İlk dərs

Esse

2009-cu ilin sentyabr ayı idi. Mançester Universitetinə aid yataqxananın bağçasındakı geniş taxta masa arxasında oturmuşduq. Qaranlıq düşmüşdü. Ertəsi gün dərslər başlayacaqdı.

- Bu gecə gözümə yuxu getməyəcək. Dəhşət həyəcanlıyam. - Peyman içini çəkərək söylədi.

- Birdən yatmayıb, sabah dərsi qaçırarsan ha. - gülümsədim.

- Ağzını xeyrə aç! Mənə niyə qarğış eləyirsən?! - Peymanın gözləri bərəldi, sifəti əyildi, amma zarafat etdiyimi, yəqin, təxmin edirdi.

O da mənim kimi magistratura proqramında oxuyacaqdı. İrandan gəlmişdi. Bir neçə gün qabaq yataqxanada tanış olmuşduq. İxtisası marketinq idi.

- Sizin də ilk dərsiniz saat 1-də başlayır? - masa arxasındakı o biri həmsöhbətimiz Kemal soruşdu. Peymanla başımızı yelləyib təsdiqlədik.

Kemal Türkiyədən gəlmişdi, bizimlə eyni yataqxanada qalırdı. O da Peyman kimi ilk dəfə xarici ölkədə təhsil alacaqdı. Gələcəyin elektrik mühəndisi idi.

- Mən burada oxuyacağımı iyun ayında öyrəndim. - Kemal sözünə davam edərək dedi - O vaxtdan bəri ancaq buralara gəlmək haqda fikirləşirdim. Heç bilmirəm, yay necə gəlib keçdi...

- Sən yaxşısan! - Peyman araya girdi - Mən keçən il qəbul almışdım. Düz bir ildir bu günü gözləyirəm. Bir il! - sonra şəhadət barmağını havada yellədi.

Gülümsədim. Fikirləşdim ki, həmsöhbət olduğum bu yaşıdlarımla necə də oxşarıq. Fərqli ölkələrdən gəlsək də, bənzər həyəcanlarımız, qayğılarımız vardı. Mançester Universitetində təhsil alacağım dəqiqləşəndən sonra intizar mənim də yaxamı rahat buraxmamışdı. Yay aylarında günlərim internetdən yeni ölkə, şəhər, universitet barədə bilgilər almaq, yazılar oxumaqla keçmişdi. Bəzən də ilk dərsin xəyallarını gözümdə canlandırırdım. Axı, ilk görüşlər, ilk hisslər əvəzedilməzdir, bəziləri hələ ömürlük yaddaşa da həkk olunur...

- Bəlkə, səhər tezdən oyanaq, gedib universitetə, kitabxananı filan gəzək? Nə var yataqxanada? - Kemal şövqlə soruşdu.

- Əla fikirdir! Həm də birdən yatıb yuxuya qalaram, məni də oyadarsınız. - Peyman dişlərini ağartdı...

***

Yuxudan dan üzü oyandıq. Yataqxananın qabağındakı meydançada görüşüb, Oksford Rouda tərəf yol aldıq.

Universitetimizə aid binaların əksəriyyəti Oksford Roud adlanan bu uzun nəqliyyat yolunun həndəvərində yerləşirdi. Yataqxanaya da yaxın idi. Ara küçələrdən keçib qısa zamanda məkana yetişdik. Birdən-birə gözlərimiz önündə canlanan mənzərəni görüb heyrətləndik.

Oksford Roudun hər iki səkisində xeyli adam qollarını çırmalayıb rəngarəng piştaxtalar quraşdırır, karton qutulardan müxtəlif əşyalar çıxarıb masalara düzürdü. Saysız-hesabsız piştaxtalar mavi səma altında bayram ab-havası yaradırdı. Kitab və dəftərxana ləvazimatları satan mağazalar, yeni abonentlər axtaran idman və əyləncə mərkəzləri, gələcəyin istedadlarının təqdirini qazanmaq istəyən şirkətlər, təşkilatlar və neçə-neçə bənzər müəssisələr bir-biri ilə gərgin yarışa girişmişdilər. Yolboyu üzərində müəssisələrin adlarını daşıyan nəqliyyat vasitələri karvan kimi düzülmüşdü.

Küçədə az-maz tələbə gözə dəyirdi. Çoxusu əcnəbilər idi. Onlar da, deyəsən, bizim kimi səbirsizlik eləyib, obaşdan gəzməyə çıxmışdılar. Piştaxtaların yanından keçərək onların üzərindəki yazılara və masalardakı əşyalara maraqla nəzər saldıq. Bəzi broşürləri alıb çantamıza qoyduq.

Əvvəlcə Tələbə Şurasına getdik. Burada universitetdə fəaliyyət göstərən yüzlərlə tələbə cəmiyyətinin adını görəndə təəccübləndik.

Bəzilərinin məşğuliyyəti adamı lap vəcdə gətirirdi. Məsələn, "Səyyah piyadalar" meşələrdə, dağlarda tez-tez gəzintilər təşkil edir, özü də yağışa-borana məhəl qoymurdular. "Ac pizzaçılar”sa gözütox adamlara oxşamırdılar, vaxtaşırı toplaşıb birlikdə pizza bişirirdilər. "Sudokucular" isə başqa aləm idilər, kafedə filan görüşüb, müsabiqə keçirir, qalibə mükafat da verirdilər.

- Mən, deyəsən, bu il "sinifdə" qalacağam. - Peyman cəmiyyətlər haqda olan məlumatları oxuya-oxuya həsədlə dedi.

Tələbə Şurasından çıxıb, universitetin nəhəng kitabxanasına getdik. Buradakı bitib-tükənməyən zalların arasında azıb qaldıq. Rəflərin sayı başımızı gicəlləndirirdi, çeşidli kitabların adlarını oxuyanda gözümüz qaralırdı.

Başa düşürdük ki, tərəddüd etmək qəbahət olardı. Uzun növbəyə baxmayaraq, dərhal qeydiyyatdan keçmək lazım idi.

Xeyli gözlədikdən sonra üzvlük kartlarımızı alıb, məmnun-məmnun, qürurla bir-birimizə baxdıq. Bu dəm gözümüz divardakı saata sataşdı və təşvişə düşdük: Saat 12:30 idi. Dərsə az qalmışdı. Yubanmadan nahar etməliydik.

Çaparaq çıxış qapısı səmtə istiqamət götürdük. Çölə çıxınca özümüzü, elə bil, nəhəng bir meqapolisin mərkəzi küçəsində tapdıq. Böyük izdiham vardı, iynə atsan yerə düşməzdi. Tələbələrin əksəriyyəti şikarına daraşan qarışqa dəstəsi kimi piştaxtaları dövrəyə alıb broşür və başqa məlumatlandırıcı vəsaitləri bir-bir dənləyirdilər. Qalanları isə ya harasa tələsir, ya da bir kənarda dövrə qurub ucadan deyib-gülürdülər. Tələbələrdən geri qalmayan maşın və furqonlar Oksford Roudda burun-buruna dayanıb, tıxac yaratmışdı. Onlardan bəziləri arabir səsgücləndiricilərlə tələbələri müxtəlif piştaxtaları ziyarətə dəvət edirdi.

Bu mərəkə və basırıqda güc-bəla ilə addımlayaraq yaxınlıqdakı iki-üç kafeyə baş çəkdik, amma hamısının qarşısındakı uzun-uzadı növbələri görüb məyus olduq. İçəri keçmək mümkün deyildi.

- Kemala inandıq, ac qaldıq. Qoymadı səhər qarnımızı doyuraq. - Peyman narazı-narazı gileylənsə də, səsindən şuxluq hiss olunurdu.

- Mən hardan biləydim, buranı konsertə çevirəcəklər. İstəyirdim ki, yaxşı bir məkanda nahar edək. - Kemalın səsində pərtlik vardı. Deyəsən, hələ Peymanı yaxşı oxuya bilmirdi.

Mən də acmışdım, qarnım arabir fit çalırdı. Bir az da keçsəydi, Kemalın qarasına özüm də deyinəcəkdim.

Bikef-bikef bir az getmişdik ki, səkinin qırağındakı kiçik lövhədə gözümə sataşan yazını oxuyub təəccübləndim. Yoldaşlarımın qolundan yapışıb, lövhəyə işarə elədim.

- "Pulsuz ev yeməkləri! İsti pomidor şorbası!" - Peyman lövhədəki yazını ucadan oxudu. "Pomidor" sözünü isə xüsusi vurğu ilə səsləndirdi.

Şorbanın qara lövhədə ağ təbaşirlə və həndəsi fiqurlarla çəkilən şəklini uzun-uzadı seyr elədik. Kasa əvəzinə yarımdairəvi xətt çəkilmişdi. Yarımdairəvi xəttin üst tərəfindəsə kasadakı qaynar şorbadan çıxan buğa işarəsi kimi üç səliqəsiz cızıq vardı. Rəsm bəsit görünsə də, baxdıqca ağzımız sulanır, mədəmiz isinirdi.

- Hiylədir! - Kemal bizi şirin xəyallardan qopardı - Kapitalist ölkəsində pulsuz yemək olmaz!

Peyman ciddi sifət alıb:

- Yəqin burger alana müftə şorba verirlər - dedi. Bu dəfə özüm də əmin deyildim: Peyman zarafatmı edirdi, yoxsa ciddi idi?

- Əsas odur boş yerləri olsun, oturaq. - dedim.

Etiraz edən olmadı.

Lövhənin yanındakı ensiz cığır bizi ikimərtəbəli tikiliyə aparırdı. Binanın qaranlıq pəncərələrindən içərini aydın görmək mümkün deyildi. Yenə məyus olacağımızı ehtimal edərək tərəddüdlə qapıya yaxınlaşdıq.

Qapı aralanınca geniş, alatoran dəhliz gözlərimiz qabağında peyda olmağa başladı. İçəridə üçbir-dördbir dövrə qurub dayanmış 10-15 nəfər gənc gördük. Onlar astadan söhbət edir, bəzən hətta pıçıltıya keçirdilər. Görkəmlərindən və güclə eşidilən ləhcələrindən ingilislərə oxşayırdılar.

Ətrafa göz gəzdirdim. Dəhliz bomboş görünürdü. Azca irəlidə qəbul masası, arxasında stul və kiçik dolab, yanda isə köhnə divan və iki kreslo vardı. Divardakı lövhələrə universitet binalarında gördüyümüz elan və bildirişlərə oxşayan müxtəlif kağızlar yapışdırılmışdı. Künc-bucaqda müxtəlif bitkilər əkilmiş irili-xırdalı dibçəklər düzülmüşdü. Onların tünd qoxusu burnumu qıcıqlandırırdı.

- Buyurun, xoş gəlmisiniz! - qəflətən bizə yaxınlaşan mülayim sifətli sarışın oğlan yüngül təbəssümlə dilləndi.

Bizdən təxminən bir neçə yaş böyük olardı. Salamlaşıb hal-əhvalını soruşduq. O da bizi xəbər aldı. Elə ki bir-birimizin ovqatının qənaətbəxşliyindən əmin olduq, araya ani sükut çökdü. Adətən ilk ünsiyyət zamanı işlədilən ənənəvi, standart sözlər bitmişdi. Peyman sükutu pozmağa qərar verdi və oğlana sarı azacıq əyilib, utana-utana, astadan soruşdu:

- Üzr istəyirik, yeməyiniz qalıbmı?

Oğlan xəfifcə gülümsündü və arxayınlıqla:

- Əlbəttə, tam vaxtında gəlmisiniz. Xidmətə elə indi başlayırıq. - dedi və yandakı qapını göstərib bizi içəriyə dəvət etdi.

Böyük bir zala keçdik. Buranın çox hündür tavanı və pəncərələri vardı, içəri bol-bol işıq dolurdu. Lap yuxarıda, geniş divarların əlçatmaz üst hissələrində çərçivəli iri rəsm əsərləri asılmışdı. Bu əsərlərdə təbiət qoynunda söhbətləşən və bir-birinə tamaşa edən müxtəlif insanlar təsvir olunmuşdu. Uzaqda yalın dağlar görünür, burum-burum çaylar axırdı. Səmada parlaq günəş buludlara şüa çiləyir, quşlar qanad çalıb süzürdülər. Elə bil, İsmayıllıda ətəkdə dayanıb, Böyük Qafqaz dağlarına tamaşa edirdin.

Baxışları yüngülcə aşağı endirəndə rəsmlərin altında növbə ilə düzülmüş qəhvəyi dolablar gözə dəyirdi. Bu dolabların rəflərindəki kitablar ensiklopediya kitabları kimi yekə və qalın idi, tünd məxməri qapaqla örtülmüşdü. Ölçüləri yalnız özlərinin deyil, çox güman, məzmunlarının da ağırlığına işarə edirdi.

Lap aşağı nəzər salanda isə zalın tən ortasında geniş masada açılmış süfrə görünürdü. Burada böyük qazan, uzun tavalar, sinilər və digər xörək ləvazimatları qoyulmuşdu. Qonaqlar bir-bir siniləri götürür, müxtəlif bişmişləri alır və kitab dolablarının qarşısındakı masalarda əyləşərək yeməyə başlayırdılar. Biz də bəxtimizə şükür edib, növbəyə girdik.

- Bura, sizcə, haradır? - Kemal ətrafa göz dolandıraraq soruşdu.

Bütün mümkün ehtimalları başımda götür-qoy etdikdən sonra cavabladım:

- Yəqin universitetin başqa kitabxanasıdır.

- Özü də qədim... - Kemal fikirli tərzdə dedi - Bəlkə, əlyazmalar kitabxanasıdır?

- Çömçə-qaşıqla, pomidor şorbası içə-içə adam da tarixi kitab oxuyar?! - Peyman qaşlarını düyünləyib, ciddi görkəm aldı və əllərini havada yellədi. Onun bu yumoristik mimikasını görüb, ucadan güldük. Səsimiz anidən zalda exo verdi və ətrafdakı bəzi şəxslər dönüb, bizə tərs-tərs baxdılar. Dodağımızı sıxıb, dərhal özümüzü ələ aldıq.

Bir qədər sonra siniləri qamarlayıb, önlüklü qadınlara yaxınlaşdıq. Əvvəlcə, kasamıza qırmızı şorba tökdülər. Lava kimi qaynar idi, içindən od-alov qalxırdı. Sonra yekə çömçə ilə top-top köftələri yaxalayıb, boşqablara qoydular. Köftələr qaba düşən kimi sevincək oldular, nadinclikləri tutdu və sağa-sola diyirlənməyə başladılar. Ardınca incə-mincə kartof püresini ehmalca qaba yaxdılar. Zərif püreni anidən görən şıltaq köftələr abırlarına əl qatdılar, səsləri xırp kəsildi, farağat durdular... Məzəli görünürdü hər şey. Kefimiz yaman kök idi. Bir həftə əvvəl Mançesterə gəlib yerləşdikdən bəri ilk dəfədir dilimizə ev yeməyi dəyəcəkdi.

Minnətdarlıqla təşəkkür etdik. Yer tapıb oturduq. Yeməkləri ləzzətlə dadır, söhbətləşib çənə döyür, arada xısın-xısın gülüşürdük. Peymanın maraqlı atmacaları bizi şənləndirirdi. Növbəti zarafatdan sonra özümüzü saxlaya bilməyib, yenə bərkdən güldük. Bu vaxt təkrarən qınayıcı baxışlara tuş gəldik.

- Boğazımızda qalacaq. - Peyman bizə göz vuraraq dedi.

Kemal sağa-sola xəlvəti baxdı və sıxılaraq dedi:

- Bir az sakit olaq, insanları narahat edirik.

Səsimizi qısıb, gücü boğaza deyil, çənəyə və dişə verməyə çalışdıq. Doğrudan da, bizdən savayı heç kəs danışmır, ya da çox astadan pıçıldaşırdılar.

- Nəsə çox intizamlı kitabxanadır. - dedim.

Kitabxanaçıları diqqətlə müşahidə etməyə başladım. Deyəsən, xüsusi uniformaları vardı. Kişilər ağ köynək, qara şalvar geymişdilər. Qadınlar isə tünd rəngli geyimlərdə idilər. "Gör, kitabxananın ruhuna uymaq üçün necə də sadə və təmkinli geyiniblər! Yəqin qədim kitablara hörmət əlamətidir" - deyə fikirləşdim. Kitabxana işçilərinin geyim-keçimlərini diqqətlə gözdən keçirdiyim vaxt gözüm bir şeyə sataşdı.

- Maraqlıdır, kitabxanaçıların hamısı dindardır, deyəsən. - başımla yaxında dayanan işçilərə işarə elədim. Peyman və Kemal nişan verdiyim adamların boynundan asılan kiçik xaçlı boyunbağıları gördülər.

Sonra zalın baş tərəfindəki divarda asılan böyük taxta xaç gözümə sataşdı. Ardınca rəflərdəki kitablara baxdım. Hər kitabın üstündə qızılı rəngdə xırda xaç təsvir edilmişdi. Üzümü rəsm əsərlərinə tərəf çevirdim. Bir şəkildə uzunsaçlı, yaxası çılpaq bir kişi təsvir edilmişdi. Başqa bir rəsmə baxdım. Yenə eyni simanı gördüm. O birisində də vardı... Həzrəti İsa bizə baxırdı...

- Biz kilsədəyik! - Kemal narahat tərzdə bəyan elədi.

Məəttəl qaldıq. Bir-birimizə kal baxışlarla baxır, qarışıq suallar verirdik: "Bizim burada nə işimiz var?", "Necə oldu bura gəldik?", "Niyə burada yemək yeyirik?", "Niyə pulsuz?", "Niyə məhz pomidor şorbası?.."

- Bəlkə, kasıblara yemək paylayırlar. - Kemal məntiqli səbəb tapmağa çalışdı.

Boylanıb, yan-yörəmizə nəzər saldıq. Zaldakı gənclər kasıb-kusuba oxşamırdı. Əyin-başları səliqəli və qiymətli idi.

- Kimsə ölüb. - Peyman anidən, amma xeyli əminliklə dedi. Tutulduq.

- Necə yəni? - soruşdum.

- Yəqin, kimsə rəhmətə gedib, indi də yaxınlarına ehsan verirlər. - Peyman izah elədi - Yoxsa kilsədə niyə pulsuz yemək versinlər?

Bu izah Kemalın ürəyinə yatmadı. Ətrafa yenə göz dolandırdı və şübhə ilə soruşdu:

- Xristianlarda ehsan var?

- Niyə yoxdur? Filmlərdə görməmisən? Əvvəl kilsəyə gedirlər, dua oxuyurlar, sonra mərhumun evinə gəlirlər, süfrə açılır, yemək yeyirlər. - Peyman tərəddüd etmədən, mütəxəssis kimi cavab verdi.

- Bəs mərhum kimdir? - deyə soruşdum.

Zalın divarlarında, rəflərdə foto-şəkil tapmağa cəhd elədik, amma rəsmlərdən savayı bir şey yox idi.

- Dəqiq deyirəm, gənc adamdır. Baxın, burada nə qədər cavan var. - Peyman dedi.

Kemal hələ də onu tərk etməyən qərarsızlıqla ətrafa göz gəzdirəndən sonra etiraz elədi:

- Heç kəs qəmli deyil, axı.

Yadıma gəldi ki, Bakıda yaşadığımız binada əvvəllər çoxlu rus yaşayırdı. İki-üç dəfə rəhmətə gedən olmuşdu, cənazəsini aparmışdılar. Həmişə də ansambl gəlmişdi, musiqi çalınmışdı. Bu xatirəmi bölüşdüm.

- Ürəyim partlayır. Soruşacağam... - Peyman dedi və dərhal qonşu masadakı iki gənc qıza yaxınlaşdı.

Elə bircə onu eşitdik ki, Peyman söhbətə "üzr istəyirəm" deyə başladı. Ondan sonrası pıçıltıya keçdilər. Əvvəl gördük ki, qızların gözləri bərəldi. Çaşbaş qaldılar. Heyrətlə başlarını buladılar. Sonra Peyman nəsə izah etməyə başladı, dili sanki topuq vururdu, arada yenə "üzr istəyirəm" deyirdi. Ardınca qızlar nəsə başa salmağa başladılar. Axırda Peyman ataların kəlamına uyğun olaraq üçüncü dəfə "üzr istəyirəm" deyib söhbəti bitirdi. Öz-özümə fikirləşdim ki, halal olsun, barmaqla sayılası gün qədər əvvəl Mançesterə gəlib, amma ingilislərin hər addımbaşı "üzr istəyirəm" demək mədəniyyətini artıq tam mənimsəyib.

Peyman bizə yaxınlaşıb, üzümüzə baxmadan pərt halda:

- Heç kəs ölməyib... - dedi - Kilsə sadəcə tələbələrə pulsuz yemək verir. - deyə əlavə etdi və bu vaxt gördük ki, yanaqları da qızarıb.

Üstünü vurmadıq, amma aldığımız izahatdan sonra canımızı təzədən narahatlıq bürüdü. Döyükə-döyükə bir-birimizə baxırdıq. Kemal artıq yerində vurnuxmağa başlamışdı və bir qədər sonra təşvişlə dedi:

- Yəqin, müsəlman ölkələrindən gəldiyimizi bilsələr, biabır olacağıq.

Elə bil, durnanı gözündən vurdu. Bayaqdan boğazımızda ilişib qalmış o gizli mətləbdən xəbər vermişdi. "Niyə" deyə soruşan da olmadı.

- Kilsə, yəqin, xristian tələbələr üçün pulsuz yemək verir, biz də özümüzü soxmuşuq bura. - deyərək Kemal davam elədi - Xəbər tutsalar, deyəcəklər ki, necə də görməmiş, həyasız adamlarıq.

Ətim ürpəşdi. Xəcalət hissi zəhər kimə bədənimə yayıldı. Axı, necə də haqq qazandırmayasan? Necə də razılaşmayasan?... Keçmişdə kilsələri, əlbəttə ki, çox ziyarət etmişdim. Turist kimi, səyyah kimi. Təmtəraqlı arxitekturanı, sənət əsərlərini görüb heyrətlənmişdim. İnsan oğlunun məharətinə əhsən demişdim. Müsəlman olsam belə, hətta şam yandırıb, dua oxuduğum da olmuşdu. Amma burada məsələ başqa cür idi. Çağırılmamış qonaq kimi özgə ziyafətə ayaq basmışdıq.

Xörəyi bitirməyə həvəsimiz qalmadı. İştahamız təmiz küsmüşdü. Ayağa qalxıb, siniləri önlüklü qadınların qarşısındakı masaya qoyduq. Onlar qabdakı yemək qalıqlarını görüb, azacıq məyus oldular. Abırımızı örtmək üçün dönə-dönə təşəkkür elədik, yeməkləri təriflədik və yeyin addımlarla dəhlizə keçdik. İri addımlarla üzü qapıya doğru getdiyimiz yerdə bayaq bizi girişdə qarşılayan oğlan pusqudan çıxmış kimi gözlənilmədən qarşımızda peyda oldu.

- Nuş olsun! - dedi - Bəyəndinizmi?

Cinayət üstündə yaxalanmış adamlar kimi tez-tələsik təsdiq cavabı verdik. Ardınca "Çox sağ olun" deyib aralanmaq istəyirdik ki, oğlan yenə aman vermədi.

- Tələbəsinizmi? - deyə soruşdu.

Səbrimizi basıb, başımızla təsdiq cavabı verdik.

- Maraqlıdır, nə oxuyursunuz? - təzədən soruşdu.

Deyəsən, sualları bitməyəcəkdi. Əlacsızlıqdan söhbəti davam etdirməyə məcbur olduq. İxtisaslarımızı tək-tək söylədik. Bizi dinlədikdən sonra oğlan oxuduğumuz sahələrlə bağlı suallar verdi, bir-iki şərh əlavə etdi. Mövzular haqqında ümumi anlayışını nümayiş etdirmək istəyir və bu yolla sanki bizimlə münasibət qurmağa çalışırdı. Biz onun şərhlərini təbəssümlə qarşılayır, amma eyni zamanda məhdud kəlmələrlə və ehtiyatlı danışaraq söhbətin uzanmamasına cəhd göstərirdik.

Təhsil haqda söhbət tamamlanıb bitəndə araya yenə sükut çökdü. Nə deyəcəyimizi bilmədik. Oğlan tezcə sakitliyi pozaraq sual verdi:

- Üzr istəyirəm, siz xristiansınızmı?

Elə bil, ürəyim qopdu. Nəfəsim daraldı. Peyman və Kemal da özlərini itirmiş kimi görünürdülər. Bu sualın məqsədi nə idi? Həqiqətən, bizdən şübhələnmişdimi? Bizi ifşamı etmək istəyirdi?... Necə cavab verəsən, axı? "Müsəlmanıq" desən, nə bilirsən, bir də gördün, bizi məzəmmət edə bilər ki, niyə yeməyə gəlmisiniz? "Dindar deyilik" desən, ondan daha betər. Etiraf etsək ki, bilmədən, səhvən buraya girdik, inanmaya bilər: deyə bilər ki, "pomidor" sözünü gördünüz, "kilsə" sözünü görmədiniz (yəqin ki, haradasa yazılmışdı)?... Bilmirdim, bəlkə də, səhv, əsassız ehtimallar qururdum. İngiltərəyə, buradakı qaydalara hələ agah deyildim... Adam bixəbər olanda, gör başına xarici ölkədə nə gəlir! "Nə isə, olacağa çarə yoxdur, düzünü deyib, üzr istəmək lazımdır" deyə fikirləşdim, amma dilim açılmadı ki, açılmadı. Kilidlənib qalmışdı. Cəsarətim qeybə çəkilmişdi...

- Bəli. - anidən Peyman təsdiq cavabı verdi.

Kemal ilə əvvəlcə tutulduq, elə bildik, eşitməmişik, amma sonra Peymanın üzündəki əminliyi görüb, xəfifcə gülümsəməyə başladıq.

- Çox gözəl - oğlan cavabdan məmnun qalmışdı. - Bir azdan bizim ibadət başlayır. İştirak etmək istəyirsinizmi? - deyə soruşdu.

Bir-birimizə baxdıq. Universitetə getməyimiz lazım idi. Artıq, bəlkə də, dərsin başlamasına dəqiqələr qalmışdı... Amma oğlan "ibadət başlayır" deyərkən, görən, nəyi nəzərdə tutmuşdu? Yeməyə gəlmiş adamlardan ibadətə qatılmaqmı gözlənilirdi? Belə bir qaydamı vardı? Əgər "yox" desəydik, qaydanı pozmuş, daha qəbahətli bir şeymi etmiş olacaqdıq?...

- Bəli, əlbəttə. - Peyman yenə qəti təsdiq cavabı verdi. Kemal ilə mən bir daha kiriyib, təbəssümü üzümüzdən əskik eləmədik.

Oğlan da gülümsədi və bizi kilsəyə qədər müşayiət edəcəyini bildirdi. Onda öyrəndik ki, sən demə, bura kilsə deyilmiş. Kilsənin inzibati bölməsi və kitabxanası yerləşən bina imiş. Kilsə özü isə yandakı binada idi.

Oğlanın arxasınca bayıra çıxıb izdihama qatıldıq. Tələbə kütləsini yara-yara fikirləşdim ki, aqibətimə bax: küçədəki bu gənclərin bir qismi uzaq-uzaq ölkələrdən təhsil üçün gəliblər və bir azdan universitetə dərsə gedəcəklər. Mən də onlar kimiyəm, eyni məqsədlə gəlmişəm, amma işə bax ki, yolum universitetə deyil, kilsəyədir.

50-60 metr addımlayıb, qonşuluqdakı kiçik bir kilsəyə çatdıq. 1800-cü illərdə inşa edilmiş və qədim arxitekturaya malik xudmani bir məbəd idi. Oğlan binanın qapısını açaraq bizi içəri dəvət elədi. Burada ibadət üçün gəlmiş müxtəlif yaşlı xeyli insan vardı. Çoxu artıq skamyalarda oturmuş və ibadətin başlamasını gözləyirdi. Bu vaxt fikirləşdim ki, ibadət zamanı xüsusi bir hərəkət etmək lazım olsa və biz bunu edə bilməsək, oğlan bizim fırıldaqçı olduğumuzu dəqiq başa düşəcək. Odur ki, yenə həyəcanlandım. Amma oğlan skamyada boş yer tapıb, bizi əyləşdirər-əyləşdirməz vidalaşıb kilsəni tərk elədi.

- Sən niyə yalan danışdın? - Peymanın üstünə bozardım.

- Bərəkallah! Mən oldum günahkar? Bəs onda niyə kirimişcə durmuşdunuz? - narazılıqla ağzını büzdü.

Cavab vermədim. Daha doğrusu, verə bilmədim. Çünki sualımın ədalətli olmadığını başa düşürdüm.

- İndi neyləyək? - Kemal dodağını dişləyərək tərəddüdlə soruşdu.

- Heç nə, beş dəqiqə gözləyin, sonra qalxıb gedərik. - Peyman cavab verdi.

Tezliklə ibadət başladı. Başa düşmədiyimiz nitq söylənildi. Deyəsən, latınca idi, ya da ağır mankuniyan ləhcəsi, baş çıxara bilmədim. Sonra musiqi sədaları eşidildi. Ardınca uzun-uzun danışıqlar oldu, dualar oxundu. Hər duada Peymanın "beş dəqiqə"si böyüdü, şişdi və oldu "iyirmi beş dəqiqə". Mərasim elə təmtəraqlı, ziyarətçilər elə fəal idilər ki, heç birimiz ürək eləyib, ayağa qalxa bilmədik. Töhmətli baxışlardan ehtiyatlanaraq ağzımıza su alıb axıra qədər lal-dinməz oturduq.

Nəhayət, saat 13:30-da ibadət yekunlaşdı. İnsanlar yavaş-yavaş ayağa qalxdı və biz də xəlvəti aradan çıxıb qapıya yanaşdıq. Çölə ayaq basan kimi yeyin addımlarla universitetə tərəf üz tutduq. Kemal bizdən ayrılıb, mühəndislik ixtisasının tədris edildiyi Elm Məktəbinə getdi, Peymanla mən isə Biznes Məktəbinə.

Ürəyimizə necə dammışdısa, elə də oldu. Dərs çoxdan başlamışdı, mühazirə zallarının qapıları örtülü idi. Cürət edib, içəri daxil ola bilmədik. Peymanla dəhlizdəki divanda oturub qaşqabaqlı halda dərsin bitməsini gözlədik. Özümüzə inana bilmirdik: aylarla intizarında olduğumuz, həsrətini çəkdiyimiz ilk dərsi qaçırmışdıq.

***

...Bir neçə həftə sonra öyrəndik ki, həmin kilsə arabir mötəbər günlərdə tələbələr üçün xeyriyyə məqsədilə pulsuz yeməklər təşkil edirmiş və bu ziyafətə xristianlar da, başqa dinə etiqad edənlər də, hətta imansızlar da gələ bilərmiş. Onlardan yemək müqabilində hansısa bir təmənna da gözlənilmirmiş. İbadətə qatılmaq kimi bir qayda isə yox imiş. Odur ki, kilsədəki oğlan bizə "xristiansınızmı" sualını verəndə də, yəqin ki, bizi ibadətə dəvət edib-etməməyi müəyyənləşdirməyə çalışırmış. Nəticədə kilsədəki həyəcanımız da, yalanımız da, onun sonundakı itkimiz də, məyusluğumuz da əbəsmiş. Bunu biləndə özümüzə acığımız gəlmişdi. Başa düşdük ki, adət etmədiyimiz belə qəribə hallar yabançı ölkədə hələ çox ola bilər və bu zaman yalana, hiyləyə əl atmaq bizi ağ günə çıxarmaz. Kemal hətta axırda belə demişdi:

- Biz ilk dərsi, bəlkə də, qaçırmadıq, sadəcə o dərsi universitetdə yox, kilsədə aldıq.

Səməd SƏFƏROV

525-ci qəzet.- 2022.- 23 fevral.- S.18-19.