Yol və roman

Mövsüm gəldi, indi Avropada köçəri quşlar kimi yaşayan türklər öz isti yuvalarına yol açmağa başlayıblar. Bəziləri həqiqətən də təyyarələrə minib quşlar kimi uçdu, bəziləri isə avtomobillərində sevimli mahnılarını səsləndirərək iki günlük uzun bir səyahətə çıxdılar.

Hər il eyni həvəslə yola çıxırdım. Maşınla gedəndə həmişə keçdiyim ölkələrdə, şəhərlərdə əcdadlarımızın izlərini axtarıram. Tarixi yerlərə baxıram, haradasa məscid, hamam görəndə onun hər yerini maraqla araşdırıram. 1683-cü ildə Osmanlı hücumunun izlərini Vyananın hər yerində görmək olar. Budapeştə girəndə ağlıma dərhal Osmanlı dövründə Dunay haqqında oxunan himnlər, dastanlar gəlir. Belqrad, Niş, Sofiya, Skopye dörd əsrə yaxın Osmanlılara ev sahibliyi etdi.

Eyni hisslərlə yola hazırlaşarkən Azərbaycandan dəyərli yazıçımız Kamal Abdullanın Almaniyaya gəldiyini eşitdim. Bir neçə gün Berlində qalacaq, sonra Kölnə gələcəkdi. "Laookon" romanı cəmi bir həftə əvvəl alman dilində nəşr olunub. Bu roman tarixdən günümüzə mesajlar daşısa da, içində Avropa türkləri üçün də sətirlər var idi. 1990-cı illərdə Avropadan toplanan dərmanlar böyük çətinliklə Azərbaycana göndərilir və orada ehtiyacı olanlara paylanırdı. Bu hadisənin yaxından şahidi olan müəllif özünəməxsus üslubu ilə romanında bu mövzuya geniş yer ayırıb. Romanı oxuduqca fərqli zamanların və məkanların necə məharətlə bir-birinə bağlandığını gördüm, oxudum və heyran oldum.

Kamal Abdulla gəlməzdən öncə türklərin Avropada qurduğu "Kanal Avropa"nın rəsmiləri ilə görüşdüm. Mən onlara Kamal Abdullanın Kölnə gələcəyini dedim. Onlar da ustadı tanıyırdılar. "Sivil İnisyatif" proqramının prodüseri və aparıcısı dəyərli dostum Nurdoğan Aktaş proqramın məzuniyyətdə olmasına baxmayaraq Kamal Abdulla ilə xüsusi proqram hazırlamağın onun üçün şərəf olacağını söylədi.

Kamal Abdulla cümə günü sənaye şəhəri Duysburqda qatardan düşərkən sanki Azərbaycanı özü ilə gətirmiş kimi gülümsədi. Onunla Berlində oxuyan 17 yaşlı qardaşı oğlu Vaqif də gəlmişdi. Vaqif həm alman, həm də Azərbaycan dillərini çox gözəl bilirdi. Başqa ölkədə yaşayan, ana dilində yaxşı danışan gəncləri həmişə yüksək qiymətləndirirəm.

Bir fincan qəhvə içdikdən sonra "Kanal Avropa"ya yollandıq. Hamı hazır idi və bizi gözləyirdi. Nurdoğan Aktaş Kamal Abdullanın Almaniyada nəşr olunan "Yarımçık əlyazma", "Sehrbazlar dərəsi", "Unutmağa kimsə yox", "Gizli Dədə Qorqud" və "Laokoon" romanlarını toplayıb masasının üstünə düzmüşdü. Onun Azərbaycandan gələn bu mühüm qonağı qarşılamağa çox yaxşı hazırlandığı açıq-aydın görünürdü.

Proqram başlayandan sonra verilən suallar bir-birinin ardınca yığılmağa başladı. Kamal Abdulla Azərbaycan, ədəbiyyat, türk dünyası, türk mədəniyyəti ilə bağlı suallara müdrikliklə cavab verirdi. 1990-cı illərdə Kamal Abdulla ilə tanış olan Avropa Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri Musa Serdar Çələbinin iştirakı ilə proqram daha da rəngarəng oldu.

Bir saat yarım davam edən verilişdə tez-tez romanlardan, tarixdən bu günə kimi yollardan danışırdıq. Kamal Abdulla ilə Vaqifi yenidən vağzala aparıb qatara mindirəndə mən də yenidən yolda olmağın həyəcanını hiss etdim. Yollar bizi həm ayrılığa, həm də qovuşmağa aparır. Siz bu yazını oxuyanda bəlkə də Skopyedə Fatih körpüsünün yaxınlığındakı kafedə oturub türk qəhvəsi içəcəyəm. Yeni yollar və səyahətlər üçün ən xoş arzular.

Orxan ARAS

525-ci qəzet .- 2022.- 14 iyul.- S.11.