Kim deyir ki, indi Balışlar ölmür?

Hadisə vaqe olur Mingəçevir Dövlət Dram Teatrında.

Teatrın baş rejissoru Vüsal Mehrəliyev Uilyam Şekspirin "Otella" pyesi əsasında hazırladığı "Yad" tamaşasında qadın (Byanka) obrazını aktyor Ceyhun Əhmədova həvalə edir. Təbii ki, ilin-günün bu vaxtında qadın rolunu kişinin oynaması birmənalı qarşılanmır. Uzun müzakirələrdən sonra bəlli olur ki, rejissor bunu aktrisa çatışmazlığı səbəbindən etməyib. Bəs yaxşı niyə edib? Bu sualla şəxsən Vüsal bəyə müraciət edəndə belə bir cavab alıram: "Qadın obrazını kişi aktyora həvalə etməyim təxəyyülümün, beynimin məhsuldur".

Əslində, elə bu cavab kifayət edir ki, söhbət bağlansın, ancaq yox... Məsələ bizim bildiyimizdən də ciddidir. Çünki söhbət təkcə bu tamaşadan getsəydi, rejissor yozumu deyib, üstündən keçə bilərdik, ancaq regionlarda aktrisa problemi həqiqətən yaşanır. Mən demirəm ha, nazirlik rəsmisi deyir. Düzdür, məsələ hələ ki, kişi aktyorun qadın rolunu oynayacağı qədər ciddi deyil, necə ki, yüz il öncə olduğu kimi Əhməd Ağdamski, Hüseyn Ərəblinski qadın rollarını oynayırdı, ancaq problem hələ də aktualdır. Bəs niyə?

İstər aktyoru olsun, istərsə də aktrisası, maddi təminat, maaşın azlığı problemin əsas səbəblərindən biridir. Regiona işləmək üçün gedən bir aktrisa çox güman kirayədə yaşayacaq, bundan əlavə, vaxtaşırı yolpulu verib evinə gəlib-getməsi və sairə və ilaxır. Gənclərə stimul verəcək əsas vasitələrdən biri də maaşda dəyişən rəqəmdir. Necə ki, bir vaxt bunu region məktəblərinə üz tutan müəllimlərin məvacibində etmişdilər.

Göründüyü qədər, bu üsul müsbət mənada öz təsirini göstərdi də.

Amma və lakin aktrisa və region problemi, müəllim və region problemi kimi həll oluna bilməz. Ümumiyyətlə, kənardan gələn insan kapitalı ilə maksimum neynəmək olar ki? İllərdir legionerlərlə bir şey edə bilməyən futbol üzrə Azərbaycan millisi bunun bariz nümunəsidir. Deməli, öz odumuzda bişməliyik.

Amma necə? Gəlin, bir qədər səmimi olaq. Ucqar bir kənddə böyüyən aktrisa öz bölgəsindəki teatrda necə öpüşəcək? Bəlkə də öpüşənlər tapılacaq. Əminəm ki, tapılanların da sayları azdır. Ah, mentalitet, mentalitet...

Ümumiyyətlə, bizdə aktrisa peşəsi uzun müddət asan qəbul edilməyib. Hamımızın bildiyi bir həqiqəti yenidən söyləmək mənasız göründüsə, bir-iki nümunə çəkim. Məsələn, Xalq artisti Zemfira Nərimanova mənimlə müsahibəsində demişdi ki, bir dəfə atası onun tamaşasından yarıda çıxıb. Yaxud da "Ayan Mirqasımovadan səhnə soyunmaq tələb edirsə, aktrisa soyunmalıdırmı?" sualıma Ayan xanım "Azərbaycan kinosu açıq-saçıq səhnələrə hazır deyil" cavabını vermişdi. Eyni sualı Ayaz Salayevə verəndə Ayaz müəllim dedi ki, aktrisalarımız incəsənət naminə soyunmalıdırlar, aktrisa bunu işinin bir hissəsi kimi qəbul etməlidir, istəmirsənsə, seçmə bu sənəti, gəlmə kinoya.

Vaxtilə region teatrlarından birində çalışan rəfiqəm təxminən belə bir şey danışmışdı ki, onun karyerası əmisi oğlunun gəldiyi ilk tamaşada başa çatıb.

Bilmirəm, bəlkə də belə lazımdır. Kimin sözü olduğunu dəqiq xatırlamıram, ancaq bir dəfə belə bir şey oxumuşdum ki, "Tarkovski olmaq istəyən əyalət teatrının rejissoru bədbəxtliyə məhkumdur. Çünki o, Tarkovski ola bilməyəcək, ara yerdə özünü də itirəcək".

Bəlkə, heç bizim aktrisamızın Merilin Monro olmağa ehtiyacı da yoxdur.

Hamımıza bəllidir ki, cəmiyyət həm də yazılmamış qanunlarla idarə olunur. Lap "Qanun naminə" filmindəki kimi. Axı Məmmədxan kənd klubunun dram dərnəyində aktrisalıq edən arvadı Balışı qısqandığı üçün öldürmüşdü... Kim deyir ki, indi Balışlar ölmür? İndi onlar heç səhnəyə çıxmadan, ürəklərinin bir küncünə dəfn etdikləri səhnə sevdası ilə birgə ölürlər.

Bir sözlə, məsələ elə mürəkkəb, mövzu elə dərindir ki, içinə girsən, çətin çıxa biləsən. Təbii ki, bu gün kifayət qədər istedadlı və belə şeylərin kompleksini yaşamayan aktrisalarımız var. Amma vallah-billah sayları çox deyil. İstənilən halda özümüzü aldatmadan problemlərdən dürüst şəkildə danışmalıyıq.

Bu arada, belə böyük-böyük danışmağıma baxmayın, mən özüm də bəzi əngəlləri heç öz içimdə belə aşa bilməmişəm. Sizə bir sirr açım, həyatımda bir dəfə də olsa, özümü aktrisa kimi sınamağı həmişə çox istəmişəm. Bu yaxınlarda tanış bir rejissor bu arzumu eşidibmiş kimi mənə filmində oynamağı təklif etdi. Haşa, mənim aktrisa olmaq kimi bir iddiam yoxdur, ancaq nə yalan deyim, qırış üzümə məskən salmamış, bir kamera ilə yoldaşlıq etmək pis olmaz deyə düşündüm. Ssenarini sevə-sevə oxudum. Di gəl, ssenaridə açıq-saçıq səhnələrin olduğu yerə gələndə anladım ki, arzum ürəyimdə qalsa, yaxşıdır. Ancaq bir qızım olsa, ona ən birinci öyrədəcəyim şey cəsur olmaq olacaq. Bəlkə, heç onun aktrisa olmaq kimi bir iddiası da olmadı, amma belə bir arzusu yaranarsa, o, anasından daha cəsur olmalı...

Aytac Sahəd

525-ci qəzet.- 2022.- 25 iyun.- S.15.