Üzü dönsün ayrılığın...

Heç bilmirəm ki, yazımı necə başlayım: sənin bu qəfil, həm də əbədi gedişin mənim bütün sözlərimi itik saldı. Tez-tez telefonla danışırdıq. Söz vermişdim ki, bu yay mütləq Almaniyaya - sənin görüşünə gələcəm. Mənim üçün etibarın, sədaqətin simvolu olan Svetlana xanım, bu nə cür vəfasızlıq idi, sən mənə qıydın... Anamdan sonra o mehri-məhəbbəti səndə tapmışdım. Sən mənim könül dostum, qəlb sirdaşım, məsləhət ünvanım idin. İndi bu ağır itkiyə mən necə dözüm? Üzü dönsün ayrılığın... Bir vaxt mətbuatda sənə yazdığım açıq məktubdakı sözlərim yadıma düşür:

"Məktubun dəbdən düşdüyü bir vaxtda sənə məktub yazmağımın səbəbi bu oldu ki, çox uzaqdasan, qoy külli-aləm bilsin, mənə necə doğmasan! Sənin jurnalistikamızda, nəsrimizdə, kino sənətimizdə hansı xidmətlərin var! Ömrünün 80-ci baharını tamamlayırsan. Bir həmkar, bir müəllim, bir dost kimi bizə çox əzizsən. Elə məziyyətlərin sahibisən ki, həmişə örnəksən! Bu sevgini isə hamı qazana bilmir. Müjdə gələ ki, günün birində Bakıya gəlirsən. Görüşünə gələnlərin izdihamı başlayar. Nə isə..." Heç ağlıma gətirə bilməzdim ki, 2 il sonra vətənə sənin qara xəbərin gələcək.

***

Svetlana İsmayılova repressiyaların səngimədiyi illərdə Bakıda doğulub, 1958-ci ildə BDU-nun jurnalistika fakültəsini bitirib. 1973-cü ildə Azərbaycan Elmlər Akademiyasının Memarlıq və İncəsənət İnstitutunun kino sənəti üzrə dissertantı olub. "Azərbaycan gəncləri" qəzetindən başlayaraq müxtəlif yaradıcılıq təşkilatlarında çalışıb. Hətta bir müddət Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetində pedaqoji fəaliyyətlə də məşğul olub. Tələbəlik illərindən başlayaraq mətbuatda müxtəlif janrlı yazılarla çıxış edərək ədəbi ictimaiyyətin diqqətini çəkib. Biz də elə onun işığına uçaraq jurnalistikaya bağlanmışıq. Svetlana xanımın səmimiyyəti, sadəliyi, əməksevərliyi, həssaslığı, sədaqəti həm onu fərqləndirib, həm də sevdirib, hörmət qazandırıb.

Xasiyyəti kimi, qələmi də orijinallığı ilə seçilib. Xalq yazıçısı Əzizə Cəfərzadə 1997-ci ildə onun barəsində belə yazırdı: "Mən bu xanımın bir çox yazılarını ürəkdən bəyənirəm, onlar istər mövzusu, istərsə də yazılışına görə fərqlənirlər. Bu çətin, mürəkkəb dövrdə yaxşı ovqat, xeyirxah əhval-ruhiyyə, ürəyi açıqlıq və gülüş yaradırlar. Yeri gəlmişkən, Svetlananın özü də böyük həyat eşqli, xeyirxah biçimli, diqqətcil, qayğıkeş insandır... Xalqının mədəni irsinin, ədəbiyyat, tarix kimi böyük sərvətlərin bilicisi və qoruyucusudur. O, işinə məhəbbətlə yanaşan, adamlarla mədəni və səliqə ilə davranan, həm də gözəl təşkilatçıdır. Yaxşı cəhəti bir də odur ki, yazıçılığa, kino yaradıcılığına əsas meyli jurnalist bacarığından, jurnalist peşəsini sevdiyindən irəli gəlir. İstər kino, istər bədii yaradıcılıq, tərcümə - bir sözlə, nə edir-etsin, jurnalist dəqiqliyi, jurnalist gerçəkliyi onun qələmini heç vaxt tərk etməyib. Yaxşı zövqü, sərraf seçimi var. Xalqının böyüklü-xırdalı, görkəmli şəxsiyyətlərini yaxşı tanıyır".

Unudulmaz yazıçımızın dediyi kimi, Svetlana İsmayılova çoxumuzun əzizi və doğmasi idi. Əzizə xanım mənə ali məktəbdə dərs dedi, öyrətdi, sən də mənim həyat müəllimim oldun, əziz Svetlana xanım! Sizi birləşdirən o qədər cəhətlər var ki... Hər ikiniz dünyaya fərdi baxışlarınızla seçilirsiniz. Əzizə xanımdan sonra mənim yeganə dərddaşım Sveta xanım oldu. Onu mənə sevdirən təkcə zəngin yaradıcılığı deyil, həssaslığı, mehribanlığı, sözünə sadiqliyi, insana, Vətənə olan dərin sevgisidir. Telefon zənglərimiz azalan kimi keçirdiyim həyəcanı, səsini eşidən kimi məni çuğlayan sevinci ifadə edə bilmirəm. Nə bir bölgədə doğulmuşuq, nə yaşıdıq, nə də qohum, amma mənə çoxundan əziz və doğmadır, ona həmişə mənəvi ehtiyacım var. Onun məsləhətləri, məntiqli düşüncələri həmişə qolumdan tutub, məni ən ağır əsəbi vəziyyətdən xilas edib. Nümunəm və örnəyim idi Svetlana Rəhimqızı!

***

Biz heç zaman unuda bilmərik ki, Svetlana İsmayılovanın Azərbaycan mədəniyyətinin inkişafında necə xidmətləri var. O, təkcə jurnalistika ilə məşğul olmayıb ki... Bir sıra sənədli, animasiya filmlərinin və "Mozalan" satirik jurnalında gedən süjetlərin müəllifi olub. Xarici ölkələrdə istehsal olunmuş 70-ə qədər bədii filmin rus dilindən Azərbaycan dilinə tərcüməsi məhz ona məxsusdur. Kino sənətinin tarixini araşdırarkən, bu sahədə Svetlana İsmayılovanın zəhməti göz önünə gəlir. Onun ssenarisi əsasında Azərbaycan alim və yazıçılarına həsr olunan silsilə sənədli filmlər ayrıca bir tədqiqatın mövzusudur. Görkəmli yazıçımız Əzizə Cəfərzadənin həyatından bəhs edən "Ağ saçların işığı", tarix elmləri doktoru Püstəxanım Əzizbəyova haqqında "Dünyanı gözəllik xilas edəcək" sənədli filmləri xüsusilə diqqətə layiqdir. Yadımdadır ki, Kür çayına həsr etdiyi "Ana Kür" sənədli filminin uğurlu ssenarisinə görə "Həsən Əliyev mükafatı"na layiq görüldü. Bir daha xatırladım ki, ötən əsrin sonlarından 2001-ci ilə qədər Azərbaycanfilm Kinostudiyasında aparıcı redaktor kimi çalışmağı həqiqətən də bəhrəli oldu. Əlbəttə, təkcə yaradıcılığı deyil, bir müddət Azərbaycan Mədəniyyət və İncəsənət Universitetində müəllim kimi fəaliyyət göstərməyi də ona rəğbət gətirmişdir. O, tələbələrin ən yaxın hamisinə, dostuna çevrilmişdi. Dosent idi, tələbələrə kino dramaturgiyasından dərs deyirdi. Kino sahəsindəki xidmətlərinə görə müxtəlif diplomlara, mükafatlara layiq görülmüşdü.

***

Svetlana İsmayılovanın yazıçılığı da həmişə məhsuldar idi. İstər nasir, istərsə də publisist kimi öz seçimi, öz mövzusu olub. Rəfimdə sıralanmış incilərə baxıram. İlk kitabı "İncəsənət əbədi və ölməzdir" adlanır. Burada, Fikrət Əmirovdan başlamış Tahir Salahova kimi, Azərbaycan mədəniyyətində, incəsənətində, ədəbiyyatında böyük xidmətləri olan şəxsiyyətlər barəsində qələmə aldığı yazıları toplanıb. "Çinarım mənim", "Vaxt var idi..." adlı kitabları da oxucular tərəfindən maraqla qarşılanıb. Bir həssas yazıçı kimi mənəviyyat aləmini diqqətdə saxlamağı ona oxucu rəğbəti gətirib. Xüsusilə gözlənilməz hadisələri, bəzən də sadə təsir bağışlayan əhvalatları özünəməxsus yazı tərzində elə şərh edərək mənalandırıb ki, müəllifin münasibətinə, təqdiminə heyrətlənməyə bilmirsən. Çox sevdiyim "Qürur" adlı bir sənədli hekayəsinndən dəfələrlə söz açmışam. Sadə adamları məhəbbətlə ədəbiyyata gətirməyi məni həm sevindirib, həm də düşündürüb. Adını çəkdiyim hekayənin qəhrəmanı məhəllədə süd, qatıq satan Havanisə xaladır. On beş ildir ki, qonşular bu mülayim qadından həmişə süd, qatıq, qaymaq alırdılar. Havanisə məhəlləni beş barmağı kimi tanıyırdı. Bu adi alış-veriş sahibinin həyatını qələmə almaqla oxuculara qara taleli, tənha bir qadının zəngin dünyasından söz açıb. Nəticə çox düşündürücüdür. O, bu əziyyəti ona görə çəkir ki, onun hardasa yolunu gözləyən var. İnsan səsi eşidir, insan nəfəsi duyur. Həqiqətən müəllifin yozumu çox təsirlidir. İnsana insan kimi diqqət yetirmək, mərhəmət göstərmək, qürur və ləyaqətini qorumaq gərəkdir.

***

Çoxumuzun dostu, müəllimi, sevimlisi olan Svetlana xanım, illərdi ki, Almaniyanın Düsseldorf şəhərində yaşayırdı. Kino sənətinə olan məhəbbəti burada da onu tərk etməmişdi. Düsseldorf Kino Sənəti Biliciləri klubunun üzvü kimi Azərbaycan mədəniyyətinin təbliği ilə məşğul idi. Svetlana İsmayılova vətəndən uzaqda da Vətənə xidmət edirdi.

Mənə elə gəlir ki, onun yaradıcılığından söz açanda iki şah əsərindən danışmamaq olmaz. Bu, Svetlana xanımın sevimli qızları - Samirə və Elnarə İsmayılova bacılarıdır. Samirə Patzer İsmayılova Almaniya Azərbaycanlılarının Koordinasiya Mərkəzinin rəhbəri, Avropa Azərbaycanlıları Konqresinin prezidentidir. Elnarə İsmayılova Bethovenin vətənində vokal ifaçılığının təntənəsini nümayiş etdirərək dəfələrlə qızıl medallar alıb. Xalq rəssamı Tahir Salahov bu barədə yazırdı: "Svetlana özünün sənət eşqini, musiqi, ədəbiyyat savadını istedadlı musiqiçi qızlarına da verə bilmişdir. Mən fəxr edirəm ki, bu ziyalı qadın - Svetlana İsmayılova bizim ailənin dostu və sadiq yoldaşıdır. Yazıları bəlkə də fenomen deyil, amma elə səmimidir ki, onun vasitəsilə insan müəlliflə ünsiyyətə girə bilir".

Bir neçə il öncə Bakıya gəlmişdi. Çoxumuzla görüşdü. Pərvanə kimi başına yığışmışdıq. O görüşün və ayrılığın kövrək məqamını indi də olduğu kimi xatırlayıram. Yenə də onu sevənlərin əhatəsində idi. Zərif təbiətindəki böyük hünəri, torpağa bağlılığı, millətinə olan səngiməz məhəbbəti dolu gözlərində daha çox bilinirdi. Xiffətqarışıq fərəhlə pıçıldayırdı: "Bakı çox dəyişib, büsatına, bağına, parkına, yeni xiyabanlarına, körpülərinə, yollarına baxdıqca ürəyim açıldı. Mən buradan gedəndə doğma şəhərimiz hisin, tozun içində idi. İndi maşallah, açığı, gözlərimə inanmadım, şəhərimiz nə qədər gözəlləşib?!"

***

...Almaniyada yaşasa da, fikri-zikri Bakıda olan əziz Svetlana xanım, nə yaxşı ki, səsini tez-tez eşidə bilirdim. Amma nə gizlədim ki, ana nəvazişinə, bacı qayğısına, dost dayağına elə ehtiyacım var ki... Anamdan, bacımdan sonra bu ağırlığı zərif çiyinlərinə mətanətlə götürmüşdün.

Onun barəsində düşünəndə, tez-tez bu misraları fərəhlə dilə gətirərdim:

Ələndi, ələkdən keçdi çoxları,

Sənsən ələk üstə qalanım, dostum.

Mehrindən kövrələn bulud olmuşam,

Duman tək başına dolanım, dostum...

Bu misraları yazanda necə qürurlu və bəxtəvər idim. Amma indi səsim titrəyir, ürəyim sızıldayır: üzü dönsün ayrılığın...

Flora XƏLİLZADƏ

525-ci qəzet.- 2022.- 5 mart.- S.18.