"Müəllim sertifikasiyadan keçib biliyinin və peşəsinin müasir tələblərinə uyğunluğunu göstərməlidir"

Məlum olduğu kimi, avqust ayının 1-dən etibarən təhsilverənlərin sertifikatlaşdırılması prosesinin test imtahanı mərhələsi başlayıb.

Sertifikatlaşdırılma prosesinin keçirilməsində əsas məqsəd ümumtəhsil müəssisələrində pedaqoji və idarəetmə fəaliyyəti ilə məşğul olan, ali və orta ixtisas təhsilinə malik təhsilverənlərin peşəkarlıq səviyyələrinin yoxlanılmasıdır. Eyni zamanda, sertifikatlaşdırma zamanı müəllimlərin peşə yararlılıqlarını yoxlamaq, onların peşəkar inkişafına nail olmaq və təlim ehtiyaclarını öyrənməkdir. Sertifikatlaşdırma prosesinə birinci mərhələdə ibtidai təhsil səviyyəsi üzrə Bakı Şəhəri üzrə Təhsil İdarəsi, Abşeron-Xızı, Quba-Xaçmaz və Gəncə-Daşkəsən Regional Təhsil idarələrinə tabe olan, həmçinin, Təhsil Nazirliyinin birbaşa tabeliyindəki ümumi təhsil müəssisələrində çalışan ibtidai sinif müəllimləri cəlb olunub.

Sertifikasiya zamanı müəllim müstəqil qiymətləndirilmədən keçirilir, onun biliyi, səriştəsi müəyyən olunmuş qaydalar əsasında dəyərləndirilir və konkret parametrlər əsasında aparılan qiymətləndirmə nəticəsində onun pedaqoji yararlılığı müəyyənləşdirilir. Sertifikasiya diaqnostik qiymətləndirməni tamamlamalıdır. Bu baxımdan sertifikasiya müəllimin bütün fəaliyyətini qiymətləndirən mühüm prosedurdur. Yəni bu prosesə müəllimlərin təkmilləşmədən keçmələri, dərslərinin qiymətləndirilməsi, dərslərinin monitorinqi və s. daxil ola bilər.

Sertifikatlaşdırma iki mərhələdən - test və müsahibə mərhələsindən ibarətdir. Test imtahanı mərhələsində namizədlərə 120 dəqiqə müddətində bloklar üzrə 60 sual təqdim olunacaq. Bunlar təlim strategiyası və təlim metodikası olmaq üzrə iki yerə ayrılır. Təlim strategiyası üzrə: müasir təlim metodları və üsulları, fəal-interaktiv təlim texnologiyaları, interaktiv dərsin mərhələləri və ona verilən tələblər, kurikulumun mahiyyəti və məzmunu, innovativ pedaqoji fəaliyyətin xüsusiyyətləri mövzularını əhatə edir. Təlim metodikası üzrə isə: fənnin tədris metodikası sahəsində yeniliklər, pedaqoji prosesin təşkili prinsipləri, təlim fəaliyyətinin planlaşdırılması, təlimin təşkilinə verilən tələblər, bilik və bacarıqların qiymətləndirilməsi metodları, qiymətləndirmənin növləri və məqsədləri mövzuları daxildir. Hər bir düz cavab bir bal kimi müəyyən ediləcək. Müəllimlər tərəfindən cavablandırılmayan suallar sıfır bal kimi qeyd olunacaq. İmtahanda 30 və daha artıq bal toplayanlar müsahibə mərhələsinə buraxılacaq. Həmin mərhələdə 20 bal toplayan namizədlər sertifikatlaşdırılacaq. İlk dəfə işə qəbul olunanlar (5 il müddətində), hamilə qadınlar, uşağının üç yaşınadək sosial məzuniyyətdə olan və həmin məzuniyyət bitdikdən sonra 1 ildən az müddətdə müvafiq vəzifədə (peşədə) çalışan qadınlar (uşağını təkbaşına böyüdən kişilər) bu prosesdə iştirak etməyəcəklər.

Təhsil naziri Emin Əmrullayev deyir ki, yaşından asılı olmayaraq məktəbdə dərs demək istəyən müəllim sertifikasiyadan keçərək öz biliyinin, peşəsinin müasir tələblərinə uyğunluğunu göstərməlidir: "Hesab edirəm ki, bu imtahan əksər müəllimlər, eləcə də əməkdar müəllimlər üçün heç bir problem yaratmayacaq. Çünki son dövrlərdə fəxri adların verilməsi zamanı ədalət prinsipini qorumuşuq. Sertifikasiya imtahanından bir dəfə kəsilən şəxslərə bir il ərzində növbəti şans veriləcək. Bu, kifayət qədər ağlabatan və məntiqli yoldur. Bütün dünyada belə təcrübələr var".

Nazirin sözlərinə görə, sertifikatlaşdırmanın nəticəsinə görə müəllimlərin maaşlarına əlavələr təsdiqlənib. Təhsilverənlərin sertifikatlaşdırılması prosesi mərhələli şəkildə həyata keçirilir. Əməkhaqqında əlavənin verilməsi təhsilverənlərin sertifikatlaşdırılması prosesindən keçmiş şəxslərə aiddir: "Məktəb direktorlarına aylıq əlavələr hər il yanvar ayından etibarən məktəbdə nə qədər şagird qeydiyyatdadırsa, ona uyğun olaraq hesablanacaq. aylıq əlavələr təxminən 865 direktoru və 2343 direktor müavinini əhatə edəcək. Əvvəl şagird sayı 500 olan direktor da 650 manat vəzifə maaşı alırdı, bütün vergiləri çıxdıqdan sonra, 4000 şagird təhsil alan məktəbin direktoru da. Bu artımlar direktorların iş yükünə görə düzgün qiymətləndirilmələrinə gətirib çıxaracaq. Qeyd edim ki, hazırda ölkə məktəblərində 11 mindən çox direktor və direktor müavini də dərs deyir. Onlar da gələcəkdə sertifikasiyada iştirak edəcəklər və sertifikasiya nəticəsi ilə bağlı əlavələr həmin şəxslərə də tətbiq olunacaq".

Azərbaycan Respublikası Təhsil İnstitutunun (ARTİ) direktoru Rüfət Əzizov bildirib ki, sertifikatlaşdırılma zamanı əldə edilən nəticələr müəllimlərin gələcək fəaliyyətinə müəyyən mənada təsir edə bilər. Belə ki, sertifikatlaşdırılma zamanı uğur qazanan müəllimlər gələcəkdə metodist kimi vəzifələrə yüksələ bilərlər: "Sertifikatlaşdırmanın nəticələri müəllimlərin karyera inkişafında və əməyinin stimullaşdırılmasında nəzərə alınacaq. Üzrlü səbəblərdən sertifikatlaşdırmada iştirak etməyən və ya sertifikasiya üçün tələb olunan minimum balı toplamayan şəxslərə 1 il müddətində iş yeri saxlanılmaqla, təkrar sertifikatlaşdırmada iştirak etmək imkanı yaradılacaq".

Təhsil eksperti Elşən Qafarovun sözlərinə əsasən, sertifikasiya ayrı-ayrı müəllim kateqoriyaları üçün tərtib edilməyib, o, peşə yararlılığının yoxlanılması istiqamətinə yönəlib. O, ayrı-ayrı fənlər üzrə keçiriləcək. Ona görə də hansısa şəxslərin sertifikasiyadan azad olunması müzakirə mövzusu deyil: "Sertifikasiya haqqında qaydalarda yazılıb ki, Nazirlər Kabinetinin 30 aprel 2020-ci il tarixli 155 nömrəli qərarına əsasən, o cümlədən, Təhsil Haqqında Qanunun 36.2, Ümumtəhsil Haqqında Qanunun 28-ci maddəsində yazılır ki, ilk dəfə işə qəbul olunanlar 5 il sertifikasiyadan keçmirlər. Bu o deməkdir ki, sertifikasiya olduqdan sonra yeni işə qəbul olunanlar 5 il müddətində bu prosesdən azaddırlar. 2017-2022-ci illərdə işə qəbul olunanların sertifikasiyadan azad deyillər. 2020-ci ildən müəllimlərin işə qəbulu müsabiqəsinin formatı dəyişib. 2022-ci ilə qədər işə qəbul olunan bütün müəllimlər sertifikasiyadan keçməlidir. Sertifikasiyanın məqsədi ümumtəhsil sistemində çalışan daha peşəkar şəxslərin sistemdə qalmasını təmin etməkdir. Bu, gələcəkdə onların peşəkarlığının artılrılması istiqamətində tədbirlərin görülməsi məqsədi daşıyır".

Təhsil eksperti Kamran Əsədov qeyd edib ki, ümumtəhsil müəssisələrində çalışan müəllimlərin sertifikasiyası çoxdan gözlənilirdi və olmalı idi. Bu, təhsil sisteminə müsbət təsirini göstərməlidir. Azərbaycan müəllimləri axırıncı dəfə 1994-cü ildə bilik və bacarıqlarının yoxlanılması üçün attestasiyadan keçmişdilər. Daha sonra 2013-2018-ci illərdə müəllimlərin diaqnostik qiymətləndirilməsi keçirildi.

Təhsil eksperti Nadir İsrafilovun dediyinə görə, təkrar sertifikasiyada iştirak etməyən şəxslər sertifikasiyadan keçməmiş hesab olunurlar. Sertifikasiya imtahanında yaşı 65-dək olan müəllimlər iştirak edəcəklər. Lakin "müəllimin yaşı 65-dən yuxarıdırsa və gələcəkdə fəaliyyətini davam etdirmək istəyirsə, sertifikasiyada iştirak edə bilər" kimi açıqlamalar da o anlama gəlməməlidir ki, böyük təcrübəyə malik yaşlı nəsli sıxışdırmaq yolu ilə kifayət qədər təcrübəyə malik olmayan gənclərə yol açmaq xarakteri daşısın və bundan süni istifadə hallarına yol verilsin. Müddətsiz müqavilə ilə işləyən, diplomu dövlət nümunəli olmayan müəllimlərin də sertifikasiya imtahanında iştirak etmələri yalnız müsbət hal kimi qiymətləndirilə bilər. Bütün bunlarla yanaşı, sertifikasiya nəticəsində hər şey saf-çürük olunacaq. Yəni bu prosedurun məqsədi kimlərisə işdən azad etmək yox, ümumi təhsil müəssisələrində pedaqoji və idarəetmə fəaliyyəti ilə məşğul olan, ali və orta ixtisas təhsilinə malik təhsilverənlərin peşəkarlıq səviyyələrinin və peşə yararlılıqlarının yoxlanılması, onların peşəkar inkişafına nail olmaq və təlim ehtiyaclarını öyrənməkdir: "Nazirlər Kabinetinin 30 aprel 2020-ci il tarixli 155 nömrəli qərarı var və orada sertifikasiyanın keçirilməsi qaydaları konkret yazılıb. Belə ki, 1-ci mərhələdən 50 faizdən aşağı bal toplayanlar ikinci mərhələyə keçmirlər, yaxud 2-ci mərhələdə 20 faizdən az bal toplayanlar yenə keçmirlər. Nəticə 1 il müddətinə iş yeri saxlanmaqla minimum dərs yükü ilə 6 saatla işdə qalacaqlar. Nazirlik 2-ci dəfə kimlər ki, iştirak edə bilməyib, yaxud 50 faizdən aşağı bal toplayıb, onlar üçün yenidən sertifikasiya keçiriləcək. Bu dəfə də keçə bilməyənlər Əmək Məcəlləsinin 70-ci maddəsinin C bəndinə əsasən tutduğu vəzifəyə uyğun gəlməməsi ilə bağlı işinə xitam veriləcək. Müəllimlərin sertikasiyada topladığı ballara uyğun olaraq onlara kateqoriyalar verilməsi və həmin kateqoriyalara uyğun olaraq da əmək haqlarının artırılması gözlənilir. Bu məsələlərlə bağlı hər hansı bir proqnoz verməyin tərəfdarı deyiləm. İstənilən proqnoz hadisələrin qabaqlanmasına hesablanır və geniş ictimaiyyət arasında çaşqınlıq yaranmasını qaçılmaz edir. Hər şey zamana bağlıdır. Lakin hesab edirəm ki, sertifikasiya müəllimin daim öz üzərində işləməsi və peşə fəaliyyətinə məsuliyyətinin artırılmasına xidmət edir".

Sevinc QARAYEVA

525-ci qəzet.- 2022.- 26 avqust.- S.6.