Vyanadakı eşqin ayaq izləri

Səhər saat yeddidə oyandım. Halbuki ən tezi saat doqquzda oyanmaq düşüncəsilə yatağa girmişdim. Kölndən Vyanaya on saatlıq yol məni xeyli yormuşdu. Yolboyu yağan aramsız yağış da məndə ayrı bir gərginlik yaratmışdı.

Yuxudan oyanan kimi pərdəni açıb qurğuşun rəngli səmaya baxdım. Yağış dayanmışdı. Hava çox da pis görünmürdü. Günəş çıxsaydı, Vyana daha da rəngarəng olacaqdı. Uzaqdan Müqəddəs Stefan kilsəsinin qülləsi görünürdü. Gözüm düz pəncərənin yanındakı güzgüyə sataşanda ürkdüm. Gözlərim şişmişdi, saçlarım dağınıq idi. Birdən ağlıma gəldi ki, özümlə daraq götürməmişəm. Duş qəbul etsəm də, bu buruq, dağınıq saçlarla bayıra çıxmaq mümkün deyildi.

"Daraq, daraq" deyərək hamama tərəf getdim. Halbuki bir həftədir məni narahat edən başqa problemlər də var idi. Düz bir ay əvvəl Vyanada kitabların təqdimatı üçün nəşriyyata sifariş vermişdim, ancaq kitablar hələ də Vyanaya çatmamışdı. Ukrayna-Rusiya müharibəsindən bəri hər gecikmənin səbəbi olaraq müharibə göstərilirdi. Bir həftə idi ki, streslə bağlı yuxum da ərşə çəkilmişdi. Siz kitab təqdimatına gedirsiniz və təqdim ediləcək kitabınız yoxdur! Hətta o an salonda olmayan kitabdan danışmağın xəyalı belə bütün bədənimi ürpədirdi. Allahdan Vyana ilə həmsərhəd Slovakiyadakı mətbəədən ismarladığım kitabları iki günə çatdırmağı söz verdilər. Bu gün kitablar kuryer vasitəsilə təqdimat yerinə gətiriləcəkdi. İnşallah səhv getməzdi! Belə anlarda həmişə anamın səssiz dualarına sığınardım: "Allahım, bəndənə də əl uzat!"

Tez duş aldım, saçlarımı qurutdum və qıvrılmış saçlarımı barmaqlarımla düzəltməyə çalışdım, lakin mümkün olmadı. Nə zaman ki, səbirsiz hərəkət etsəm, həmişə belə olurdu. Artıq uğursuzluqları düşünmədən özümü çölə atdım. Diqqətimi çəkən bir-iki ticarət mərkəzinə gedib daraq axtardım. Nədənsə daraq tapa bilmədim. Sanki Vyanaya daraq üçün gəlmişəm deyə düşünərək güldüm. Darağı tamamilə unutmaq ən yaxşısı idi. Belə rəngsiz havada kim kimin üzünə baxırdı ki?!

Oteldən qülləsini gördüyüm Müqəddəs Stefan kilsəsinin qarşısına gəldim. Qurban Səid hər iki kitabında buraları qeyd etmişdi. O vaxtlar buradakı kafelər daha cazibədar idi. Bu kafelərdə tez-tez təkəbbürlü aristokratlar və yeni varlanmağa başlayan insanlar tərəfindən təşkil edilən maskarad əyləncələri və rəqslər keçirilirdi. Kilsənin düz qarşısındakı kiçik bir mağaza diqqətimi çəkdi. Mağazanın adı "Knize" idi. Maraqlıdır, "Knize" "Kenize" adındanmı gəlirdi görəsən? Dükanın sağ tərəfində İran şahı Qacarın qılınc və aslanlı gerbi, sol tərəfində isə türk bayrağı olan Osmanlı sultanının monoqramı vardı. Maraqla içəri girdim. Uzun boylu, qamətli, zərif bir xanım məni öz şirin Avstriya ləhcəsiylə görən kimi "Grüss Got" deyərək (Allahın salamı olsun!) dedi. Ondan mağazanın üzərindəki simvolların nə demək olduğunu soruşdum. Qadın məni parlaq cilalanmış taxta pilləkənlərə tərəf dəvət etdi. İçərisi müharibədən əvvəlki mebellərlə bəzədilmişdi. Bir neçə cansız modelin üzərində kişi paltarı vardı.

"Bizim mağazamızın 200 illik yaşı var" - dedi. Nəsrəddin şah 1872-ci ildə buraya gələrək sifarişlər verirmiş. Ondan sonra isə bir Osmanlı şahzadəsi..."

Dükanın divarlarına, şüşə piştaxtasına heyranlıqla baxaraq zərif xanımın poetik söhbətinə qulaq asdım. Keçmişlə gələcək birləşəndə hər şey gözəlləşirdi. Bəlkə də mənə elə gəlirdi.

Mağazadan çıxanda "Herrenqasse"yə girdim. "Gasse" almanca dar küçə deməkdir. Avropada hələ də at arabalarının keçməsi üçün tikilən dar və uzun küçələr necə var, eləcə də qalırdı. Sən demə, bu ensiz uzun küçə "Bəylər küçəsi" imiş. Qurban Səidin həyat yoldaşı Erika ilə yaşadığı ev hardasa buralarda olmalı idi. O, bu küçəni xüsusilə "İstanbullu qız" romanında və hələ çap olunmamış "Eşqdən anlamayan adam" əsərində xatırladırdı. Küçənin bir ucunda "Central Cafe"ni görəndə daraq məsələsini və kitab təqdimat məclisini unutmuşdum. Kafeyə tərəf addımladım. Qurban Səid daha çox bu kafedə otururmuş. İçəri girəndə sanki başqa zamana girmişdim. Stollar, stullar, qoz ağacından dəzgahlar, hər şey eyni idi. Sanki ofisiantlar belə başqa zamandan işınlanıb gəlmişdilər. Az qala ofisiantdan Qurban Səid haqqında soruşacaqdım. Qurban Səidin otura biləcəyini zənn etdiyim masada oturdum. Avstriyalılar türk paxlavasını təqlid edərək "Apfelstrudel" adlı desert hazırlayırlar. Ofisianta bir qəhvə və qat-qat almadan hazırlanmış deserti sifariş etdim. Qəhvə və desertim gələnə qədər kafeni müşahidə etdim. İki yaşlı ər-arvad yan-yana oturub ruslara qarşı atıb-tuturdular. Ukrayna müharibəsi avropalıları dəhşətə gətirmişdi. "Çar" və "Putin" adları hər iki cümlədə ən az bir dəfə hallanırdı. Qurban Səid bolşevizmə nifrət edirdi, lakin monarxizmə inanırdı. O, hətta rus çarının Avropadakı son nümayəndələrindən olan Qrandük (Hersoq) Sirildən aldığı medalı yaxasına taxıb, başında Qafqaz qoyun dərisindən olan papaqla alman cəmiyyəti arasında özünü göstərərmiş.

"Apfelştrudel" bizim paxlavalar kimi şirin olmasa da, ləzzətli idi. Qəhvədə isə keçmişin bir az acı dadı vardı. Avstriya əsgərləri Mustafa Paşanın çadırını ələ keçirəndə kiçik qəhvə paketlərinə rast gəlmişdilər və hətta bunun nə olduğunu bilməmişdilər. Sonra qəhvənin dadına baxanda bizdən daha çox qəhvə içən oldular.

Qarşımda Qurban Səidin vəfasız həyat yoldaşı Erikaya bir az oxşayan arıq, ağbəniz, uzun boyunlu bir qız "Motsart" şokoladı yeyirdi. Vyanaya gələn turistlərin özləri ilə götürdükləri ən mühüm hədiyyə ya "Motsart" şokoladı, ya da "Motsart" tortu olurdu.

Kafedən çıxan kimi tarix qoxuyan evlərin arasından Hofburqa doğru addımladım. Yolda Habsburq xanədanına məxsus at tövləsi var idi. Kralın atlarına burada baxırdılar. Tavandan nəhəng qanadlı at heykəli asılıb. Ola bilsin ki, bura Qarabağ atları da gətirilibmiş.

On dəqiqə piyada getdikdən sonra Hofburq sarayına çatdım. Sarayın qarşısında türklərə qarşı Vyananı müdafiə edən şahzadə Yevgeninin nəhəng heykəlinə belə baxmadım. Ayaqları altında Osmanlı əsgəri olan bu heykəl türk nifrətini gənc nəsillərə ötürməyə davam edirdi.

Hofburq sarayı 1654-cü ildə barokko üslubunda tikilmişdi. Məşhur fransız kraliçası Mari Antuanetta bu sarayda doğulubmuş. O, 15 yaşında möhtəşəm bir toyla buradan ayrılsa da, XVI Luisdən çox da razı deyildi. "Çörək tapmırlarsa, tort yesinlər" ifadəsinin doğrudan da ona məxsus olub-olmadığı bilinmir. Lakin 1793-cü ildə lüt soyundurularaq başı gilyotinin altına qoyulanda onun hələ də alman qüruru ilə ətrafına baxmağa davam etdiyi nəql edilir.

Qurban Səid 1930-cu illərdə həyat yoldaşı Erika və dostları ilə tez-tez bu saraya gəlirmiş. Bu sarayda keçirilən konsertlərin daimi izləyicilərindən olan Qurban Səid ən gözəl romanlarından biri olan "İstanbullu qız"da da Hofburqdan bəhs edir. Hofburqdakı konsertə Osmanlı şahzadəsi Əbdülkerim də qonaq kimi gəlibmiş. Gecə gec saatlarda Hofburqdan ayrılırlar. Yer qarla örtülüb. Maşınların dayandığı qaranlıq yerdə Aziyadə, Şəhzadəyə ərinin dostu Dr.Kurza işarə edərək türkcə belə deyir:

"Əlahəzrətləri! Ərim qonşu otaqda olarkən bu adam məni zorla öpməyə çalışdı".

"Şahzadənin əlindəki papaq yerə düşür. Gözləri qəzəbdən parlayır, dodaqları titrəyirdi. Dr.Kurzun üzünə yumruq ilişdirdi. Sonra qısa, güclü zərbələr yağış kimi yağmağa başladı. Ayın soyuq işığı altında Şəhzadə çöllərdə gecələr ov edən boz qurda bənzəyirdi".

Hofburq sarayının qarşısında dayandım və sanki boz qurda dönüb qürbətdə paşanın qızını müdafiə edən Osmanlı şəhzadəsinin o döyüşünü yenidən görmüş kimi hiss etdim. Qurban Səid və onun ruhu burada idi. İnsan ölərmiş, amma onun sənətdəki möhürü heç vaxt ölməzmiş. Xəyanətə məruz qalaraq, son romanının adını "Eşqdən anlamayan adam" qoysa da, onun Ninoya olan sevgisinin izləri hələ də Vyanada yaşayırdı.

Orxan Aras

525-ci qəzet.- 2022.- 18 iyun.- S.19.