piri, Nigar Həsənzadə,
Təranə Dəmir,
Aysel Xanlarqızı Səfərli, Gülnar Səma, Hikmət Məlikzadə, Vaqif Osmanov və Aygün Cəfərzadənin
də fikirləri maraqlıdır. Yazıçılardan
Əyyub Qiyas, Əli bəy Azəri, Nəcibə İlkin, Nemət Mətin və Vüsal Oğuzun Elvinin şeirlərinə
tənqidi yanaşması
oxucunu əlinə aldığı kitabın
ədəbi urvatına
inandırır. Ön sözün
müəllifinin Xalq şairi Sabir Rüstəmxanlı olması
isə kitabın oxucu üçün dəyərini bir qədər də artırır. Bu təqdimat
Elvinin ilk poetik toplusunu mütaliə edən digər oxucuları da düşündürür: Görəsən,
əl içi böyüklükdə olan
bu balaca kitabda nə var ki, onu
tanınmış qələm
əhli belə yüksək dəyərləndirir?
Kitabı
açıb vərəqlədikcə
oxucuya bir həqiqət məlum olur: Elvin şeirin daxili poetikasına üz tutur və
semantik şeirə üstünlük verir. Vətən müharibəsinin
iştirakçısı olan
Elvin İntiqamoğlu ağrı
obrazlarının çalarlarını
yaradır:
İnsanlara
öz dərdlərimi
danışmaq istədim
-
Halıma
dördü ağladı...
Üzümdəki kədərdən,
gözümdəki yaş izindən tanıdı -
Kor məni gördü ağladı...
Kordan kor peşman ayrılan şair karla qarşılaşır,
kar da kara
gəlmir. Oxşar səhnə lal
ilə yaşanır.
Ölmüş ümidlərilə
dənizə sarı gələn şair yosun təsəllilərinə
sığınır və
ümid edir: bir nəfər də tapılsın suların arasından... Semantik yekun heyrətamizdir:
Çiynimə əl toxundu:
dostum, hazırlaş gedək -
məni Allah qaldırıb
əl arabasından.
Şairin halına niyə üç deyil, dörd kimsə ağlayır? Dörd, şairin dörd
bir yanıdırmı?
Yəni ətraf! Kar, kor və
lalın mənzərəsini
şairi "əlil arabasından qaldıran"
Kimsə tamamlayır!
Heyrətamiz sonluq! Ağrıların çulğaşdığı
mühit və məkan antitezalar - əksliklər üzərində
qurulub:
- kor üzdəki
kədəri, gözdəki
yaşı görür
və ağlayır;
- kar ürəkdən
keçənləri eşidir;
- lal dərdə
ağzını açmağa
qoymur, təsəlli verir;
- dənizdən umulan təsəlliyə əvəz çiyninə
toxunan əl "hazırlaş gedək"
deyir.
Cəmiyyətin dərdlərə və ağrılara kor, kar və lal
olduğu bir zamanda son ümid yeri - Tanrı əlini uzadır. Bu heyrətamiz lövhə
"Dörd nəfər"
şeirindəndir. Gənc şairin
əksliklər üzərində
qurulan digər şeirinə nəzər
salsaq, yenə oxşar mənzərənin
şahidi olacağıq.
"Keçənlər" adlı bu mənzum
parça yeddi hecalı klassik şeir ənənələri
üzərində qurulub:
Qafiyələr və
bəndlər yerindədir.
Hər bəndin birinci və ikinci misrası əsas fikrin ifadə olunduğu üçüncü və
dördüncü misralara
"hazırlıq" mərhələsidir:
Həyat nədir?
Heç
nədi,
xoş günü say-seçmədi -
İnadından keçmədi
ürəyimdən keçənlər.
Şeirdəki "keçməmək" feli oxşar sabit söz birləşmələri yaratsa
da, fərqli frazeoloji mənaları ifadə edir: Şairin ürəyindən
keçən inadından
keçmir (qalmır).
Digər iki bəndə də frazeoloji antiteza yaşantıları obrazlı
şəkildə ifadə
olunur:
Ətəyimdən yapışdı
ələyimdən keçənlər...
Yaxud:
Sol yanımı qanatdı
kürəyimdən keçənlər...
Müharibə, şəhid, şəhid anası, itkin əsgər anası, şəhid qızı obrazlarını yaradan şeirlərdə də sözün semantik gücünü görmək
mümkündür. "Pəncərə"
şeiri müharibə
mövzusundadır:
Bəlkə uzaq dəhlizlərdən
görünmür
Laçın pəncərələri: -
Havası
çatmır Vətənin,
boğulur, açın
pəncərələri...
"Açıq pəncərə"
ifadəsi növbəti
bənddə yeni məna çalarına dolur:
Otuz ildən sonra bağlaya bildik
açıq pəncərələri...
Pəncərə açmaq qapı açmaq deyil. Amma el arasında bu mövzuda gözəl bir deyim var:
"Qapıdan qovursan,
pəncərədən girir".
Bəlkə də bu deyimin təsirindəndir
ki, müharibə iştirakçısı olmuş,
qanı-qadanı gözü
ilə görmüş,
düşmənin ayağını
yurdumuzdan üzmüş
gənc şair fikrini daha tünd
boyalarla ifadə edir:
Qapıdan qovulan bir də gəlməsin,
tutun pəncərələri
-
Keçmişimiz təkrarlanmasın, örtün,
bütün pəncərələri...
Elə bilirəm, Vətən Müharibəsi iştirakçısı olan və müharibə ağrılarını canında, qanında daşıyan Elvin İntiqamoğlunun "On dördüncü Qızılgül" adlı ilk şeirlər kitabından (Qanun, 2022, 104 s.) gətirdiyim bir neçə nümunə oxucuda onun yaradıcılığı haqqında dolğun bilgi yarada biləcək. Elvinin bu kitabda yer almış bütün şeirlər ağrı obrazının çalarlarını yaradan antitezalar poetizmidir, desəm, fikrimi daha sərrast ifadə etmiş olaram. Şeir təkcə qafiyədən, ritmdən, assonansdan, allterasiyadan ibarət deyil, duyğuları silkələyən, düşündürən, daşındıran fikirlər toplusu kimi də təsirlidir.
Elvin İntiqamoğlunun
ilk kitabında həm klassik
üslubda, həm də çağdaş
tələblərə cavab verən şeir nümunələri
toplanmışdır. Sözün semantik gücünə güvənməsini, şeirin daxili
poetikasına üz tutmasını Elvin İntiqamoğlunun ədəbi
uğuru saymaq olar.
- Bilal Alarlı- Hüseynov
525-ci qəzet.- 2022.- 20 aprel.- S.19.