Tək uşağın oyunu

esse

Aksiomadır ki, zamanı heç kəs və heç nə saxlaya bilməz. Zaman bütün hallarda öz axarı ilə gedir. Zaman qürbətdə də gedir, vətəndə də. Amma uzun müddət qürbətdə yaşayanlar bilirlər ki, zamanı arzu olunan məzmunla, ilıqlıqla yalnız o məkan zənginləşdirə bilir ki, o məkanın adı Vətəndir.

Həyatım boyu vətəndən uzaq düşmüş çox adam görmüşəm. Bu, təəccüblü deyil, çünki yaşadığımız mürəkkəb zamanın adlarından biri də "qaçqınlar dövrü"dür (Saysız-hesabsız qaçqınlar ordusuna gözümüz önündə Ukrayna qaçqınları da əlavə olunur). Ancaq gördüyüm qəriblər içində yaddaşımın yeddinci qatına həkk olunan bir nəfər qərib uşaq olub. Qərib uşaq qəribə səslənir, amma mən onu öz iztirabları ilə, həyəcanı ilə, kədəri və sevinci ilə gördüm.

Bir neçə il əvvəl evimizin yaxınlığında bir əfqan ailəsi kirayə ev tutub müvəqqəti məskunlaşdı. Ailə valideynlərdən və üç uşaqdan ibarət idi. Onların dediklərinə görə, bir nəfər fırıldaqçı onlara vəd verib ki, guya məxfi yolla sənədlərini düzəldib ailəni Əfqanıstan qaçqınları qismində Almaniyaya keçirəcəkdir. Fəqət zavallıların sənədlərini və pullarını götürən dələduz arxasınca iz qoymadan aradan çıxıb. Nəticədə, sənədsiz, pulsuz əfqanlar qalırlar çölün düzündə.

Əlacları BMT-nin şəhərimizdəki nümayəndəliyinə qalır ki, adı çəkilən təşkilat vətən torpağından uzaqda hər şeylərini itirən zavallıların kimliklərini müəyyənləşdirsin və vətənə qaytarsın.

Əfqan uşaqlarından ikisi (qız və oğlan)

nisbətən böyük idi. Oğlanlardan biri isə altı-yeddi yaşlarında olardı. Böyüklər ingiliscə pis-yaxşı danışır, bu dilin vasitəsilə də məhlə uşaqları ilə ünsiyyət yaradıb başlarını girliyərək qəribliyin yükünü xeyli yüngülləşdirirdilər.

Dərd kiçik yaşlı əfqan qəribi idi. O, öz ana dilindən başqa heç bir dildə danışa bilmirdi. Məhləyə düşürdü, yazıq-yazıq durub hay-küylə oynaşan həmyaşıdlarına baxır, baxırdı. Sonra birdən görürdün, uşaqlar harasa çəkilib getdilər. Bax onda qərib uşağın tək adamlıq oyunu başlayırdı. Əslində bu, oyun deyildi, vətən torpağından ayrı düşən tək uşağın faciəli tamaşası idi: o, əfqan dilində nəsə deyir, o yan-bu yana qaçırdı. Sonra durur, əllərini yelliyə-yelliyə yenə nəsə söyləyir, ağaclara, divarlara yanaşır, öz dilində nəsə soruşur, sonra yenə qaçır, yenə həmin yerə qayıdırdı. Daha sonra divarın dibində qəmli-qəmli oturub dərin fikrə dalırdı, amma...

Amma onun dilini bilməyən məhlə uşaqları kimi, nə o ağaclar, nə o daş divarlar onun dilini, fikrini anlamırdılar, çünki bura vətən deyildi, bu torpaq o uşağın ana dilində danışmırdı.

Həmin o əfqan uşağının təkadamlıq oyununa baxa-baxa vətən torpağının mahiyyətini yeni bir aspektdən dərk edərək düşünürdüm, ilahi, məhlədə qayğısızcasına qaçan uşaqlar nə bilsinlər ki, onların səadəti ot kimi, çiçək kimi yalnız bu torpağın üstə bitir, o, başqa torpaqda bitə bilməz. Başqa torpaqda başqa uşaqların xoşbəxtliyi bitir.

Bəzən suyu içirik, amma içdiyimiz suyun dəyərinin, mahiyyətinin fərqinə varmırıq, havanı uduruq, lakin onun əhəmiyyəti barədə düşünmürük. Vətən torpağı da hava kimi, su kimidi. Gündəlik qayğılarımızın gələcək planlarımızın dalınca qaçırıq və gün ərzində bircə dəfə də olsun ağlımıza gəlmir ki, bütün arzularımız, bütün planlarımız ayağımızın altındakı vətən torpağına görədir, zamanı gözəl həyata, vaxtı mənalı ömrə çevirən də yalnız odur.

İmir MƏMMƏDLİ

525-ci qəzet.- 2022.- 2 iyun.- S.13.