Sənəm Əliyeva:"Şuşada qurultaya qatılacağım heç ağlıma gəlməzdi"

"ESTONİYADA AZƏRBAYCANI TANITMAQ YOLUNDA XEYLİ MƏSAFƏ QƏT ETMİŞİK"

Aprelin 22-də Şuşa şəhərində keçirilən Dünya Azərbaycanlılarının V Qurultayı - Zəfər Qurultayında iştirak etmək üçün Vətənə dəvət olunan həmyerlilərimizdən biri də uzun illərdən bəri Estoniyada yaşayaraq ölkəmizi layiqincə təmsil edən "Ocaq" radio verilişinin aparıcısı, tərcüməçi Sənəm Əliyevadır. Uğurlu fəaliyyətinin nəticəsidir ki, o, sözügedən qurultayda ölkə Prezidenti tərəfindən Azərbaycan Respublikasının medalı ilə təltif olundu. Vətənə qısamüddətli gəlişindən istifadə edib Sənəm xanımla görüşdük və həm qurultay, həm də Estoniyadakı fəaliyyəti haqqında söhbət etdik.

- Sənəm xanım, iki il sonra Vətəndə özünüzü necə hiss edirsiniz?

- Mən iki il öncə gələndə onda dərdli vətən idi Azərbaycan. Düzdür, bu gün də dərdimiz var. Bu qədər şəhid vermişik, qazilərimiz var, onların hər biri bizim dərdimizdir. Amma əvvəllər qürurumuz sınmışdı. Zəfərimizdən sonra isə bambaşqa bir hiss var içimizdə, xüsusən xaricdə yaşayan azərbaycanlıların. Çünki biz yad mühitin içərisində başıaşağı idik. Biz bu dərdi özümüz üçün həm də utanc hissi kimi də qəbul edirdik. Bu dəfə isə biz vətənə fəxrlə, qürurla gəldik. Bunu da sözsüz ki, şəhidlərimizə borcluyuq. Mən Şuşada ikən bir saniyə belə onları unutmadım. Bu gün onların qəhrəmanlığının nəticəsidir.

- Buradan gedərkən heç düşünərdinizmi ki, qalib Azərbaycana və məhz Şuşa üçün geri dönəcəksiniz?

- Əsla düşünməzdim. Amma mən heç zaman da ümidimi itirmirdim. Qarabağ mənim hər zaman bir nömrəli mövzum olub. Həm televiziyada, həm də radioda zaman-zaman bu mövzuya toxunmuşam. Oğlumun 26 yaşı olacaq. O, bir dəfə mənə dedi, yəni inanırsan ki, Qarabağ geri alınacaq? Bu söhbət müharibədən bir il öncə olmuşdu. Onda sanki qürur boğdu məni və əminliklə dedim ki, şübhəsiz inanıram, mütləq! Hərçənd ki, o zamana kimi mənim də inamımın zəiflədiyi anlar olurdu. Amma həmin vaxtkı əminliyim özümə də xoş gəlmişdi. Sonra Şuşa 8 Noyabrda - oğlumun ad günündə azad edildi. Onda oğlum dedi ki, bəlkə də bu zəfər sizin kimi insanların inamı hesabına qazanıldı. Təbii ki, Şuşada qurultaya qatılacağım heç ağlıma gəlməzdi.

- Bir az da qurultaydan danışaq. Necə keçdi?

- Çox gözəl təşkil olunmuşdu. 65 ölkədən 400-ə yaxın azərbaycanlı diaspor nümayəndələri iştirak edirdi. Baxmayaraq ki, Şuşa dağıdılmış, infrastrukturu tam bərpa olunmamış şəhərdir. Erməni vandalizminin izini biz hər yerdə gördük. Amma bununla bərabər, təşkilatçılıq çox yüksək səviyyədə həyata keçirilmişdi. Böyük zəhmət olduğu açıq-aydın görünürdü. O qurultayda mənim ən çox diqqətimi çəkən və qürurlandıran cənab Prezidentin nitqi oldu. Çox səlis və dəqiq nitqində bizə xeyli mesajlar ötürdü.

Şuşaya ayaq basarkən çox qarışıq hisslər keçirdim. Həm sevinc, həm də kədər vardı. Şəhidlərimizi bir an belə unutmadım. Onların dərddən qocalmış anaları gəldi gözümün önünə. Bütün səfər boyunca şəhidlərimizin ruhuna dualar etdim, onlara təşəkkür etdim.

- Estoniyada Azərbaycanın təbliğiylə bağlı fəaliyyətiniz haqqında özünüz nələr düşünürsünüz?

- Bilirsiniz, təvazökarlıq yaxşı keyfiyyətdir, ancaq bəzən insan öz müsbət işlərini, yaxşı əməllərini dəyərləndirməyi də bacarmalıdır. Çox təvazökar olanda da səni heç kim görmür (gülürük). Estoniyada tək mən deyiləm. Niyazi Hacıyev, gənclərdən Zəhra Qəhrəmanlı, Rüfət Kərimli, rəssam Rövşən Nur var ki, çox geniş fəaliyyətlə məşğuldurlar və önəmli işlər görürlər. Əlbəttə, bizim etdiklərimiz ordumuzun, şəhidlərimizin etdikləri qarşısında heçnədir. Ancaq təkcə Vətən müharibəsi dönəmində deyə bilərəm ki, hər kəs kimi biz də 44 gün boyunca nə yuxu yatdıq, nə dinclik bildik. Özüm Estoniyada media sahəsində çalışdığım üçün medianın elə bir orqanı, insanı qalmamışdı ki, nəsə səhv məlumat və ya xəbər gedəndə onlara məktub yazıb, düzəliş etdirməyim. Bərdə hücumlarında, Gəncə faciəsində məlumatları dürüst şəkildə mətbuatda verdirmək üçün çox çalışırdıq. Hətta bir baş redaktor vardı, onunla qarşılaşanda dedi ki, bu hadisələrdə bir o qaldı ki, sən bizi məhkəməyə verəsən. Dedim, hə, yaxşı xatırlatdız, gərək verərdim məhkəməyə. Əvvəl-əvvəl Estoniya bizə qarşı idi. Amma biz çox tez reaksiya verdik və fikirləri dəyişdik. Belə durumlarda mənim küsmək kimi bir xasiyyətim yoxdur. Əksinə, etiraz edir, düzəlişlər tələb edirdim.

Ümumən isə, Estoniyada Azərbaycan adına gördüyümüz çox işlər olub. Azərbaycan Günləri, Nəsimi Günləri, Nizami Günləri keçirmişik. Tanınmış alim Mail Yaqub gəlmişdi, Nizami ilə bağlı çox gözəl seminarla çıxış etdi. Nəsimi filmini gənclərimizin əməyi sayəsində tərcümə edib böyük kinozalda nümayiş etdirdik. Eston Dram Teatrında tamaşamız səhnələşdirilib. Azərbaycan Film Günləri olub. Bütün bunlar göstərir ki, Estoniyada Azərbaycanı tanıtmaq və həqiqətlərimizi çatdırmaq yolunda xeyli məsafə qət etmişik.

Estoniya Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən mənim haqqımda qısametrajlı sənədli film çəkilmişdi. Orda Azərbaycan Bayrağının varlığı artıq bizim uğurumuzdur. İnsanlar ordakı adı unudurlar, amma bayrağı unutmurlar.

- Estoniya ilə yollarınız necə kəsişdi?

- 1995-ci ildə ailə həyatı qurdum. Yoldaşım orda yaşayırdı və mən də onunla birgə getdim. Gedən gündən şok yaşadım. Həmin illər Azərbaycan üçün nə qədər çətin dövr olsa da, Bakı kimi günəşli şəhərdən, insanlarımız kimi gülərüz əhalidən sonra kiçik bir Avropa şəhərinə düşmək mənimçün çox çətin idi. Bir həftədən sonra artıq geri dönmək istəyirdim. Hamı deyirdi ki, Avropaya gəlmisən. Amma mən istəmirdim Avropanı, mən Bakını arzulayırdım. Döndüm də geri və uzun müddət getmədim. Bir də 2003-cü ildə getdim. Estonlarda bir xüsusiyyət var ki, dilləri onlar üçün ən önəmli şeydir. Estoniyada yaşayıb eston dilini bilmirsənsə, onlar sənə ikinci dərəcəli insan kimi baxırlar. Mənsə, heç vaxt elə ola bilməzdim. Onda qarşıma məqsəd qoydum və eston dili kimi çətin bir dili cəmi 6 aya öyrəndim. Bu qədər tez öyrənməyimə görə də tez bir zamanda Estoniyada məşhur oldum. Televiziyalar, radiolar, qəzetlər məni başqa millətlərə nümunə göstərmək üçün haqqımda verilişlər hazırladılar, məqalələr yazdılar. Tallin əhalisinin üçdə biri elə bircə günün içində məni tanıdı.

- Siz tərcüməylə də məşğul olursunuz. Bu fəaliyyətiniz necə başladı?

- Dediyim kimi, çox tez zamanda tanındım və elə tez zamanda da ətrafımda eston yazıçılar, şairlər, mədəniyyət nümayəndələri kimi dostlar toplaşmağa başladı. Estonlar insanın intellektual səviyyəsinə çox önəm verirlər. İndi də yazıçı, nazir, deputat, jurnalist dostlarım var. Onlar mənə çox yollar açırdılar, tövsiyələr verirdilər. Soyuq estonlardan bu cür isti münasibət görmək məni də həvəsləndirirdi. Sonra biz Kersti Kivirüüt məni tapdı və kitabı haqda danışdı. Dedi, çox istəyir ki, kitabı Azərbaycan dilində çap olunsun. Həmin vaxt da mən notarial tərcüməylə məşğul idim. Amma hələ əsər tərcümə etməmişdim. Bir az da riskə girdim, dedim istəyirsiz, mən edərəm. Beləcə, kitabı tərcümə etdim. Məncə, pis alınmadı. İndi fikirləşirəm ki, Cəlil Məmmədquluzadənin "Dəli yığıncağı" əsərini tərcümə edim. Ola bilsin ki, o, Eston Dram Teatrında səhnələşdirilsin.

- Estoniya sizə vətən ola bildimi?

- Mən bunu çox düşünmüşəm. Hətta iki dövləti tərəziyə qoymuşam. Estoniyada mənim ailəm var, övladlarım doğulub, böyüyüb. Estoniya onlara təhsil verib, oğlum artıq həkimdir, qızım liseyi bitirir. İşim, dostlarım var. Azərbaycanda isə 25 illik həyatım. Yenə də bu dəyərlərə baxmadan tərəzidə Estoniya ağır gələ bilmədi. Azərbaycan mənim birinci vətənimdir. Bunu Şuşada bir daha hiss etdim. Vətən sevgisi həqiqətən də çox böyük və ülvi hiss imiş.

- Belə bir söz var ki, övladlarınız sizin yox, cəmiyyətindir. Sizin övladlarınız da Estoniya cəmiyyətində doğulub, böyüyüblər. İndi onlar estondur, yoxsa azərbaycanlı?

- Gözəl sualdır. Mənimçün onlar Estoniyada yaşayan azərbaycanlıdırlar. Amma onların sözüylə verəcəm cavabı. Oğlum təhsilini bitirib Finlandiyada həkim işləyirdi. Bir gün bir xəstəsiylə söhbət edir. O da Azərbaycana gəlib-getmiş turist olur. Xəstəsi soruşur ondan ki, Estoniyadan gəlmisən, eston vətəndaşısan, Finlandiyada işləyirsən, millət olaraq azərbaycanlısan. Bəs sən özünü kim hiss edirsən? Demişdi, Estoniyada yaşayan azərbaycanlı. Bunu eşidəndə çox qürurlandım. Mən heç vaxt onlara Azərbaycan sevgisini yükləməmişəm. Amma tərbiyə də sözlə olmur, nümunəylə olur. Nə xoş halıma ki, mən onlara düzgün nümunə ola bilmişəm.

- Azərbaycanla bağlı daha hansı planlarınız var?

- Estoniyada Karyera Təhsil Akademiyası adlı şirkət açmışıq. Bu şirkətin işini təhsilə dəstəyə yönəltmək istəyirik. Bununçün də müəyyən Avropa layihələrinə müraciət etmişik. Təbii ki, Azərbaycanı da tərəfdaş ölkə kimi qeyd etmişik. Çox böyük arzum var ki, o layihələrin birini məhz Azərbaycanda, Şuşada edək. Edəcəyik də İnşallah. Çünki təhsil çox önəmli faktordur və biz hamılıqla təhsilimizi dirçəldəcəyik. Təhsil üzrə Estoniya və Finlandiya öndə olan ölkələrdəndir. Onlarla mübadilələrin olması üçün layihələrimiz keçiriləcək.

Həmçinin, "Şuşa İli"ylə bağlı Şuşanı da Estoniyaya aparacağıq. Şuşaya həsr olunmuş bir neçə silsilə radio verilişlər və başqa tədbirlər keçirəcəyik.

Şahanə MÜŞFİQ

525-ci qəzet.- 2022.- 27 aprel.- S.9.