"Orfey"  

 

Çarlz Jalabert 25 dekabr 1818-ci ildə dünyaya göz açıb. Bəzi mənbələrə görə, o, yanvarın 1-i 1819-cu ildə doğulub .Bu haqda tam dəqiq məlumat yoxdur.

Gənc Çarlz rəssam olmaq istəyirdi bu səbəblə yerli rəsm məktəbində təhsil almağa başladı. Ondan fərqli olaraq atası düşünürdü ki, oğlu üçün kommersiya karyerası daha qazanclı olar. Bu məqsədlə onu Parisə oxumağa göndərdi. Buna baxmayaraq, Çarlz Parisə gedir orada  rəssamlıq təhsilini davam etdirir.

Parisdə Paul Delarokonun sənət studiyasına daxil olur. Məhz buna görə rəssam Delarokı sonradan özünün əsas müəllimi hesab etmiş uzun illər onunla dostluq münasibətləri saxlamışdı. 1847-ci ildə Fransaya qayıdan Çarlz Parisdə uğur qazanır, tezliklə Parisin yüksək cəmiyyətində tanınan bir rəssama çevrilir tez-tez Madam Sabatierin qalereyasına baş çəkirdi. Bir çox rəsmləri dini tarixi mövzulara həsr olunsa da, o, həm portretçi rəssam kimi çalışmışdı.

Çarlz Jalabert 8 mart 1901-ci ildə Parisdəki evində vəfat edib.

"Bir rəsmin dedikləri" rubrikasının budəfəki qonağı sənətşünas Fatimə Əlizadədir. Onunla məşhur rəssam Çarlz Jalabertin "Orfey" əsərindən danışmışıq.

- Fatimə xanım, əsərdə gördüyümüz mifoloji detallar tablonun bir hekayəsinin olduğunu bizə deyir. Nədir bu hekayə?

- Çarlz Jalabertin bu rəsmində tənha musiqiçi Orfeyin musiqilərini eşitmək üçün toplaşan pərilərin izdihamı təsvir edilir. Əfsanəvi obraz zaman mahnı oxusa, yaradılışdakı hər şey (canlı cansız, fani ilahi) onun yaratdığı musiqidən heyrətlənməyə bilmirdi. Rəsm əsəri 1855-ci ildə çəkilib.

- Orfey kim idi?

- Qədim yunan mifologiyasının musiqiçisi kimi Orfey həm insan, həm mifoloji obraz sayılırdı. Orfey Evridika adlı bir meşə pərisinə (nimfa) vurulur onunla evlənir. Onların toylarından çox keçmədən Evridikanı ilan ayağından sancır o, faciəvi şəkildə ölür. Beləliklə, yeraltı dünyaya gedir. Onun ölümündən sonra pərişan olan Orfey Evridikanı xilas etmək ümidi ilə daha gözəl musiqilər ifa edərək tanrıların diqqətini çəkməyə çalışır. Uzun müddət sonra o, yeraltının allahı Hadesin diqqətini çəkməyi bacarır ölülər ölkəsinə yollanır. Hades Orfeyin musiqi şücaətindən təsirlənir o, Orfeyə Evridikanı geri qaytaracağını bildirir. Sadəcə bir şərtlə: Orfey evlərinə çatana qədər geri dönüb arvadına baxmamalı idi. Onlar bu şərtlə razılaşırlar, amma Orfey Evridikanin yeraltı dünyadan onu izlədiyinə əmin olmaq üçün bir göz atmaqdan çəkinə bilmir. O, doğrudan da, onun arxasında idi, lakin Orfey erkən nəzər salaraq qaydaları pozur beləcə, Evridikanin cəhənnəm səltənətinə geri çəkilməsini travmatik şəkildə izləməli olur. Arvadını ikinci dəfə itirdikdən sonra Orfey bütün dünyavi zövqlərdən imtina edir. Etdiyi tək şey isə yeni musiqilər ifa etmək olur.

- Əsərin rəng koloriti necədir?

- Əsərdəki rənglərə nəzər salsaq, həm isti, həm soyuq rəng çalarlarını görə bilərik. Bu da rəsmə ayrı gözəllik verir. Rəsmdəki sarı tonlar onun istiliyini, mavi yaşıl tonlar isə soyuq tonları rəsmdə balanslaşdırır.

- Bəs əsərin kompozisiyası necədir?

- Rəsmdə tarazlıq pozulmayıb, diqqət yetirsək, əsas obraz arxa fonda verilib, bu isə hekayə ilə bağlıdır. Ön tərəfdə olan nimfalar daha parlaq rənglərlə təsvir edilir ki, bu da həyatın, yaşamın nişanəsidir. Orfeyin daha tend rəngdə arxa fonda təsvir edilməsi isə onun artıq hərşeydən imtina etməsini ruh halını göstərir.

- Bu rəsm bizə deyir?

- Rəsm əsərinin mövzusu mifologiyadan götürülmüş hekayə əsasında təsvir edilib. Bir çox rəssamlar bu mövzuya müraciət edib fərqli yanaşmalarla Orfeyi təsvir ediblər. Musiqi aləti olan arfanın adı da məhz Orfeylə bağlıdır.

Rəsmə ümumi nəzər salsaq, gözümüzə ilk olaraq Nimfalar (meşə pəriləri) çarpacaq. Rəssam əsas obrazı - Orfeyi arxa fonda təsvir edib. Burada Orfeyin Evridikanı itirdiyi an göstərilir.

 

Aytac SAHƏD

525-ci qəzet.- 2022.- 28 dekabr.- S.16.