"Yolum haqdır" deməyə
haqqı olan
Adlar şərti işarələrdir. Üzdən
baxanda hərdən fikirləşirsən ki, nə fərqi
var, Həsən olmasın, Məmməd olsun, Sona olmasın,
Güllü olsun. Onsuz da elə adam
var, lap iki ad daşıyır - uşaqlıqda bir ad deyiblər,
sənədlərində başqa ad yazıblar,
böyüyüb, adların ikisi də onunla birgə yaşa
dolub, ikisi də yaşamağında davam edib. Ya
da indi dünya dəyişib - Avropadan, Amerikadan gəlib
keçmiş Sovet İttifaqı məkanı ölkələrindən
övladlığa uşaq götürürlər. Tutalım, bu uşaq öz doğma
ata-anasının yanında böyüsəydi, adı
İvandan, Pyotrdan, Mixaildən... biri olardı. Gedib olub amerikalı, avropalı, təzə valideyn də
ona yaşadığı, böyüdüyü yerin dəbinə
uyğun olaraq Corc deyib, ya Robert çağırıb.
Belə baxanda sanki elə adlar, kimə verilməsindən
asılı olmayaraq, rəqəmlər kimi sırf şərtidir,
seçdirmə əlamətidir. Amma deməyin. Arxada qalan tarix də, yaşanmış tarixin
qoynundan keçən talelər də əyan edir ki, hər
adın nəsə mübhəm bir cazibəsi, izahsız
yönəltmə gücü var. İnsanlarımız da buna
inanıb. Azərbaycanda adlar var: Adıgözəl,
Adışirin. Əslində bunlar
örtülü adlardır. Yəni bu
adamın heç bilavasitə özünə məxsus olan
adı da yoxdur. Biri gözəl olan adı
daşıyır, digəri şirin olan adı. Bizlərdə bu adət də varmış ki, həyatdan
erkən gedən atanınmı, qardaşınmı adı gərək
ailədə, nəsildə yaşasın. O adı yeni
doğulan uşağa vermək istəyiblər. Amma həmin adı dilə gətirməyə ürəkləri
gəlməyib. Fikirlərində biliblər
bu ad hansı addır, amma o ad heç sənəddə də
yazılmayıb. Rəsmən Adışirin,
Adıgözəl yazıblar. Bununla da sanki məlum
adı şifrləyərək yaşadıblar.
Tarixdə qalan məşhurlarımızın, təbii
ki, hərəsinin öz adı var. Ancaq hərdən
düşünürsən ki, sanki onlara başqa ad vermək
olmazmış. Elə bu adı da
daşımalıymışlar. Yəni Nizaminin, Nəsiminin,
Füzulinin məşhur rəssamlar çəkən bəlli
portretləri kimi. Bilirik ki, bu surətlər rəssam
təxəyyülünün bəhrəsidir, fəqət o
klassikləri məhz elə bu cür qavrayırıq, hətta
bir başqa cür təsvir edən olsa, qınayırıq
ki, yox, oxşamır.
Nizami Gəncəviyə
qədər "Nizami", Xaqani Şirvaniyə qədər
"Xaqani", İmadəddin Nəsimiyə qədər
"Nəsimi", Məhəmməd Füzuliyə qədər
"Füzuli", Molla Pənah Vaqifə qədər
"Vaqif", Hüseyn Cavidə qədər "Cavid"...
bizlərdə ayrıca ad olmayıb.
Bu dahi insanlar həmin kəlmələri şərəfləndirərək
özlərinə təxəllüs seçiblər.
Bu müstəsna insanların işığıyla
nurlanmış o sözlər insanlarımıza əziz gəlib,
başlayıblar balalarına həmin adları verməyə. İndi Azərbaycanın
ad yaddaşında yüzlərlə, minlərlə Nizamilər,
Xaqanilər, Məhsətilər, Nəsimilər, Xətailər,
Füzulilər, Vaqiflər, Cavidlər, Müşfiqlər...
var.
Və yəqin, övladlarına sevərək bu
seçkin şəxsiyyətlərin adlarını verən
ata-anaların ürəyindən balalarının
ağılda-kamalda, istedadda, şöhrətdə ulu
adaşlarına bənzəmələri arzusu da keçməmiş
olmayıb.
Əlqərəz,
adları quruca işarə sayanlar da tapılır, adların
insan taleyinə təsir göstərməsini güman edənlər
də, amma ən azı bir nəfərin timsalında, mən
inanıram ki, böyük adın, o adı
daşımış qüdrətli şəxsiyyətin cazibəsi
ruh olub seçdiyi adaşının varlığını
doldura, öz gücünün, öz şəfqətinin
bir parçasını xələfinə,
davamçısına ötürə bilər.
Azərbaycanın
Xalq şairi, millət adamı (onun rəsmən
daşıdığı "millət vəkili" titulu da
var. Amma çox adam millət vəkili ola
bilər, hər millət vəkili əsl millət adamı
sayılmaq məqamına yüksəlməz) Sabir Rüstəmxanlı,
söz yox ki, Mirzə Ələkbər Sabirdən sonra Sabir
adı qoyulmuş ilk azərbaycanlı deyil.
O Sabirlə bu Sabir ayrı-ayrı məktəblər, fərqli
üslublar, bənzəməz yazı tərzləridir. Lakin o Sabir bu
Sabirin içərisində döyünür. Onların amalları, məsləkləri, bu yurda və
xalqa məhəbbətləri eynidir.
Bu Sabir o
Sabirin uğrunda can qoyduğu dəyərləri bütün
yaradıcılığı və ictimai fəaliyyətləri
boyunca ürəyində, düşüncəsində, dilində,
qələmində, əməllərində daşıyan
insandır.
Bu Sabir o Sabiri XX yüzilin əvvəlində
ağrıdan dərdləri XX yüzilin son onillərində,
XXI əsrin əvvəllərində qələminə gətirən,
köhnə dövrdə misilsiz adaşının deməyə,
yazmağa macal tapmadığını yeni zaman içərisində
ədəbiyyatın ötkəm sözünə çevirəndir.
Sabir Rüstəmxanlı bugünədək
yaratdıqları ilə görkəmli babasının
etibarlı nəvəsi, onun möhtəşəm ruhunun
sağlam daşıyıcısı olduğunu dönə-dönə
sübuta yetirib.
Yol isə
davam edir və yorulmaz, usanmaz, ürəyi dolu Sabir Rüstəmxanlının
yaşayıb-yaradacağı hələ çox illər
qarşıdadır və deməli, Böyük
Adaşının əsl varisi olduğunu,
daşıdığı şərəfli ada layiqliyini, həqiqətə,
qələmə və xalqa sədaqətini yenidən dəfə-dəfə
təsdiqləmək imkanları da hələ bundan belə də
az olmayacaq.
"Sabir" sözü isə nə o, nə bu Sabirə
yaraşır.
"Sabir" dözən, səbir edən deməkdir. Ancaq
barışmadığına, qəbul edə bilmədiyinə,
nifrət bəslədiyinə - hansı qəliz vaxt içərisində
yaşamağından asılı olmayaraq - nə Mirzə
Ələkbər səbir edib, nə də Rüstəmxanlı.
Elə səbir
edə bilmədiklərinə, susmağı bacarmadıqlarına
görə də bütün başqa Sabirlərdən
seçiliblər - hamımızın Sabirlərinə
çevriliblər!
lll
Hamınız bəxtiyarsınız və hər bir azərbaycanlı
bu xoşbəxtliyin qədrini hökmən bilməlidir.
Sənə nəsib olan səadətin qədrini
çox bildikcə, onun üstündə əsdikcə, onu göz
bəbəyin kimi qoruduqca, sevdikcə onun həmişə səninlə
qalacağına təməllər də sarsılmaz, möhkəm
olur.
Allahın,
Tarixin, Taleyin sənə bəxş etdiyi müstəsna nemətin
qədrini gərəyincə bilməkçünsə onu
yaxşı anlamalı, bu məsudluğa gəlib
çatanacan millətin hansı sınaqlardan, qovğalardan,
fırtınalardan keçdiyindən, hansı qurbanlar verdiyindən
də yaxşı agah olmalısan.
Müstəqillik,
istiqlal ağuşundayıq və var olduğumuz müddətcə
bir xalq və yurd kimi qazandıqlarımızın arasında
bundan daha üstün ola biləcək
heç nə yoxdur.
Milləti qədirbilənliyi yenilməz, uca edir.
Tək
bütöv milləti yox ki!
Bu elə əbədi düsturdur ki, hər bir insana
aiddir.
Müstəqilliyimizə gətirən çətin
yolda zəhməti olan hər kəsin qədrinin bilinməsinə,
əməyinin dəyərləndirilməsinə, ən
azı ehtiramla anılmağa haqqı var.
Bu isə şərəfli insanların uzun bir
qatarıdır.
Bu
şanlı və mübarizəli yolda bütün
ömrü boyu əlində bircə dəfə silah
tutmamış, döyüşlərdən, savaşlardan
keçməmiş, amma qələmi ilə həmişə
mübarizənin ön cərgəsində olmuş, qəlbindən
və düşüncəsindən qopan odlu sətirləri
ilə minlərin, on minlərin, yüz minlərin
könlündəki istiqlal eşqini ən qarışıq
dövranlar gedişində sönməyə qoymamış, Vətən
məhəbbəti ocağının alovunu
artırmaqçün o atəşə müdam ürəyinin
yağını damızdırmış fədakarların
misilsiz payı var.
Dövlət müstəqilliyimiz və ana dilimiz bu
istiqlal taxt-tacının zirvəsindədir.
Ancaq həmişə
belə olmayıb axı!
Axı həm keşməkeşli tarixin və həm də
yaşlı insanların gözəlcə yadındadır ki,
ana dilimiz öz Vətənində necə küncə
qısnanmışdı, təntənəli
yığıncaqlarda mötəbər kürsülərdə
nitqlər yad dildə səslənirdi.
Qaldırın yarım əsrdən oyanakı
kitablarımızı, vərəqləyin uzaq olmayan
keçmişi.
Baxın görün ana dilimiz haqqında onu ürək
dolusu vəsf edən neçə nəğmə, neçə
şeir tapacaqsınız.
Sabir
Rüstəmxanlı isə Azərbaycan dilinə minnətdarlıq
nəğməsi sayılası "Sağ ol, ana dilim"
şeirini sovetin qılıncının dalı
da, qabağı da kəsən əyyamlarda
yazmışdı, yazmaq bir yana, yazdığını
izdihamlı rəsmi salonlarda qorxusuz-hürküsüz gur səslə
oxumuşdu.
O
oxumuşdu, dinləyənlər qorxmuşdular ki, yəqin, az keçər, bu cavanı cəzalandırarlar.
İpək
nəğmələrim gülləbatmazdı,
Qolunu qandalla bağlamaq olmaz.
Bu taydan o
taya arxayın keçən,
O taydan bu
taya arxayın keçən
Dilin sənədini
yoxlamaq olmaz,
Sevginin
yolunu saxlamaq olmaz!
...Üstünə
yüyürdü Quran dilləri,
Peyğəmbər
dilləri, qanun dilləri...
Qapılar
dalında qoydular səni,
Haqq dedin,
dabandan soydular səni,
Ancaq məhv
olmadın, anam, can dilim,
Ordular
sarsıdan qəhrəman dilim!
"Qan-qan"
deyən "Qan yaddaşı" şeirini
yazmışdı, milli ruhun üsyanı olan "Gəncə
qapısı" şeirini doğurmuşdu, sonra bu adların
hər birini elə bu qəbil hünərli şeirlərinin
qovuşduğu kitablarının adına çevirmişdi
(Bir dəfə rəhmətlik Xudu Məmmədov mənə
dedi ki, "Qan yaddaşı" ifadəsi sadəcə
Sabirin poetik tapıntısı deyil, bu, bir kəşfdir. Elmi həqiqətin - "gen yaddaşı"
deyiminin dilimizə son dərəcə dəqiq və
şairanə tərzdə gətirilməsidir).
Sabirin
gözlərin qıpıq, dillərin susqun
çağlarındakı çılğın deyişlərinin
hər biri azad düşüncənin çevrəsini bir az
da genişləndirmişdi, daxilində eyni məslək, eyni
fikir daşıyan, lakin onları dilə gətirməkdən
çəkinənləri də cəsarətləndirmişdi,
beləcə, millətçi, yurdçu təfəkkürün
üfüqləri bir az da genişlənmişdi.
Mən bu sətirləri yazarkən artıq XXI
yüzilin üçüncü onilini xırdalamaqdayıq.
İndi
müstəqilliyə şeirlər, poemalar, simfoniyalar həsr
etməyə nə var ki!
Yaxşı yazarsan, səni hətta
mükafatlandırarlar.
Bəs 1976-cı ildə şər imperiyası
bütün təntənəsiylə hökmfərma ikən
müstəqillik arzularını bir şeirin misraları ilə
açıqca bəyan etməyə nə deyirsiniz?
O zaman bu
sətirlər indiki kimi vətənpərvərlik nümunəsi
yox, siyasi dikbaşlığın,
başqacürdüşünənliyin örnəyi idi, mahiyyəti
ilə açıq antisovetizm idi, imperiyanı
dağıtmağa çağırış kimi
qavranılası təhlükəli bəyanat idi.
Müstəqillik!
İlk inamım, ilk həsrətim,
Müstəqillik!
Xalqın məslək bayrağıdır.
Müstəqillik
- hər ölkənin, məmləkətin
Zülm, əsarət
orbitindən çıxmağıdır!
Və bunu yazan rəsmi "Xalq şairi" titulunu indi
daşısa da, əslində elə həmin əyyamlardan
xalqın şairi olan Sabir Rüstəmxanlı idi.
lll
Mən
onunla ilk tanış olanda, bugünəcən davam edən
dostluğumuz başlananda tələbə idim, Sabir
"Ədəbiyyat və incəsənət" qəzetində
işləyirdi, 1970-ci illər idi və arxada qalmış
onillər boyunca Sabiri daim sarsılmaz vətənçi
ideallarına sədaqətdə sabit, dəyişməz
görmüşəm.
Dəyişən zəmanə çoxlarını
başqalaşdırıb, öz sürətlərinə,
öz şakərinə uyğunlaşdırıb, öz rənginə
salıb.
Sabirsə həmin Sabirdir.
Tanıdığım ilk çağlardan nələrə
baş əyirdisə, yenə onlara əyilir, hansı
gücün qarşısında diz çökürdüsə,
yenə həmin təhərdir, nələrə pərəstiş
edirdisə, yenə sitayişi həmin sitayişdir.
Mübariz
insanlardan bəhs edərkən "baş əymək",
"diz çökmək" deyimləri,
"sitayiş", "pərəstiş" sözləri
üzdən uyğunsuz, mətləbə dəxli olmayan,
yöndəmsiz kimi görünə bilər. Amma Sabir Rüstəmxanlını
oxuyun və görün ki, belə əyilməkdən, belə
diz çökməkdən, belə sitayişdən gözəl
nə ola bilər!
Diz
çökdüm önündə daş kitabənin,
Diz çökdüm gurlayan Orxon önündə.
Əlini
çiynimə dayaq eləyən
Bu yeri yaşadan ruhun önündə.
Diz
çökdüm önündə ana dilimin,
"Türk milləti" yazan ələ diz
çökdüm.
Bu boyda
itkinin, bu boyda qəmin
İçindən dikələn ELə diz
çökdüm.
Vəfalı
bir övlad kimi bunca məhəbbətlə baş əyməkdə,
belə sayğı ilə diz çökməkdə ucalmaq,
məğrurluq, ruhun qanadlanması var!
lll
Sabir Rüstəmxanlının şair,
yaradıcılıq ömrü erkən başlayıb. Və
artıq yarım əsrdən çoxdur ki, o, əli qələmlidir.
Sözün sehrinə düşdüyü ilk
gündən də onu duyğulandıran, ilhamını pərvazlandıran
həmişə yurdu, milləti, doğma dili, bu ruhu və
dili daşıyanların taleyi olub. Məgər
dahi adaşı da eyni məslək sahibi deyildimi?
Allahın
bağışladığı istedad, təbii ki, öz
yerində, amma kim deyər ki,
daşıdığı Sabir adının da onun millət
yolunun sabitqədəm elçisinə çevrilməsində
təsiri olmayıb?
Bu bizim
Naxçıvan, bu bizim Muğan,
Bu bizim Qarabağ, bu bizim Şirvan.
Hamımız
bir ürək, hamımız bir can.
Kim deyir ayıraq sümüyü ətdən?!
Ayırmaq
istəyən qopsun millətdən!
Bu misralar vətəni bütöv sevən, dörd
bucağı ilə sevən, hər vətəndaşı ilə
sevən şair Sabir Rüstəmxanlının ömür
düsturudur.
lll
...Yolu
atalarımız müqəddəs bilib, yola and içiblər.
Yolun uzunu var, qısası var, çətin
keçiləni, asan aşılanı var. Yol gedən insan əgər
uğur istəyirsə, gərək yola çıxmazdan
öncə hara getdiyini bilə, hansı yolu tutduğunu anlaya.
Bu yolu gedirsə, nəyə
çatacağını dərk edə. Bunlar
varsa, ən çətin yol da hökmən bütün
müşküllərə rəğmən, insanı xətalardan,
bəlalardan sovuşduraraq mətləbə
çatdıracaq.
Bir
kökümüz doğudadır,
bir
kökümüz günbatanda,
Biz tarixin
yoldaşıyıq
dünya
boyda bir vətəndə,
Min
savaşın ağrısı var
damarlarda
coşan qanda.
Sabir Rüstəmxanlı əzəl başdan hansı
yolu getdiyini bilib. Həmin yolu gedə-gedə millətinə
məktublar yazıb. Hər şeiri, hər
kitabı bütöv bir məktub olub. Xalqına,
yurduna sevgi ilə dolu bir məktub. Və kim
millət yolunu tutub gedəcəksə, bu gün də, gələcək
sabahlarda da Sabir Rüstəmxanlının o məktubları,
o yazıları ona yolgöstərən olacaq. Elə
yolgöstərən ki, bu etibarlı bələdçiyə
ürək qızdırmaq, candan inanmaq, bel bağlamaq olar.
Çünki bu, həmin yolu həyatı boyu qəlbinin
bütün məhəbbəti və sədaqəti ilə
keçmiş dəyərli bir vətənpərvərin səsidir.
lll
Xatırlayıram, dostlardan birinin övladının
toyuydu və o məclisə Sabir deyəcəyi sözündən,
oxuyacağı şeirindən savayı, bir hədiyyəsini,
zinət əşyası da gətirmişdi -
boyunbağıdan asıla biləcək kiçicik bir tərəzi. Arzusu da bu idi
ki, ömrün yeni səhifəsini başlayan gənclərin
həyatında müvazinət daimi olsun, məhəbbətlərinin
tərəzisinin gözləri həmişə tən gəlsin.
Və əslində
Sabir Rüstəmxanlı özü də lap gəncliyindən
həm də tərəzi olmağı, hər zaman
ölçünü, sahmanı, ahəngi qorumağı
bacarıb.
Onun bir şəxsiyyət olaraq
varlığındakı, bir şair, düşüncə
adamı olaraq sözündəki, fikrindəki
etirazçılıq duyğusu da ilk növbədə həmişə
rastlaşdığı ədalətsizliyə,
insafsızlığa, tərəzinin əyilməsinə (ya əydirilməsinə)
dözməməkdən qaynaqlanıb.
Xasiyyətcə
yumşaq, həlim təbiətli, qılıqlı olsa da,
böyük və kiçikliyindən asılı olmayaraq,
şərin ayaq tutduğunu hiss edincə sifəti
çönüb, codlaşıb, sərtləşib, onun
içərisindəki əsl Sabir - adıyla heç vəchlə
tən gəlməyən səbirsiz, dözməz,
barışmaz Sabir baş qaldırıb.
Və elə həmin nəcib keyfiyyəti sayəsində
Sabir həm də gücü, imkanı, səlahiyyəti
çatdığı məqamda qəlbinin hökmü ilə
yaxşını, düz olanı, nəvazişə,
dayağa ehtiyacı olanı qorumağa
çalışıb. Həm sözü, həm işi ilə!
1980-ci illərin ikinci yarısı. Sabir Rüstəmxanlı
o dövrdə "Yazıçı" nəşriyyatında
baş redaktor vəzifəsində idi. Ürək
genişliyi ilə çoxlarına kömək etməyə
səy göstərirdi. Günlərin birində
masasının üstündə Xəlil Rzanın
buraxılması nəzərdə tutulan "Vətən məndən
başlanır" kitabının camaat arasında
"Qlavlit" deyilən - Mətbuatda Dövlət Sirlərini
Mühafizə edən İdarədən, qısası,
senzuradan keçib gəlmiş nüsxəsini gördüm. Az qala kitabdakı şeirlərin
yarısının üstündən qırmızı xətt
çəkmişdilər - bunların çapını
siyasi baxımdan münasib saymamışdılar. Bu isə o demək idi ki, ciddi ixtisar edilməli, tiraj
təzədən çap olunmalıdır. Ancaq senzorun kənara qoymaq istədiyi həmin
şeirlərin, demək olar ki, hamısı məhz Sabirin sinəsini
irəli verməsi, cəsarəti, qətiyyəti, məsuliyyəti
öz üzərinə götürməsi nəticəsində
həmin kitabdaca işıq üzü gördü. Xəlil
Rzanın hər şeirini o, elə öz şeiri kimi
müdafiə etdi, daha dəqiqi - xilas etdi!
Böyük ölçüdə Sabir bu comərdliyi ilə
yalnız qələm qardaşını, onun millət dərdləri
ilə çırpınan şeirlərini hifz etmədi, həm
də bütövlükdə Sözümüzə,
Düşüncəmizə münasibətdə dövlət,
onun millətəzidd siyasəti tərəfindən tərəzinin
əyilməsinin qarşısını almağa müvəffəq
oldu.
Tək bu idimi ki?! İsa Muğannanın (Hüseynov)
"İdeal" romanı nəşr edilmişdi və adətən
olduğu kimi tirajın yayılmasına son icazənin verilməsindən
ötrü hazırlanmış siqnal nüsxələr zəruri
ünvanlara, o sıradan Azərbaycan Kommunist Partiyasının
Mərkəzi Komitəsinə göndərilmişdi.
Mərkəzi Komitənin şöbə müdiri
Xeyrulla Əliyev "Yazıçı"ya zəng vurur ki,
bu kitabdakı "Qapalı dünya" bölməsi
çıxarılmalıdır.
Əsərinsə canı məhz həmin fəsildə
idi. Digər tərəfdən, nəşriyyat işindən
yetərincə hali olmayanlar vəziyyətin ifrat dramatikliyini
tam anlasın deyə bunu da diqqətə
çatdırıram ki, siqnal nüsxələr adətən
bütün tiraj çap olunub qurtardıqdan sonra
hazırlanırdı. Təqribən əvvəlcə
100 nüsxə cildlənib kitab halına salınırdı,
bir əmma çıxmasa, sonra qalan nüsxələr də
cildlənirdi.
İndi təsəvvür edin ki, iri həcmli, 30 min sayda
çap edilmiş kitabın ortasından böyük bir fəsil
atılmalıdır. Demək, bütün tiraj məhv olur, kitab təzədən
çap edilməli, ola bilsin ki, məntiqi
bağlılıq bərpa olunsun deyə, hətta hansısa təzə
parçalar yazılmalı, sonra onlar da
yığılmalı, səhifələnməli.
Mənəvi
sarsıntılar bir yana, bəs dəyən
böyük maddi zərər necə ödəniləcək?
Sabir Rüstəmxanlı Mərkəzi Komitənin
şöbə müdiri, bu məsələlər üzrə
məsul şəxs Xeyrulla Əliyevə zəng vurur. Özü də
ədəbiyyat adamı olan Xeyrulla müəllim Sabir heç
sözünü başlamamış dillənir ki, üz
vurma, qərar qətidir, kitabdan həmin hissə hökmən
çıxarılmalıdır.
Sabir də
qayıdır ki, ay Xeyrulla müəllim, İsa Hüseynov
ikimizdən də ağıllı, təcrübəli adamdır. İşini
elə tədbirli tutub ki, ona mız qoymaq çətindir.
Həmin "Qapalı dünya" hissəsində
fikirlər müəllifin adından getmir, bu, bir romandır, o
düşüncələr də qəhrəmanın dilindən
verilir. Bədii əsərdə isə
hansısa surətin doğru, yaxud yanlış fikrinə
görə yazıçını günahlandırmaq düz
başa düşülməz axı.
Ümumən
xeyirxah insan olan Xeyrulla müəllim gülür: "Yaman
yerdən yapışdın, Sabir. Yaxşı, məsuliyyət
sənin boynuna, nə təhər istəyirsən et".
Asif
Əfəndiyevin - Asif Atanın esseleri toplusuna da elə buna
oxşar şəkildə nicat verdi, Məmməd Səid
Ordubadinin də XX yüzilin əvvəllərində ermənilərin
xalqımızın başına gətirdiyi müsibətlərdən
bəhs edən "Qanlı sənələr" kitabına
da dar macalda yol açdı.
Bu və onlarca bu cür addımların hər biri sadəcə
riskli deyildi, onlardan hər birinə görə Sabirin
karyerasına son qoyula bilərdi.
Həm də üstəlik, o dövrdə Sabirin
başının üstündə nəşriyyatın
direktoru da vardı və bildiyim qədərincə münasibətləri
xeyli gərgin idi.
Ancaq Sabir ən çətin və xatalı manelərə
məhəl qoymadan savab işlərini görürdü,
bütün bunları Göydəki Kişi də
görürdü və O da görünməz gücü ilə
yavrusunu qoruyurdu.
Sabir
Rüstəmxanlının bu qəbil
çalışmalarının qətiyyən sadə iş
olmadığını həmin düyünlü
dövrün içərisindən keçib gəlmiş
insanlar yaxşı bilir.
Ya 1980-ci
illərin sonlarında oçağkı Lenin, indiki Azadlıq
meydanı insan dənizinə çevriləndə, milli
azadlıq hərəkatının bir vulkan kimi
püskürdüyü unudulmaz günlərdə yüz minlərin
toplaşdığı o həyəcan dolu məkanı
nizamda saxlamaq, coşmuş ehtirasların cilovdan
çıxmamasına nail olmaq, təxribatçı hərəkət
və sözlərin ayaq tutmasına rəvac verməmək təsəvvürəsığmaz
qədər müşkül idi. Və Sabir
meydanda idi, Sabir 1 milyon insana səslənən mikrofonun
qarşısında idi. Həmin gərgin
günlər içərisində Sabir bir qəhrəman idi.
Və onun şücaəti yalnız xalqın ürəyindən
gələn sözləri ürəklərdən tikan
çıxaran bir ustalıqla deməsi, heç nədən
çəkinmədən xalq hərəkatının
öncüllərindən biri kimi sonacan mərd-mərdanə
dayanması deyil, bəlkə də ən əvvəl məhz
mötəbər bir Tərəzi olması, sonacan
qızıl ortanı qorumağı bacarması idi.
Əlbəttə, tarixdən söz açarkən
"filan iş filan cür olsaydı, filan alınardı"
kimi ehtimallar yersiz kimi də qəbul edilə bilər. Amma hər halda olub-bitənləri
indi vaxtın hündürlüyündən seyr edib
araşdırarkən bunu da qətiyyətlə təsdiqləmək
mümkündür ki, həmin nigaran günlərin
axarında Azadlıq meydanında Sabir kimi müdrik, hər
sözün yerini bilən, ölçü duyğusunu bircə
an belə itirməyən iti düşüncəli tənzimləyici
olmasaydı, Allah bilir hansı faciəli
qatmaqarışıqlıqlarla üzləşərdik.
Təqvimin vərəqləri çevrildi, dünənin çox hadisələri kimi, o qaynar günlərdə başvermişlər də asta-asta soyudu, tarixləşdi. Ancaq Sabirin soyuq payız gecələrində, tonqallar sayrışan o meydan günlərində yazdığı şeirlərində həmin ocaqların istisi də həmişə diri qalacaq, misra-misra adladıqca da elə sanacaqsan ki, sətirlərdən unudulmaz ocaqların tüstüsünün ətri də gəlir...
Mən sözün ağası, söz mənim qulum,
Mən haqqın yolçusu,
haqq mənim yolum.
Qısa olmayan bir həyat yaşayaraq ahıl çağında daxili arxayınlıq və inamla bu üçcə misranı hamı qarşısında ömür hesabatı kimi dilə gətirmək haqqı hər kəsə qismət deyil!
Bir Vətəndaş və Şair ömrü boyunca Sabirin ən ali qazancı və mükafatı elə bu sözləri könül açıqlığı ilə deyə bilmək haqqıdır!
Rəhmətlik Məhəmməd Füzulinin qənaəti və qiymətincə, Haqq Adını tutub, Haqq Yolunu eşqlə getməkdə İNTƏHASIZ ZÖVQ var.
Çox illər öncə Yardımlıdan, ucqar Hamarkənddən başlanan və qətiyyən hamar olmayan yolun, şərəflə və ideallarına sonsuz, fədakar məhəbbətlə yaşanan bir ömrün bahasına yetişdiyi indiki ucalıq mərtəbəsində Sabir Rüstəmxanlı, əlbəttə ki, yolçusu olduğu HAQQ YOLUNDAN intəhasız zövq bulmuş bir Xoşbəxtdir!
24 avqust 2022
Rafael
HÜSEYNOV
Akademik
525-ci qəzet.-
2022.- 27 avqust.- S.10-11