Müəllimlərin işə qəbulu: yeniliklər inkişafa təkan verir

Təhsilin uğurlu inkişafı savadlı və peşəkar kadrların fəaliyyətindən birbaşa asılıdır. Bu səbəbdən perspektivli namizədlər arasında düzgün seçim apararaq onların mütəxəssis kimi təhsil müəsisələrinə cəlb olunması aktual məsələlər sırasındadır. Son illər Təhsil Nazirliyi tərəfindən bu istiqamətdə bir sıra ciddi islahatlar aparılaraq mühüm yeniliklər tətbiq edilir. Bu sahədə həyata keçirilən ən önəmli dəyişikliklərdən biri də müəllimlərin işə qəbulu ilə bağlıdır. Artıq 10 ildən çoxdur ki, ölkənin orta ümumtəhsil məktəblərinə müəllimlərin işə qəbulu yeni qaydalar əsasında, müsabiqə yolu ilə həyata keçirilir.

Təhsil naziri Emin Əmrullayev deyir ki, müəllimlərin işə qəbulu (MİQ) müsabiqəsinin tətbiqi özlüyündə bir neçə problemi həll edib: "Misal olaraq bu sahədə korrupsiyanı aradan qaldırır, şəffaflıq yaradır və rəqabətliliyi artırır. Ziyanına gəlincə, müəllim olmaq istəyən namizədlərə fərdi yanaşa bilmirik. Yəni, müəllimi öz kəndinin məktəbinə göndərə bilmirik. Ümumilikdə isə MİQ bu gün üçün faydalıdır. Ona görə də bu gün MİQ həyatdadır".

Müəllimlərin işə qəbulu üzrə müsabiqə müvafiq qaydalara uyğun olaraq dörd mərhələdə - elektron ərizə qəbulu, test imtahanı, vakant yerlərin seçilməsi və müsahibə yolu ilə aparılır.

Təhsil Nazirliyinin İnsan resursları şöbəsinin müdiri Eşqi Bağırovun sözlərinə əsasən, müəllimlərin işə qəbulu müsabiqəsi ilə bağlı beynəlxalq təcrübə, müraciətlər, rəylər nəzərə alınır və hər il müvafiq qaydada təkmilləşmələr, dəyişikliklər aparılır. Əsas məqsəd imtahan suallarını təkmilləşdirmək və test bankını daha da zənginləşdirməkdir. Müsabiqənin keçirildiyi 10 il ərzində tətbiq edilən qaydalarda çox ciddi dəyişikliklər olub. Bu il də müəyyən təkmilləşmələr aparılıb və buna əsasən yeni qaydalar qüvvəyə minib. Dəyişiklik iki hissə üzrədir - həm müəllimlərin işə qəbulu, həm də iş yerinin dəyişdirilməsi üzrə. Builki dəyişikliyə əsasən, test imtahanı mərhələsində sualların cavablandırılması üçün verilən 90 dəqiqə 120 dəqiqəyə qədər artırılıb. Test imtahanına 60 sual təqdim olunacaq, amma bunun cavablandırılmasına görə qiymət fərqli olacaq, 100 bal toplaya biləcəklər. 40 ixtisas sualı olacaq, hər düzgün cavab 2 bal veriləcək, 20 metodika sualı olacaq ki, bu zamanda düzgün cavablandırılmaya görə 1 bal tətbiq ediləcək. Səhv cavablandırılan 4 testin cavabına görə 1 düzgün cavab silinəcək.

Şöbə müdiri deyir ki, ötən il 8000-ə yaxın vakansiya elan edilmişdi. Tədris ili müddətində də əlavə 5000 yer ayrıldı. Ümumilikdə 13 minə yaxın vakansiya elan olunmuşdu. Eyni sayda vakant yerlər builki MİQ müsabiqəsində də elan ediləcək: "Bu ənənənin bu il üçün də davam etdirilməsi nəzərdə tutulur. Demək olar ki, eyni sayda vakant yerlər builki MİQ müsabiqəsində də elan ediləcək. Müsabiqənin keçirilməsi prosesi iyulda başlayıb avqusta kimi davam edir. Tədris ilinin əvvəlinə kimi müsabiqə başa çatmalı və bütün vakant yerlər tutulmalıdır. Məlumat üçün bildirim ki, son illər müəlimlərin işə qəbul müsabiqəsinə müraciət edən namizədlərin sayı artıb. Əvvəlki vaxtlarda müəllimlik üçün namizədlərin sayı 10 min idisə, 2021-ci ildə 62 min nəfər elektron qaydada qeydiyyatdan keçib".

Eşqi Bağırovun dediyinə görə, müəllimlərin işə qəbul müsabiqəsinin vakansiya seçimi mərhələsində ilk olaraq şəhid ailəsi üzvlərinə, daha sonra digər namizədlərə üstünlük veriləcək: "Digər dəyişikliyə görə, bu ildən ucqar kəndlərdə 3 ildən çox fasiləsiz işləyən müəllimlərin nəticələrində ballar 1.5, 5 ildən çox işləyənlərin nəticələri isə 1,1 əmsalına vurularaq hesablanacaq".

Müəllimlərin işə qəbulu müsabiqəsində edilən yeniliklər namizədlərə nə vəd edir?

Kurikulum təlimçisi Mahir Əhədov hesab edir ki, MİQ-də edilən yeniliklər müəllim namizədlərin xeyrinədir: "Xüsusilə, imtahan vaxtının artırılmasını, ümumi nəticədə ixtisas balının nisbətinin çoxaldılması namizədlərin xeyrinədir. Təbii ki, istənilən dəyişiklik hamı tərəfindən birmənalı qarşılanmır. Onlar arasında hər 4 səhv cavabın 1 doğrunu silməsi müəllim namizədləri ən çox məyus edən dəyişiklik kimi görünür. Amma fikrimcə, bu yenilik müəllim seçimində keyfiyyətliliyin artırmasına müsbət təsir edəcək. Çünki namizədlər daha məsuliyyətli və hazırlıqlı olmağa çalışacaqlar".

Müəllimlərin işə qəbulunun müsabiqə yolu ilə həyata keçirilməsi bu sahədə mövcud olan bir sıra problemləri aradan qaldırır. Əvəllər müəllimlərin işə qəbulu başqa formada həyata keçirilirdi. Bu zaman şəffaflıq tam təmin olunmurdu, prosesə kənar müdaxilələr olunur, biliyi, bacarığı olmayan namizədlər müəllim seçilirdi. Ancaq yeni sistemdə onların işə qəbulu prosesinin mərkəzləşdirilmiş müsabiqə formasında həyata keçirilməsi bütün bu çatışmazlıqlara, ədalətsizliyə son qoydu.

Əməkdar elm xadimi, professor Şahlar Əsgərov deyir ki, müəllimlərin işə qəbulu müsabiqəsi mərkəzləşdirilmiş şəkildə şəffaf və obyektiv keçirildiyi üçün vakant yerlər də savadlı və potensialı olan kadrlar tərəfindən tutulur: "Bu müsabiqə müəllim olmağa layiq, perspektivli, hazırlıqlı, öz ixtisası üzrə ən yüksək biliyə malik müəllimləri üzə çıxarır. Biliyi sayəsində yüksək nəticə göstərən belə müəllimlər də məktəblərdə ayrılan vakant yerlərə yerləşdirilir. Yüksək nəticə göstərən, yenilikçi, yaradıcı, tələb olunan standartlara cavab verən müəllimin tədris prosesinə cəlb olunması, təhsilin keyfiyyətinin yüksəlməsinə, şagirdlərin lazımi səviyyədə təhsil almasına şərait yaradır: "Bu gün Təhsil Nazirliyinin əsas hədəfi ən yaxşı müəllimləri seçib onları məktəblərə, təhsil prosesinə cəlb etməkdir. Ən savadlı mütəxəssisləri isə müəllimlərin işə qəbulu müsabiqəsi vasitəsilə müəyyən etmək olar".

Şahlar Əsgərov qeyd edib ki, dünyanın bir çox inkişaf etmiş ölkələrində də müəllimlər işə müsabiqə yolu ilə qəbul edilir: "Məsələn, Türkiyədə müəllimlərin işə qəbulu prosesi sözügedən ölkənin müvafiq qurumu tərəfindən müəyyən edilən qaydalar əsasında müsabiqə yolu ilə həyata keçirilir. Təkcə Türkiyədə deyil, bir çox ölkələrdə məktəblərə müəllim qəbulu müsabiqə əsasında aparılır. Fərqli imtahan modellərindən istifadə edilsə də məqsəd eynidir: Peşəsini sevən peşəkar kadrları məktəbə, təhsilə cəlb etmək".

Təhsil eksperti Nadir İsrafilov bildirib ki, təhsil eksperti kimi dəfələrlə müəllimlərin işə qəbulu üzrə imtahanlarda müşahidəçi qismində iştirak edib: "Müşahidəçi qismində iştirak etdiyim imtahanların təşkili səviyyəsindən və ən əsası prosesin obyektiv şəkildə keçirilməsindən razı qalmışam. Proses tam elektron formada və şəffaf şəkildə təşkil olunur. İmtahan zamanı namizədlər kompyuter qarşısında əyləşib heç bir kənar müdaxilə olmadan biliklərini sərbəst və rahat şəkildə nümayiş etdirirlər. Suallar xüsusi kompüter proqramı vasitəsilə variantlaşdırılır. Ona görə də suallarda hər hansı bir dəyişiklik etmək, köçürmə hallarına, kənar müdaxiləyə yol vermək mümkün deyil. Namizədlərdən yeganə tələb odur ki, suallara düzgün cavab verib müvafiq balı toplasınlar. Əsasən dörd mərhələ üzrə keçirilən bu proses namizədlər arasında sağlam rəqabət mühiti də yaradır".

Müəllimlərin işə qəbulu müsabiqəsində yüksək bal toplayan Elnurə Mehralıyeva MİQ-də uğur qazanmasına səbəb müsabiqənin şəffaf şəraiti və obyektiv qiymətləndirməsi ilə əlaqələndirir: "İnsanın bilik və bacarığı ilə uğur qazana biləcəyindən əminliyi onu öz üzərində daha çox işləməyə həvəsləndirir. MİQ imtahanına çox ciddi şəkildə heç bir hazırlığa getmədən özüm hazırlaşmışdım. İmtahana ciddi şəkildə hazırlaşdığım üçün suallar mənə elədə çətin gəlmədi. Oxuduğum sualları isə dərhal cavablandırırdım. Üç sualda səhv etdiyim üçün 57 bal topladım. Savadı, biliyi olan hər bir namizədin bu imtahanda uğur qazanması, yüksək bal toplaması mümkündür. Çünki imtahan prosesi obyektiv və şəffaf təşkil olunub. İmtahan verən zaman mən özüm də bunun şahidi oldum. İmtahanda şəffaflığın olması, kadr heyəti, nəzarətçilərin münasibəti mükəmməl səviyyədə idi. Sualların səviyyəsi aşağı, normal və çətin olaraq qurulmuşdu. Hazırlıqlı, bilikli namizədlər bu sualları rahatlıqla cavablandırırdı. İmtahanlarda şəffaflıq layiqli müəllimlərin təhsilimizə yolunu açır. MİQ vasitəsilə doğurdan da müəllim olmağa layiq insanlar seçilir".

"Azərbaycan Respublikasında təhsilin inkişafı üzrə Dövlət Strategiyası"nda nəzərdə tutulan əsas prioritet məsələ savadlı müəllimlərin təhsil prosesinə cəlb olunmasıdır: Müəllimlərin işə qəbulu müsabiqəsi də məhz belə kadrların aşkara çıxarılması üçün keçirilir.

Təhsil naziri Emin Əmrullayevin sözlərinə görə, sevindirici haldır ki, son illərdə müəllim peşəsinə və MİQ imtahanlarına maraq artıb: "Son illər müəllimlik peşəsinə seçən yüksək ballı abituriyentlərin sayında artım müşahidə edilir. Ali təhsil müəssisələrində 500 baldan yuxarı bal toplayan hər dörd nəfərdən biri nüfuzlu peşə sayılan müəllimliyi seçir".

Sevinc QARAYEVA

525-ci qəzet.- 2022.- 22 fevral.- S.12.