Sözlə qazanılmış unudulmazlıq: Sahib Əsgərli

Oxucularla cəmi iki dəfə - bir dəfə həyatdakı sağlığında - 1998-ci ildə, ikinci dəfə yoxluğunda - 2021-ci ildə görüşən Sahib Əsgərli isti şeirləri, səmimi sözləri, əsərlərindən baş qaldıran duyğularının xaslığı ilə yaddaşlarda yaşayan qələm sahiblərindəndir. Hay-küydən, reklamdan uzaq olan, yaşam naminə vaxt tapdıqca təsərrüfatda çalışan əkinçi ömürlü şairimiz əlli yaşına təxminən bir ay qalanda şeirlərini yadigarmı, xatirəmi, sovqatmı olaraq bu dünyada qoyub "özünə gün ağlamağa" getdi. Bəlkə də bilmədi ki, onun qoyub getdiyi "özünə ağladığı gün", onu yaşadacaq, yaddaşlarda təzələyəcək "var-dövlət"i - şeirləri idi.

Sahibin poetik aləmdəki təzə-tər nəfəsi şeirlərinin dilindən bilinir. Onun şeirlərinin ruhu var: Sahib qafiyələrlə danışır, şeirlə deyir, lakin onun sözlərində başqa bir nəfəs duyulur ki, bu, şairin özünü təsdiqidir.

Yığdım cilovunu bekar vaxtların,

Açdım səhərləri masa başında.

Qarşımda qaralan süst varaqları,

İlhamım sehr etdi - əli qaşında...

Onun əsərlərində Məmməd Araz ruhu, Məmməd Araz hikməti də az deyil. Məmməd Arazı sevməsi, onun əsərlərinin təsirinə düşməsi təbiidir. Vətən və təbiət vurğunu Məmməd Arazın təəssüflə ayrıldığı dağların böyük dərdi olduğunu poetik irsdən bilən şair onların qulağının ney səsinə həsrəti bitirmək təmənnasındadır:

Məmməd Araz imzası tanınandan bəri onun sehrinə düşməyən şair ya az tapılar, ya da ki heç yoxdur. Sahib Əsgərli Məmməd Araz poeziyasına yüksək münasibətlə qalmır, o poeziyanın əbədi səliqəsini qorumağı vəzifə bilir:

Şər düşəndə qaş-qabağın çatarlar,

Gecəyarı yuxuların qatarlar.

Məmmədindi gördüyün daş kitablar,

Götür oxu, sahmana sal, çinlə bir...

Sahib Əsgərli fərqli imzalara ehtiramdan irəli gələn bir hiss ilə yazıb-yaratmışdır. Poeziyada kimin izi, yolu olduğunu bilərək seçkin şairlərin ruhundan su içmişdir. Ona görə də adi, söz yığınından ibarət şeirlər yazmamışdır. Onun hər bir əsərində insanı cəzb edən hansısa məna, söz, ifadə və ya fikir vardır:

Ruhu həyan olsa Əli Kərimin

Şeir yazacağam bəlkə bu axşam.

Şairin "Yazım" adlı şeri yaradıcılıq örnəklərinin təhlili təsirini bağışlayır. Sanki ədəbi tənqid onun yaradıcılığını nəzmlə araşdırır. Həmin əsərdən şairin poeziyaya baxışı bütün aydınlığı ilə ortaya çıxır:

Yazım var, ayağı nəhsə yazılıb,

Yazım var, bəh-bəhə, bəhsə yazılıb.

Yazım var, alnına nəsə yazılıb,

Onun kürəyinə vurmağa dəyər.

Sahib Əsgərlinin "Şerim" adlı əsərində müəllifin yaradıcılığına verdiyi dəyər, şair taleyinin izahı öz əksini tapır. Qabilin məşhur "Qoşa nöqtə" şerində sözügedən durğu işarəsi haqqında necə gözəl və aydın fikirlər deyilibsə, Sahibin də söz haqqında dedikləri eləcə məntiqlidir:

Göylərdən yerə yoldu,

Günəş doğan dandı söz.

Qanan dildə noğuldu,

Qanmaz dildə qandı söz.

Yüz illərdir, min illərdir ki, söz deyilir, işlənir, cilalanır, ancaq bitib-tükənmir. O, işləndikcə çoxalıb gözəlləşən qəlb incisidir. Müdriklərin, şairlərin hərəsi ona bir cür qiymət verib. Sahib Əsgərli də bu dəyər sahiblərindəndir. Onun sözə yanaşması insanı valeh edir. Şair sözə "Tanrı salamı" kimi qiymət verir:

Sarmanıb mərhəm səsə,

Meylini salandı söz.

Tanrı sevdiyi kəsə

Verdiyi salamdı söz.

Şairin sözdən nigarançılığı da var:

Görən çatacaqmı şah xanasına,

Gedir irəliyə piyada sözüm...

Sahib Əsgərlinin, bəlkə də özü bilmədi ki, onun "piyada" hesab etdiyi sözlər oxucu ürəyinə atlı gedir.

Rəngarəng deyiliş tərzinə malik olan Sahib Əsgərli sözü bədii şəraitin tələblərinə uyğunlaşdırır. Bu uyğunluq həm məna sanbalında, həm də şeirin poetiklik göstəricilərində özünü büruzə verir. O, sözdən ehtiyat edən şairdir. Sözdən qorxmayanlar, ona hesabat verməyənlər əsl şair ola bilməzlər. Bu "zərif" ehtiyat ehtişamlı düşüncələrin qaynağı olan aşağıdakı örnəkdən dərhal hiss edilir.

Şair yazmaq istədiyi mövzuları araşdırır, ondan əvvəl yazanları xatırlayır, sələflərindən sonra yazdıqlarının necə qarşılanacağı düşüncəsi ilə baş-başa qalır. Şeirlərini oxuduqca şairin məsuliyyət hissinin nə qədər dərin olması üzə çıxır. Sahib Əsgərlinin "İstədim, bir yazı yazam" şeiri sadalanan mövzulara şairlik möhürünü vurmuş yazarlar haqqında poetik müntəxəbat təsiri bağışlayır:

İstədim Göygöldən bir yazı yazam,

Bilmədim başımda hansı havadı.

Bir misra yazmamış gözüm qamaşdı,

Gördüm dan yerində Əhməd Cavadı.

"Poeziyanın qədəhini Göy göldən doldurub içən ilk təbiət aşiqi və nəğməkarı" Əhməd Cavadın "poetik dilimizin Göy gölü" olmasını vurğulayan Sahib Əsgərli sonrakı nəsil şairlərinin də məziyyətlərini dəyərləndirir.

Sahib Əsgərli o şairlərdən danışır ki, onların hər biri orijinaldır, fərqli qələm sahibidir, üslub özəlliyinə, deyim gözəlliyinə malikdir, sənətdə öz yolu, öz imzası vardır. O şairləri oxuyanda kimlərisə yamsılayanlar yada düşmür, ancaq fərdi keyfiyyətləri ilə onların özləri xatırlanır:

İstədim Göyçaydan bir yazı yazam,

Qəfil bir üşütmə girdi qəlbimə.

Kədərdən kövrəlmiş çinar yanında

Gözlərim sataşdı Əli Kərimə.

Bu şeir Sahib Əsgərlinin həm özü qarşısında, həm də sənəti qarşısında məsuliyyətidir. Bu, bir tərəfdən də, şairin ədəbi aləmə bələdlik dərəcəsini göstərir. Sanki şair bu məsuliyyəti yazarların hamısına xatırladır, sözün ucuzlaşmasına imkan vermir, yalnız söz deyənlərdən geri qalmayanların sənətə gəlməyə haqqı olduğuna işarə edir:

...İstədim vətəndən bir yazı yazam...

Gözümün önündə Səhhət dayandı.

Doğrudan da, dağlardan Aşıq Ələsgər, təbiət gözəli ceyrandan S.Vurğun, Göygöldən Əhməd Cavad, çaylardan Musa Yaqub, Göyçaydan Əli Kərim, vətəndən Abbas Səhhət qüdrətində şeir yazmaq çətindir, hər qələm tutanın işi deyil. Sahib Əsgərli bunu bilə-bilə sözünə hərəkət verir, daha doğrusu, söz onun sözünə baxmır, irəliyə can atır. Çünki o, özündən arxayındır, bilir ki, nə isə kəşf edəcək, nə isə yaradacaq:

Gedir... gedər-gəlməz yol olsa belə,

Heç nəfəs dərməyir, yorulsa belə.

Önündə yüz qala qurulsa belə,

Gedir irəliyə piyada sözüm.

Sahib Əsgərli əsərlərində ölümdən çox bəhs edib, ondan çox danışıb. Bu, onun həyat həqiqətlərini, ata-babalarımız demişkən, "Dünya bir pəncərədir, hər gələn baxar, gedər" gerçəkliyini dərk etməsindən və ömrünün qısa olmaq həqiqətini hiss etməyindəndir.

Ölçülü-biçili, mənalı, hər şeydən öncə, içindən gələn şeirləri bəlli edir ki, ölüm Sahibin cismini qucaqladı, ilhamına gücü çatmadı. O ilham şairin sağlığında olduğu kimi, ölümündən sonra da oxucularına mənəvi töhfə olan şeirlərində yenə də yaşayır.

Sədaqət HƏSƏNOVA,

Filologiya elmləri doktoru, professor

525-ci qəzet.- 2022.- 13 dekabr.- S.12.