Çəki daşının itməkliyi

Mən bu qeydləri bir neçə il qabaq qələmə almışam. Bu gün yazıçı dostum Meyxoş Abdullahın 60 illik yubileyində yadıma düşdü. Yox, yazım onun bütövlükdə diqqətə layiq olan yaradıcılığı haqqında deyil, yalnızca bir hekayəsindən aldığım təəssüratlardan ibarətdir. Qoy, elə bu qeydlərim dostuma yubiley təbrikim olsun.

Qəribədir, Meyxoş Abdullahın "Çəki daşı" xatirə-hekayəsinin qəhrəmanı, Cəlilabadda yaşayıb haqq dünyasına qovuşmuş Ağca nənəsi ilə mənim Laçında yaşamış Ağca nənəm arasında o qədər eyniliklər, oxşarlıqlar gördüm ki, elə bil, əkiz bacıdırlar. Bunu duymaq ayrı bir həzz idi. İndiyədək Meyxoşun bir sıra hekayə, povest və romanlarını oxumuş və bəyənmişdim. Amma ovqat durumumla bağlıydımı, müəllifin get-gedə daha da ustalaşması səbəbindəndimi, bilmirəm - bu hekayə məni qanadlarına alıb çox uzaqlara apardı. Nənə sevgisini, uşaqlıq xatirələrini, dolanacaq dərdlərini, halallıq örnəklərini bunca sənətkarcasına qələmə almaq yalnız yüksək ədəbi fəhmi olan qələm sahiblərinə xas cəhətdir.

Hekayənin ibrət dərsləri, ailə müqəddəsliyinin, bin-bərəkət təşnəliyinin sadədən-sadə misallarla təsviri heyranlıq doğurur. Məna qatları adamı elə dərinliklərə çəkib aparır ki... Unudulmaz Şəhriyarın "Heydərbabaya salam" poemasında belə bir misra var: "Söz-söhbəti ağızlar kişmişiydi..." Desəm ki, mən Ağca nənə haqqında hekayəni həmin kişmiş kimi həzm elədim, inanın. Müəllifin cənub koloriti duyulan bədii dili də kişmiş şirinliyindədir.

İndi də dostumun hekayəsini mənə daha da doğmalaşdıran bir-iki cəhət barədə. Yuxarıda dedim ki, nənələrimizin adı Ağca olub. Meyxoşun yazdığına görə, nənəsinin "ağ, bir azca uzunsov sifəti, nazik qaşları onu elə gözəl göstərirdi ki... Geyim-keçimi nimdaş olsa da, həmişə səliqəli olardı - mənim Ağca nənəm də eynən eləydi. Qat-qat qırçınlı tuman geyinərdi. "Üst-başından həmişə gülab iyi gələrdi. Başımızı onun dizinin üstə qoyub mürgüləyəndə, özümüzü hardasa güllü-çiçəkli sehrli bir aləmə düşmüş kimi hiss edirdik".

"Uzun taxtalı tumanı ayağının altında yerlə sürünərdi. İş görən zaman isə tumanının ətəyini dürmələyib qurşağına elə keçirərdi ki, elə bilərdin əyninə enlibalaq şalvar geyinibdir. Yaşı səksəni haqlasa da, çox gözəl qədd-qaməti vardı. Ayda bir dəfə saçlarına xına qoyduğundan, çox da uzun olmayan seyrək saçları qıp-qırmızı rəngdə olardı. Saçlarının qırmızılığı ağ, nazik sifətinə elə yaraşıq verirdi ki..." - Arada çaşıb qalıram ki, Meyxoş mənim nənəmi özəlləşdiribmi, əcaba? Onun da, mənim də nənəmin tərəzisi vardı, ikigözlü, ipli tərəzisi. Bostan məhsulları satardı arabir. Dayılarıma, ya da elə biz nəvələrə acıqlananda "yazıq arvad hirsini həmin adama deyil, öz üstünə tökərdi", - bu qədər oxşarlıqmı olar, ilahi?! Sandığında, yatağının baş yanında həmişə hər kəs üçün pay-puçu olardı Ağca nənəmizin. Geyinib-keçinməyi, bəzənib-düzənməyi bir ayrı aləmdi onun...

Meyxoş hekayəsində yazır: "Nehrənin suyunu da sübh tezdən gedib kəndin yuxarı başındakı "Alçalı" bulaqdan gətirərdi. Bulağa camaat yuxudan oyanmamış, səhərin gözü çırtlayanda gedərdi". Təsəvvür edirsinizmi, mənim Ağca nənəm də səhərlər kəndin yuxarı başındakı "Alçalı çuxur bulağı"na gedər, su gətirərdi. İki Ağca, oxşar adlı iki bulaq.

Meyxoşun Ağca nənəsi 100 il, mənim Ağca nənəmsə 90 il yaşayıb, elin-obanın saflıq mücəssəməsi olublar. Heyif ki, indi nə onlar var, nə onların həmin çəki daşları. Bir çox dəyərlərimiz kimi qeybə çəkilib.

Nə isə... Bir gözəl hekayəsiylə mənim bir axşamımı yaman gülləndirdi Meyxoş Abdullah. Təbinə qüvvət, qardaş! Səni görüm, Ağca nənən qədər ömür sürəsən!

Əli NƏCƏFXANLI

525-ci qəzet.- 2022.- 2 fevral.- S.23.