"Biz ədəbiyyatı öz könül məktəbimizdə oxuduq"

Serhat Kabaklı: "Şuşa azad olunanda İstanbulda şükür namazı qılmışdım..."

Aprelin 18-də görkəmli türk ədibi, Türk Ədəbiyyatı Vəqfinin başqanı Serhat Kabaklının 70 yaşı tamam oldu. Bu münasibətlə Azərbaycanda Milli Məclisin Mədəniyyət Komitəsinin sədri Qənirə Paşayevanın təşəbbüsü ilə həm Bakıda, həm də Sumqayıtda yubiley tədbirləri keçirildi. Yaxından iştirak etdiyimiz tədbirlərdə Serhat bəyin sevincinin, duyğu dolu anlarının şahidi olduq. Elə buna görə də tədbirlərdən sonra yubilyarla söhbət edib, hiss və duyğularını öyrənməyə çalışdıq.

- Serhat bəy, öncə yubileyiniz münasibətiylə qəzetimiz adından sizi təbrik edir, uzun ömür, cansağlığı diləyirik. Özünüzü necə hiss edirsiniz?

- Çox təşəkkür edirəm. Sanki yuxudayam, birdən oyanaram deyə qorxuram (gülür). Bakı bizim xəyal şəhərimiz, könül şəhərimizdir. Burda dostlarımızın mənlə bağlı tədbir niyyətlərini eşidəndə çox sevindim. Amma bura gələndən sonra bu tədbirin genişliyini, böyüklüyünü görəndə hardasa, nədəsə səhv etməyim deyə ürkdüm, qorxdum. Çox xoşbəxtəm. Yaxşı ki, varsınız. Həmişə var olun. İnşallah, birlikdə neçə gözəl illər görək.

- İnşallah! Keçib gedən 70 ili necə yaşadınız?

- Bir gün Fateh Sultan Mehmetin rəsmini çəkmək üçün italiyalı rəssam Bellini Osmanlıya gəlir. O, gül qoxlayan Fateh rəsmi üçün İstanbulda Fatehlə görüşür. Rəsm çəkilən müddətdə Sultanla səmimiyyətləri yaranır. Deyir ki, Sultanım, tarixdə kimə bənzəmək istərdiniz? O da cavab verir ki, Makedoniyalı İsgəndərə. Rəssam deyir, axı o, az yaşayıb, çox erkən yaşda ölüb. Sultan da deyir ki, siz bütün dünyanı fəth etməyə yetən bir ömrü az hesab edirsiniz?! Yəni bizim ömrümüz həmişə mübarizəylə keçdi. Başqaları həyatla mübarizə aparar, biz isə Türk dünyasını birləşdirmək, aradakı gözəl əlaqələri qurmaq üçün mübarizə aparmışıq. Bu gün 2 millət, 2 dövlət deyirik, gün gəlsin ki, 5 dövlət, 1 millət, 7 dövlət, 1 millət deyək. Bizim dövlətlərimizin çoxalması arzumuzdur. Turan ideyamız isə könül birgəliyidir. Xüsusən, Qarabağ zəfəri ömrümüzün bu çağında yaşadığımız çox böyük bir gözəllikdir. Azərbaycana hər gəlişimdə bu könül bağını hiss edirik.

- Siz Türkiyə və Türk dünyası üçün çox önəmli bir nəslin - Kabaklıların varisisiniz. Uşaqlığınızda, gəncliyinizdə bu soyadın məsuliyyətini necə daşımısınız?

- Biz bir az şanslı, bir az şanssız nəsildik. Şanslı idik, ona görə ki, o cür insanların yetişdirməsi idik. Şanssızdıq, ona görə ki, könlümüzcə yaşaya bilmirdik. Sərvətin, mənim, Əsədin ürəyimiz istəyən kimi yaşamaq hürriyyəti yox idi. Çünki biz Əhməd Kabaklının qardaşı uşaqları idik. Bizim ən xırda səhvimiz onun adına zərər verə bilərdi. Biz də həmişə bunu düşünərək yaşadıq. Çox böyük bir məsuliyyət idi, amma şükür ki, hamımız bu məsuliyyətin öhdəsindən gəldik. Səhvlərimiz əlbəttə ki, olub, amma bunu cəmiyyətin önündə, Əhməd Kabaklıya xələl gətirəcək tərzdə etmədik. Buna görə də çox xoşbəxtik.

- Bilirik ki, tarix-coğrafiya müəllimliyini oxumusunuz. Bəs ədəbiyyat seçiminiz Əhməd Kabaklı yolunun yolçusu olmaq istəyindən gəlirdi, yoxsa öz seçiminiz idi?

- Ədəbiyyat bizim içində olduğumuz dünyadır. Ədəbiyyat bir həyat tərzidir, ədəbdən gəlir. Ədəbli, namuslu, sevgi dolu olmaqdır ədəbiyyatdır. Biz ədəbiyyatı öz könül məktəbimizdə oxuduq. Kiçik qardaşım Sərvət Kabaklı ədəbiyyat məzunu idi. Əmimiz rəhmətə gedəndən sonra Türk Ədəbiyyatı Vəqfinin başqanlığına o keçdi. Amma beş il sonra o da vəfat etdi. Ondan sonra mənə dedilər ki, başqanlığa sən gələcəksən. Gəldim. Lakin iki il o kresloda otura bilmədim, özümü layiq görmədim. Həmişə fikirləşdim, mən kiməm ki, Əhməd Kabaklının kreslosunda oturum. Sonra dostlarım dedilər ki, sən onlar qədər bilməsən də, onlar qədər ürəklisən. Sonra ürəkləndim, 2 rükət namaz qılıb kresloda oturdum və dedim ki, Allahım, məni utandırma. Əhməd Kabaklının qohumu olmaq bu mənada bizi cəbhəyə gətirən özəllikdi.

- Nə vaxtdan bəri şeirlər yazırdınız?

- Şeir mənim həyatım idi. Beşinci sinifdə oxuyanda müəllimimizin tapşırığıyla bir şeir yazmışdım. Müəllim şeiri oxuyub, təəccüblənmiş, inanmamışdı. Şeir belə idi:

Hayat vitesli bir otomobildir,

Bire tak, ikiye tak, üçe tak, qazla.

İstediyin kadar müşteri doldur,

Dönüşü yok bu yolun, asla.

(Şeiri Serhat bəyin söylədiyi dildə, orijinalından təqdim edirik - Ş.M.)

Həmin müəllim mənim xalam idi. O dedi ki, sən şeir yazacaqsan. Ondan sonra məni yönləndirdi, mən də başladım şeir yazmağa. Xüsusən, Əhməd Kabaklı "Türk Ədəbiyyatı" dərgisini çap etməyə başlayandan sonra daha çox şeir yazmağa başladım. "Yaxşıdır"- dediyinin üstündə işlədim, daha da gözəlləşdirməyə çalışdım. "Yaxşı deyil" dediyinə bir də qayıtmadım, cırıb atdım.

- O şeirlərin içində xüsusən biri oldu ki, sizə böyük şöhrət gətirdi. "Bil, oğlum" şeirini yazarkən bu qədər uğurlu taleyi olacağını düşünərdinizmi?

- Oğlum olanda xəstəxanadan gələndən sonra axşamtərəfi yoldaşımla övladıma baş çəkdim. Onda bir az kövrəldim və yan otağa keçib kağız-qələm götürdüm, başladım yazmağa:

Gün gedəndə, ay gələndə gəl, oğlum,

Cahan yanar sən güləndə, gül oğlum...

15-16 beytlik bu şeiri yazdım və Allah elə qismət elədi ki, o şeirin üzərində bircə düzəliş də etmədim. O şeirə sonradan Əsəd Kabaklı musiqi bəstələdi və dedi ki, abi, mahnını yazarkən bircə yerdə belə düzəliş etmədim. Niyə? Çünki mənə gələn ilham ona da gəlib.

- Şeirdə bir yer var: "Qarabağda gəz, oğlum". Bu beytin tarixçəsi necədir?

- Orijinalında belə bir misra yoxdur. Azərbaycana gəlişlərimin birində Cəfər Cabbarlını anma tədbiri üçün Xızıya getdik. Xızıda Cabbarlının bağçasında oturarkən Təranə Vahid mənimlə müsahibə etdi. Söhbətimizdə dedi ki, bu şeir Türk Dünyasının marşı oldu, bu şeiri necə yazdınız. Mən də bayaqkı hadisəni danışdım və dedim ki, mən yazmadım, yazdırdılar. Təranə xanım dedi ki, bəs Qarabağla bağlı nə düşünürsünüz? Dedim ki, Qarabağ təkcə sizin yox, Türkiyə türklərinin də qanayan yarasıdır. Bundan o, çox təsirləndi. Sonra tədbirdə o şeiri oxuyarkən bədahətən belə bir beyt əlavə etdim:

Çabuk büyü, çabuk yetiş, tez, oğlum,

Çakal gezen Karabağda gez, oğlum.

Ondan sonra Əsəd mahnını elə bu cür oxumağa başladı. Bu da Qarabağ əfsanəsini alovlandıran, insanlara ruh verən bir qüvvə oldu. Xəyalə Zərrabqızı müharibədən sonra mənə dedi ki, xəstəxanalarda yaralılarla, qazilərlə görüşəndə gördüm ki, xəstəxana otağında birlikdə bu mahnını oxuyurlar. Deyib ki, bu mahnını hardan bilirsiz? Qazilərimiz cavab verib ki, bacım, siz elə bilirsiz, biz Qarabağı yalnız topla, tüfəngləmi aldıq? Biz Qarabağı bu mahnılarla da aldıq. Xəyalə xanım bunu mənə danışanda mən ağladım. Bundan 40 il əvvəl Elazığın bir məhəlləsində, bir evin bir otağında bu şeiri yazıramsa və bu, Türk dünyasının çox böyük itkisi olan Qarabağın qurtarılmasına, nöqtə qədər də olsa, təsir göstərirsə, nə mutlu mənə.

- Və bu gün Qarabağda gəzirik.

- Bəli, çox şükür. Bu, mənə xoşbəxtlik və sevinc verir. Şuşa azad olunanda İstanbulda şükür namazı qılmışdım və arzum Şuşada da şükür namazı qılmaqdır.

- Bu gün Azərbaycan-Türkiyə qardaşlığından danışırıq. Amma məlum dövrlərdə sərhədlər qapalı idi. Həmin dövrü necə xatırlayırsınız? Azərbaycan ədəbiyyatıyla ilk tanışlığınız necə olmuşdu?

- Bizim Azərbaycan ədəbiyyatıyla ilk tanışlığımız mərhum şairimiz Bəxtiyar Vahabzadənin şeirləriylə olmuşdu. Onun şeirləri Sovet Azərbaycanından bizə birbaşa gələ bilmirdi. O, şeirləri Almaniyada Əhməd Şmide adlı sonradan müsəlman olmuş bir şairə göndərirdi. O da çox gizli yollarla şeirləri Türkiyəyə göndərirdi. Biz Bəxtiyar Vahabzadənin şeirləriylə o cür tanış olduq. Azərbaycanın o dövrdəki halı bizə çox pis təsir edirdi. Biz hər zaman Azərbaycanın əsir olduğunu düşünürdük. Fikrləşirdik ki, soydaşlarımız orda əsirdilər. Hə, bunu da deyim ki, o vaxt bizim təfəkkürümüzdə Azərbaycan, Özbəkistan, Qazaxıstan ayrımı yox idi. Biz bütün Türküstanı Azərbaycan olaraq bilirdik. Hətta bəzən Sovetlər Birliyinin olimpiadalardakı idmançısının adı türkdürsə, "bu, azərbaycanlıdır" deyib ona tərəfkeşlik edir, o qalib gələndə sevinirdik, bayraqlar alıb yollara çıxırdıq. Çox şükür ki, bu günləri gördük.

Şahanə MÜŞFİQ

525-ci qəzet.- 2022.- 23 aprel.- S.16.