"Burlaklar Volqada"

Məşhur rus rəssamı olan İlya Repin 5 avqust 1844-cü ildə Ukraynanın Çuquyev şəhərində anadan olub. Rəssamın tərcümeyi-halında rəssamlıq təhsilinə on üç yaşında başladığı göstərilir. O, ilk növbədə ikona sənətçisi olan Bukanovun yanında şagird olaraq işləyir, ondan həm bu sənətin sirlərini öyrənir, həm də portret rəssamlığı üzrə ilkin təhsil alır. İ.Repin 1866-cı ildə Sankt-Peterburqa gedir və burada Rus İncəsənət Akademiyasında təhsil almağa başlayır.

Rəssam əsasən, realist üslubda əsərlər çəkirdi və bu üslubda çəkdiyi əsərlərinin çoxunda böyük bir psixoloji dərinlik mövcuddur. Bu isə sosial quruluşa olan gərginliyi əks etdirir. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, rəssam Peredvijniki Rəssamlar Dərnəyinin üzvü olub, əsərlərinin çox hissəsini anadan olduğu Ukrayna ərazisinə həsr edərək, burada gündəlik həyatı təsvir etmiş və sosial haqsızlıqları göstərməyə çalışmışdır.

Beləliklə, "Bir rəsmin dedikləri" rubrikasında bu dəfə sənətşünas Zülfiyyə Sadiqova ilə İlya Repinin "Burlaklar Volqada" əsəri haqqında danışmışıq.

- Zülfiyyə xanım, "Burlaklar Volqada" əsərinin yaranma tarixçəsi haqqında nə bilirik?

- Bu tablo rəssamın erkən əsərlərindəndir və iş hazır olanda heç 30 yaşı yox imiş. İlya Repin 1870-ci ildə Volqa boyu səyahətə çıxır və burada o, çoxlu eskizlər çəkir. "Burlaklar Volqada" əsərinin ideyası da məhz elə Volqa yedəkçilərilə yay sakinlərinin kontrastına əsaslanırdı. Rəssamın dostu Fyodor Vasiley ona Volqaya getməyi və işini bitirməyi məsləhət görür və eyni zamanda, Repinə maddi baxımdan da kömək edir. Çünki rəssam vəsait çatışmazlığından son dərəcə əziyyət çəkirdi. Beləliklə, Repin bütün yayı Samara bölgəsində məskunlaşır, burada yerli sakinlərlə tanış olur. Rəssam sakinlərlə tanışlığı barədə deyib ki, "Etiraf etməliyəm ki, həyat məsələsi, Volqa yedəkçiləri və sahibləri arasında olan sosial müqavilələr sistemi məni zərrə qədər də maraqlandırmırdı. Mən yalnız işimə bir qədər ciddi yanaşmaq üçün onları sorğu-sual etdim. Düzünü desəm, onların sahibləri və bu qan içən oğlanlarla münasibətilə bağlı bəzi əhvalat və ya təfərrüata diqqətsiz qulaq asdım".

- Rəssam əsərə nə qədər vaxt sərf edib?

- İ.Repinin bu əsəri bitirməsi bir neçə il (1872-1873-ci illərdə) çəkib. O, həm ailəsini, həm də dostlarını öz ideyası ilə ovsunlayır. Hamısı kostyum axtarırdı, poza verirdilər, sözün əsl mənasında sujeti yaşayırdılar.

Pul və yemək baxımından isə Volqa yedəkçiləri əslində rəssamın göstərdiyi kimi kasıb olmaqdan çox uzaq idi. Yemək yedikdən sonra isə həmişə yatırdılar. Artel kimi işləyirdilər və onlara çörək, ət, yağ, duz, şəkər, çay, tütün, dənli bitkilər verilirdi. Hətta yaxşı burlak yay mövsümündə çox qazandığı üçün qışda heç nə etmirdi. Yüz minlərlə insan bu işdə işləyirdi. Bəzi hallarda isə ora könüllü gedənlər də olurdu.

- Əsərin kompozisiyası haqqında nə deyə bilərsiniz?

- Kompozisiyada çayın sahilində olan Volqa yedəkçiləri gəmini çəkirlər. Qrup vahid bir bütövü təmsil edir və eyni zamanda, üç ayrı hissədən ibarətdir. Ön planda başı qədim yunan filosofunun sifətinə bənzəyən aparıcı barj gəmisi, pop defrocked Kani təsvir olunub. Kanini əhatə edən fiqurlar fərdi xüsusiyyətlərə malikdir: güclü əli olan Nijni-Novqorod döyüşçüsü, tamaşaçıya küsmüş şəkildə baxan dənizçi İlka. Kompozisiyanın mərkəzində nazik çiyinlərindən sürüşən qayışı düzəldən qırmızı köynəkli oğlanın adı isə Larkadır.

Yüksək janr qaydalarına uyğun olaraq yaradılan əsər 11 nəfər Volqa yedəkçisinin qrup portretidir.

- Tablo hazırda harda saxlanılır?

- Əsər Sankt-Peterburqda, Rusiya Dövlət muzeyində saxlanılır.

- Bu əsər bizə nə deyir?

- Rəssam xalqın həyatına həsr olunmuş bu monumental əsəri yaratmaqla nəinki insan taleyinin ciddiliyini üzə çıxarıb, həm də onun mənəvi gücünü tərənnüm edib. İ.Repin öz qəhrəmanlarına rəğbət bəsləməklə yanaşı, onların mənəvi gücünə və mətanətinə heyranlığını da ifadə edir. Onlar uzun yollar qət ediblər. Amma hələ də bu uzaq yolun sonu yoxdur.

Aytac SAHƏD

525-ci qəzet .-2022.- 20 iyul.- S.24.