Müqəddəs Jetisu yurdunun teatrı

Sayat KAMŞIGER

(Qazaxıstan)

İnsanların mənəvi həyatının inkişafında teatr mədəniyyətinin böyük rolu vardır: ədəbiyyat və səhnənin vəhdətindən yaranan tamaşalar insanın mənəvi ruhunun rahatlığının təmin edilməsində, cəmiyyətdə əxlaq qaydalarına riayət olunmasında, xəlqi ideyaların mənimsənilməsində və zənginləşməsində, estetik zövqün formalaşmasında və yüksək mədəniyyətin əxz edilməsində ən təsirli vasitədir. Mən sizə Qazaxıstanın Almatı vilayətindəki tanınmış bir mədəniyyət ocağından danışacağam. O ocağı çoxları "Teatr məbədi" adlandırır. Bir çox xalqların məişət və mədəniyyətində olduğu kimi, teatr qazax xalqının da əsrlərə söykənən mədəni-ruhani tarixinin ayrılmaz hissəsidir. Böyük Çölün qazaxları oturaq həyat tərzinə keçib, öz sərhədlərini müəyyən edəndən sonra, məmləkət insanlarının genetik yaddaşını yaşatmaq, mənəvi-estetik tərbiyəsini gücləndirmək, dünyagörüşünü genişləndirmək üçün hər bir vilayət mərkəzində teatr ocaqları açdılar. Buna qədərki ənənələr isə bizim milli bayramlarımızdan, məişətimizin əsasını təşkil edən milli adətimizlə bağlı olan qayda-qanunlarda öz yerini bərkitmişdilər. Bu qayda -qanunlar toylarda, ailə məclislərində, eləcə də, insanı son mənzilə yola salanda qoruyub saxladığımız ənənələrə söykənir. Elə milli teatrlarımızın əsası da bu ənənələrə bağlıdır.

Elə buna görə də 1975-ci ildə Almatı Vilayətində Biken Rimov adına Talkdurqan Qazax Dram Teatrının açılması ölkəmizin mədəniyyət xadimləri üçün böyük hadisə oldu. Bu teatrın açılışı regionda incəsənətin daha geniş şaxələnməsi, yeni aktyor və rejissorların, unudulmaz sənət adamlarının yetişməsi üçün, vilayətin mədəni-mənəvi mənzərəsinin simasının dəyişməsi zəminində ən böyük uğurumuz idi.

"Teatr" adı ilə mədəniyyəti ehtiva edən bir sənət məktəbinin, yaradıcı kollektivin, incəsənət ocağının özünün özəllikləri və istiqaməti olur. Bu mənada, müqəddəs Jetisu torpağında əsası 1975-ci ildə qoyulan B.Rimov adına Dram Teatrının da Qazaxıstanın incəsənət tarixində öz xüsusi yeri vardır. Teatrın milli mənəvi-dəyərlərimizə sadiqliyini söykənərək səciyyələndirən cəhətlərdən biru də odur ki, bu teatrin ilk tamaşası qazax xalqının XIII-XIV əsrlərdə yaratdığı xalq folklorunun dəyərli incisi olan "Kozı-Korpeş və Bayan Sulu" tamaşası ilə başladı. Bu məhəbbət əfsanəsi rejissor Qabit Musrepovun quruluşunda səhnəyə qoyuldu. Bundan sonra isə Teatr tamaşaçılarını "Melpomenin məbədi" klassik yunan tamaşası heyrətləndirdi. Artıq 47 ildir ki, bu tamaşalar ölkəmizin və dünyanın bir çox ölkələrinin teatr səhnələrində müvəffəqiyyətlə oynanılmaqla yanaşı, həm də böyük bir yaradıcı kollektivin yaranmasının əsasını qoyub.

Ənənəsini ötən əsrlərdən götürən teatr bugünədək böyük uğurlara və yeniliklərə imza atıb. Bu yaradıcı kollektivin uğurlarının əsasında isə teatr truppasının işıqçısı, modelyeri, dərzisi, qrim ustasından tutmuş, rejissor və aktyorların böyük zəhməti dayanır.

B.Rimova adına Taldıkurqan Qazax Dram Teatrı nəinki Qazaxıstanda, eləcə də dünyanın bir çox ölkələrində - Türkiyədə, Misirdə, Tatarıstanda, Rusiyada, Mərkəzi Asiya Respublikalarında keçirilən Beynəlxalq Teatr Festivallarında, YUNESKO-nun mədəniyyət və incəsənət festivallarında uğurlu yerlər qazanıb, mükafatlara layiq görülüb. Aktyorların və rejissorların peşəkarlığı, ustalığı teatrın tamaşalarının afişalardan düşməməsinə səbəb olur. Əlbəttə repertuarı milli və dünya klassiklərinin, dramaturqlarının əsərləri ilə zəngin olan Taldıkurqan Qazax Dram Teatrının öz dəsti-xəttinin olmasında B.Atabayev, M.Kambarov, A.Mambetov, B.Omarov, Əmir-Temir Hüseyn, K.Suqirbekov, M.Axmanov, K.Kasenov, b.Uzakov, K.Kasımov, E.Kuzina, F.Moldaqali, Karıpbayev kimi görkəmli rejissorların əməyi və peşəkarlığı dayanır. Buna misal olaraq Nobel mükafatı laureatı S.Aleksiyeviçin "Müharibənin qadına bənzəməyən sifəti" - "SoFıstın surkı əyelqe jat" tamaşasını misal gətirə bilərik. Bu il 45-ci teatr mövsümundə bu mötəşəm tamaşanı, teatrın tanınmış rejissoru Batırbek Şambetov Böyük Vətən Müharibəsinin 75 illiyinə həsr etmişdi. Əbəs yerə deyil ki, tamaşa hər bir tamaşaçının ürəyində iz qoydu.

Taldıkurqan Teatrı bütün dünyada və Qazaxıstanda bir də ona görə sevilir ki, bu teatrın yaradıcı dəsti xəttinin yüksəlişi milli vətənpərvərlik, qazax xalqının əsrlərə bağlanmış tarixi və bugünkü reallıqları üzərində qurulub. Bu mənada S.Sarılbayın "Oraqlı batır" və "Amanat" tamaşaları heç zaman öz aktuallığını itirmir. Teatrsevərlər, mədəniyyət və incəsənət xadimləri tamaşanın aktyor tərkibini, rejissor işini, səhnə dekorasiyasını hər zaman yüksək qiymətləndirirlər. Hər yeni rejissor səhnəyə yeni tamaşa qoyduqda, yeni aktyor bacarığı və talantı da üzə çıxır. Bu mənada, demək olar ki, Qazaxıstanın Taldıkurqan Qazax Dram Teatrı sözün əsl mənasında sənətkarlar yetişdirən məktəbdir.

Öz səhnəsi, aktyorları, peşəkarlığı ilə kifayətlənməyən dram teatrı zaman-zaman yaxın və uzaq ölkələrin teatr xadimləri və aktyorlarını, rejissorları ustad dərsləri almaq, treninqlər keçirmək üçün mədəniyyət ocağına dəvət edirlər. Teatrın qonağı olan istedadlı rejissorlar burada öz məharətlərini göstərə bilirlər. Bu mənada M.Çexov adına Sankt-Peterburq studiya teatrının quruluşçu rəhbəri E.Kuzinanın səhnələşdirdiyi J.Molyerin "Zorən təbib" komediyası, Qırğız Respublikasının Əməkdar Mədəniyyət xadimi U.Karıbayevin səhnələşdirdiyi F.Zillerin "Ana" tragikomediyası, M,Sebastiyanın "Adı yox ulduz", Q.Xuqayevanın "Qara çəpkən", M.Auvezovun "Talehsizin taleyi" əsərləri teatrın repertuarını bəzəyir.

Teatrın kollektivi Qazaxıstanın və qonşu ölkələrin şəhərlərində qastrol səfərlərinə gedirlər. Türkdilli dövlətlər içərisində ilk dəfə özünün Musiqili və Komediya Teatrını yaratmış qardaş Azərbaycanın da ənənəsi olan teatr səhnələrində çıxış etmək Taldıkurqan Qazax Dram Teatrının truppasının ən böyük arzusudur.

Biz böyük fəxrlə deyə bilərik ki, B.Rimov adına Taldıkurqan Qazax Dram Teatrı öz üfüqlərini genişləndirməklə Müqəddəs Jetisu diyarının incəsənətini və mədəniyyətini təbliğ edir. Sevinirik ki, bizim sənət ocağımızda 3 yaradıcı aktyor nəsli yetişib. Biz sevinirik ki, öz milliliyimizi və xəlqiliyimizi qorumaqla, kütləvi və kiçik teatr tamaşaları ilə minlərin könlündə iz buraxa bilmişik. Səhnəyə qoyduğumuz əsərlərlə neçə nəslin mənəvi və mədəni tərbiyəsində, dünyagörüşünün dəyişməsində, mədəniyyətimizin və tariximizin tanıdılmasında mühüm rol oynamışıq. Əgər bu gün bizim 47 yaşımız olursa, bu, yarım əsr deməkdir. Demək qarşımızda qoyduğumuz hədəfimizə çatmışıq. Ümid edirik ki, ötən əsrin sonlarında dünyaya gətirdiyimiz bu mədəni məbədin işığı Azərbaycana da düşəcək, teatr dostlarımız, sənət adamları bizim səsimizə səs verəcəklər.

(Çevirən: Aida EYVAZLI)

525-ci qəzet .-2022.- 23 iyul.- S.12.