Rusiyada hakimiyyət dəyişikliyinin üç ssenarisi

Almaniyanın gündəlik oxucu sayı 12 milyondan çox olan "Bild" qəzetinin yaydığı məlumata görə, Litvada Rusiya prezidenti Vladimir Putinin hakimiyyətdən kənarlaşdırılmasına həsr olunmuş gizli konfrans keçirilib.

Əslində isə tədbir gizli yox, mətbuata qapalı keçirilib. Konfransda 70 nəfərə yaxın şəxs iştirak edib. Onların arasında keçmiş siyasətçilər, ekspertlər, jurnalistlər və hüquq müdafiəçiləri, o cümlədən, Rusiya müxalifətinin təmsilçiləri olub. Konfransın Litvanın xarici işlər naziri Qabrielius Landsbergis tərəfindən təşkil edildiyini nəzərə alanda tədbirin statusu dəyişir. Belə görünür ki, Avropda Rusiyanın və Putinin hakimiyyətinin gələcəyi rəsmi müzakirələrin mövzusuna çevrilməkdədir.

Bundan öncə isə Polşanın paytaxtı Varşavada Rusiyada yaşayan xalqların təmsilçilərinin iştirakı ilə konfrans keçirilmişdi. Putinin hakimiyyətdən kənarlaşdırılması ilə bağlı tədbirin təşkilatçısının kimliyi də çox maraqlıdır. Litvanın xarici işlər naziri Qabrielius Landsbergis bu ölkənin müstəqillik hərəkatının lideri Vitautas Landsbergisin nəvəsidir. Litvanın Sovet İttifaqının tərkibindən çıxmasını elan etmiş Ali Sovetin sədri olan Vytautas Landsbergis üç Baltikyanı respublikanın müstəqilliyində ən çox rol oynamış şəxsdir. Baltikyanı respublikaların Sovet İttifaqından ayrılması isə SSRİ-nin süqutunu qaçılmaz edən əsas amillərdən biridir. İndi belə görünür ki, Qabrielius Landsbergis babasının tarixi rolunu təkrarlamaq, Putinin hakimiyyətdən kənarlaşdırılması və Rusiyanın ehtimal edilən parçalanması prosesinə öz töhfəsini vermək niyyətindədir.

Konfransda iştirak edən "Bild" qəzetinin əməkdaşı qeyd edir ki, iştirakçılar Rusiya prezidenti Vladimir Putinin ünvanına sərt ifadələr səsləndirməkdən belə çəkinməyiblər. Tədbirdə iştirak edən Sankt-Peterburqdan olan nümayəndə bildirib ki, Hitler faşizmi Almaniyaya qəbul etdirdiyi kimi, Putin də Rusiyaya putinizmi gətirib, buna görə də Putin Rusiyasına Hitler Almaniyası kimi yanaşmaq lazımdır. Başqa bir iştirakçı isə "Rus dünyası" ideyasının faşizm kimi irqçi ideologiya olduğunu vurğulayıb: "Putin hesab edir ki, ruslar etnik cəhətdən ukraynalılardan üstündürlər. Ona görə də Rusiyada mümkün qədər tez putinsizləşdirmə həyata keçirilməlidir".

Konfransda Rusiya prezidentinin hakimiyyətdən kənarlaşdırılmasının, yəni "putinsizləşdirmə"nin üç mümkün ssenarisi müzakirə olunub. Konfrans iştirakçıları hesab ediblər ki, birinci və ən nikbin ssenari Rusiyadakı hazırkı rejimdə çatların əmələ gəlməsi, demokratik seçkilərin keçirilməsi və ölkənin demokratik inkişaf yolunu seçməsidir. Ancaq konfrans iştirakçıları etiraf ediblər ki, şərti olaraq "Ukrayna yolu" adlandırılan bu ssenarinin reallaşma ehtimalı çox azdır.

İkinci ssenari isə ondan ibarətdir ki, Putin ordu və xüsusi xidmət orqanlarındakı generallar tərəfindən devrilir və hakimiyyət daha az təcavüzkar olan rejimin əlinə keçir. Bu ssenari haqqında danışan konfrans iştirakçısı istənilən dəyişikliyin indiki vəziyyətlə müqayisədə irəliyə doğru addım olacağını bildirib.

Konfrans iştirakçılarına görə ən təhlükəli və baş vermə ehtimalı daha çox olan ssenari isə xalq kütlələrinin üsyanıdır. Ümidsizlik və yoxsulluq rejiminə qarşı qəzəblənmiş kütlə ayağa qalxsa, müharibəyə bənzər şərait yaranar, bütün şəhərlərdə küçə döyüşləri başlaya bilər. Bu isə Rusiyanın bir çox respublikalara parçalanmasına səbəb olar.

Rusdilli internet resurslar arasında informasiyalarının dəqiqliyinə görə fərqlənən "Meduza" Kremldəki mənbələrinə istinad edərək bildirir ki, Ukraynadakı müharibədə uğursuzluq Putinə qarşı münasibətin dəyişməsinə səbəb olub. "Müharibənin üç ayı həm savaş, həm də sülh tərəfdarlarını Putinin əleyhdarlarına çevirib. Kremldə ümid edirlər ki, "yaxın gələcəkdə" o gedəcək".

"Meduza"nın yaydığı məlumata görə, Putindən razı qalan demək olar ki, yoxdur. Biznes adamları və hökumətin bir çox üzvləri prezidentin sanksiyaların miqyasını düşünmədən müharibəyə başlamasından narazıdırlar. Çünki bu sanksiyalardan sonra normal yaşamaq mümkün deyil. Müharibə tərəfdarlarını isə "xüsusi əməliyyat"ın gedişatı və ilkin nəticələri qane etmir. Müharibə tərəfdarları hesab edirlər ki, ümumi səfərbərlik edilməsə, vəziyyəti dəyişmək mümkün olamayacaq.

Lakin müharibə tərəfdarlarının bu təklifinin icrası da təhlükəlidir. Kremlə yaxın ekspertlər bu addımın təhlükəli olacağını bildirirlər. Ekspertlərə görə, müharibədən əvvəl və ya müharibənin ilk günlərində ümumi səfərbərlik mümkün idi. Ancaq indi vəziyyət çox fərqlidir. Müharibədə uğurun əldə edilməməsi, ordunun böyük itkilər verməsi və sanksiyaların təsiri ilə həyat səviyyəsinin pisləşməsi şəraitində səfərbərlik sosial partlayışın qığılcımı ola bilər.

Ümumi səfərbərliyin əleyhinə olanlar bu mövqelərini həm də müasir hərbi texnika və sursat çatışmazlığı ilə də əlaqələndirirlər. Onlar Rusiya ordusunun Ukraynada müasir hərbi texnika və sursat sarıdan geri qaldığını etiraf edirlər. Son zamanlar isə döyüş meydanında ötən əsrin 60-cı illərində istehsal olunmuş texnikalar müşahidə olunmağa başlayıb. Ukrayna isə Qərb ölkələrinin istehsalı olan müasir silahlarla silahlanır. Belə bir vəziyyətdə ümumi səfərbərlik ancaq canlı qüvvə itkisinin çoxalmasına səbəb olacaq. Bu isə çox ağır hadisələrə yol aça bilər.

Rusiya hakimiyyəti Ukraynadakı müharibədən necə çıxacağını bilmədiyindən hərbi əməliyyatları davam etdirməkdən başqa yol görmür. Rusiyanın üzləşdiyi bu vəziyyətin getdikcə dərinləşəcəyini nəzərə alan Qərb ölkələri isə Rusiyanın gələcəyi ilə bağlı düşünməyə və addım atmağa başlayıblar. Litvada Rusiya prezidenti Vladimir Putinin hakimiyyətdən kənarlaşdırılmasına həsr olunmuş konfrans da təsdiq edir ki, Qərb artıq əməli fəaliyyətə başlayıb. Rusiyanın cavab addımlarının nədən ibarət olacağı ilə bağlı isə heç bir ehtimal yoxdur. Çünki Rusiya nüvə silahı istisna olmaqla əlindəki bütün imkan və resurslardan istifadə etsə də, vəziyyəti dəyişə bilmir.

Xaqani CƏFƏRLİ

525-ci qəzet.- 2022.- 1 iyun.- S.8.