"Opera teatrında fasilə"

"Bir rəsmin dedikləri" rubrikasının budəfəki qonağı sənətşünas Humay İslamovadır. Onunla Xalq rəssamı Böyükağa Mirzəzadənin "Opera teatrında fasilə" əsəri haqqında danışmışıq.

Azərbaycan təsviri sənətinin təşəkkülündə, inkişafında misilsiz rol oynayan, sənətinin ustası olan görkəmli rəssam Böyükağa Mirzəzadə gördüklərini öz təxəyyülünün süzgəcindən keçirərək, fırçası ilə kağıza köçürürdü. Dolğun kolorit, kompozisiya quruluşu məhz B.Mirzəzadə yaradıcılığının əsas meyarlardan biridir. Rəssam hələ tələbə olarkən naturanı dərindən öyrənmiş, natürmort mənzərə, tematik tablo və bir sıra başqa janrlarda əsərlər yaratmışdı. Rəssamın ötən əsrin 40-cı illərində çəkdiyi "Bakı monolit binası","Bakı gecə vaxtı" kimi məşhur əsərləri var. Rəssamın möhtəşəm koloritə malik olan əsərlərindən biri də 1939 -cu ildə çəkdiyi "Opera teatrında fasilə" adlı tematik tablodur.

- Humay xanım, əsərin yaranma tarixi haqqında nə bilirik?

- Təsviri sənətin inkişafında misilsiz rolu olan rəssam Böyükağa Mirzəzadə dolğun kompozisiyaya, zəngin rəng koloritinə malik silsilə əsərlər yaradıb. Həmin əsərlərindən biri də "Opera teatrında fasilə"dir. Əsər 1939-cu ildə çəkilib. Material olaraq kətan üzərində işlənilib və yağlı boyadan istifadə olunub. O, tablonu rəssam Mikayıl Abdullayev ilə birlikdə işləyib. Əsər rəssama sifariş olunub. Təqdirəlayiq ilk iş kimi bu tablo rəssamın yaradıcılığına uğur gətirmişdi. Bu tablo Azərbaycan təsviri sənətində maraq doğuran rəsm nümunəsi sayılır. Əsərdə insanın hissləri, daxili aləmi, əhval-ruhiyyəsi, emosional simaları təsvir olunub. Əsərdə olan hadisələr Opera və Balet teatrında cərəyan edir.

- Tabloda teatrımızın banisi Mirzə Fətəli Axundzadənin portretini daha aydın görürəm. Mənim görə bilmədiyim başqa hansı detallar var?

- Əsər tematik tablodur. Foyenin sütunlarına diqqətlə nəzər yetirsək, "Koroğlu" operasının afişasına, Azərbaycanın görkəmli, maarifçi ziyalılarının şəkillərinə rast gələ bilərik. Ümumiyyətlə, rəsm əsəri zəngin və xırda detalları ilə diqqət çəkir.

- Tablo hazırda harada saxlanılır?

- Böyükağa Mirzəzadənin əsərləri Azərbaycan Milli İncəsənət Muzeyində saxlanılır. Bu tablo da hazırda Azərbaycan Milli İncəsənət Muzeyindədir.

- Əsərin kompozisiyası haqqında nə deyə bilərsiniz?

- Əsər irihəcmli və çoxşaxəlidir. Rəssamın bu əsəri çoxfiqurlu tematik tablodur. Əsərdəki obrazların daxili aləmi, hiss və duyğuları bir qədər səthi, əsərin qeyri-səlis şəkildə işlənilməsi gözdən yayınmır. Rəsmin kompozisiyası çoxşaxəlidir. Burada foyedə obrazlar canlandırılıb. Foyenin yuxarı eyvanında bir neçə obraz görünür. Pilləkəndə qonaqların yuxarıya tərəf üz tutması nəzərə çarpır. Ümumiyyətlə, mürəkkəb kompozisiyaya malik olan əsərdir. Diqqət mərkəzində olan qonaqların bəzilərinin əyləşməsini, bir neçə nəfərin isə afişanı müzakirə etməsini rəssam kətan üzərində ustalıqla təsvir edib. Sarı paltarlı qadın qonaqlara xidmət göstərir. Foyenin sütununda rəssam "Koroğlu" operasının afişasını təsvir etməklə sanki qonaqların operanı həyəcanla gözləmələrini əks etdirib.

- Əsər bizə nə deyir?

- Bu tablo Böyükağa Mirzəzadə yaradıcılığını öyrənməyə şərait və imkan yaradan möhtəşəm əsərlərdən biridir. "Opera teatrında fasilə" əsərində rəssam sanki Avropa rəngkarlığının xüsusiyyətlərinin təsirini hiss etdirmək istəyib. Əsərdə obrazların incəsənətə marağını, foyedə səbirsizliklə gözləmələrini ustalıqla göstərə bilib. Rəssamın yaradıcılığının 1930-1940-cı illərdə çiçəklənmə dövrü olduğunu bu əsər ilə öyrənirik. Bu tablo sayəsində Böyükağa Mirzəzadənin koloritin mahir bilicisi olduğunu da görürük.

Aytac SAHƏD

525-ci qəzet.- 2022.- 14 dekabr.- S.11.