Günelin ad günü

Çovğunlu, sazaqlı bir mart səhərində, ayın altısında qızım Günel dünyaya gəldi. Ailəmizi də, elimizi də bol bahar günəşinə qərq etdi. Turaldan sonra Zemfira xanıma və mənə ikinci dəfə analıq, atalıq sevincini bəxş etdi.

İki yaş, ya iki yaş yarımındaydı, təzəcə dil açmışdı.Güneldən səkkiz yaş böyük Turalla Zemfira məndən danışıb gileylənirmişlər: yaman çox işləyir, dincəlmək nədir bilmir, səhhətinə, yeyib-içməyinə,geyinib-kecinməsinə heç fikir vermir... Bu söhbətə fikir verməmiş kimi dinib-danışmayan Günel birdən dözə bilmir:

- Ataşka bir az yaxşıdır - deyir.

Bu, qızımın həyatda məni ilk müdafiəsi idi.

Uşaqlığında çox nadinc idi Günel. Bir yay Göygöldə dincəlirdik. Günelin dəcəlliklərinin şahidi olmuş Abbas Zamanov Zemfiraya: Sən ki bu qızla bacarırsan, sənə qəhrəman ana adı vermək lazımdır - deyirdi.

Başqa bir yay - Bolqarıstanda dincəldiyimiz zaman - Günel artıq xeyli böyümüşdü, orda istirahət edən başqa ölkələrin uşaqlarıyla elə dostlaşmışdı ki, biz gedən zaman qalanların hamısı onu ötürməyə gəlmişdi - “Günel - dedik - səni bütün sosialist dünyası yola salır”.

Amma elə burda Günel ilk erməni təcavüzüylə də üzləşmişdi. Elə dincəldiyimiz günlərin birində başqa bir uşaq həyəcanlı xəbərlə gəldi: “Günel hovuza düşdü” - dedi. Durub hovuza tərəf cumduq. Demə, balaca Güneli hovuza elə özü yaşda erməni qızı itələyibmiş. Günelin ermənilərə münasibəti bəlkə də elə bu epizoddan başladı.

1981-ci il ailəmizin ən ağır iliydi. Yüz günün içində atamı və anamı itirmişdik. Təxirə salınması mümkün olmayan bir məcburiyyətlə Şuşada "Üzeyir ömrü" filmini çəkirdim. Hər cümə axşamı Bakıya uçur, ehsanı verir, yenə çəkilişə qayıdırdıq. Mən filmlə məşğul olduğum saatlarda Zemfira Güneli şəhərdə gəzdirir, Cıdır düzünə, Üzeyir bəyin, Natəvanın evlərinə aparırdı, Zemfira o vaxt Mir Möhsün Nəvvabın tədqiqatıyla məşğul idi. Hər dəfə yollarını Nəvvabın evinin yanından salanda Günel: Yenə Nəvvabdan danışacaqsan? - deyə soruşurmuş. Balaca Günel "Üzeyir ömrü" filmində bəstəkarın ailə üzvləri sırasında çəkilib. Bəzən axşam gəzintilərinə mən də qoşulurdum. Məni fikirli görən Günel böyrümə qısılıb: - “Nədi ata, babayla nənə yadına düşdü?” - deyirdi. Doqquz yaşlı qızcığazın bu həssaslığını heç vaxt unutmuram. Sonrakı illərdə də ara-sıra yaylarda Şuşada dincəlirdik və Günelin bir çox munis xatirələri bu şəhərlə bağlıdır. Bəlkə bir də buna görə Şuşanı müvəqqəti itirməyimiz Günelə belə ağır təsir etmişdi. İlk qələm təcrübələri - bir çox dillərə çevrilmiş "Qarabağ hekayələri" bu ağrı-acılarla doludur. Bu mətnlərin içində ən məşhuru "Atama məktub" adlı yazıdır. Yazı Qarabağın (Qarabaxtın) ata Azərbaycana məktubu şəklində qələmə alınıb. İnternet saytları hekayənin orijinalını və onun ruscaya tərcüməsini yayandan sonra bir erməni plagiator yamsılama mətni toqquşdurmuşdu: bu mətndə Artsax anası Ermənistana müraciət edirdi. Günelə deyirdim ki, fəxr edə bilərsən: Ermənilər "Arşın mal alan"ı, "Sarı gəlin"i mənimsəməyə cəhd etdikləri kimi, indi də sənin yazına tamah salıblar.

Bir elin, bir şəhərin adından yazmaq Günelin işlətdiyi ədəbi üslublardandır. Pandemiya dövründə adamsızlaşmış şəhərin adından yazılmış təsirli mətni əsasında qısametrajlı film çəkildi. Bakıdan başqa, İstanbula və müxtəlif Avropa şəhərlərinə də ünvanlandı, xarici dillərə çevrildi, əsər haqqında dəyərli fikirlər söyləndi.

Günel uşaqlıqdan mənim dostlarımı əmi bilib, böyüdükcə onların bəziləri haqqında yazılar, xatirələr yazıb, onlarla müsahibələr aparıb.

Emin Sabitoğlu bizə gələndə piano arxasına keçər, təzə mahnılarını, o cümlədən, "Dayan, dayan" rədifli mahnısını çalardı. Odur ki, Emin gələndə balaca Günel: "Dayan, dayan əmi gəldi" deyirdi. Toğrul Nərimanbəyov Günelin lap körpə yaşlarında yağlı boyayla bir, iki də qrafik portretini çəkmişdi. Elçinlə mənim dostluğumuzu eyni səmimiyyətlə qızlarımız Günayla Günel davam etdirirlər. Vaqif Səmədoğlu Günelin ən çox sevdiyi şair idi. Ona bir neçə yazı həsr edib. Vaqif də Günelin ilk hekayələr kitabına ön söz yazmışdı, Vaqifin sağalmaz xəstə olduğunu biləndə hamımız kimi Günel də sarsılmışdı, uşaqcasına sadəlövhlüklə şairin vəfatından sonra "Vaqif əmi, nə olar, ölmə" çağırışlı yazı yazmışdı.

"Seçilənlər" adlı müsahibələr və esselər kitabında Günelin şəxsən tanış olduğu Çingiz Aytmatov, Oljas Süleymenov, Tahir Salahov, Toğrul Nərimanbəyov, Elçin, Fərhad Xəlilov, Fərhad Bədəlbəyli, Firəngiz Əlizadə, Fidan və Xuraman Qasımovalar, Çingiz Abdullayev, Alim Qasımov və bir çox başqaları haqqında maraqlı yazıları, söhbətləri toplanıb.

Günel bizimçün, valideynləri üçün yalnız fədakarlığın yox, həm də xilaskarlığın timsalıdır. Boşuna demirəm bu sözü. Artıq bizdən ayrı, öz mənzilində yaşadığı günlərin birində elə bil Allahın, taleyin hökmüylə bir gecə bizdə qalmışdı. O biri otaqda yatmışdı, gecəyarısı həyəcanla bizi çağırdı. Durub gördüm ki, elektrik sayğacından alov püskürür. Bir neçə anın içində od yaxındakı pərdələri alışdıracaq, ordan kitablara keçəcəkdi, bütün mənzilimiz yanacaqdı. Bilmirəm, hansı sövqi təbii bir hisslə vedrəni suyla doldurub kənardan alovun üstünə atdım. İş işdən keçəndən sonra dərk etdim ki, su mənim vasitəmlə alovlanmış elektrik sayğacla təmasa girsəydi, mən özüm yanıb kül olacaqdım. Və onu da başa düşdük ki, o gecə Günel təsadüfən bizdə qalmasaydı, biz xəbər tutana qədər bütün mənzil yanacaqdı. Bəlkə biz də onun içində. Günelin başqa bir qəti addımı da mənim bu gün həyatda olmağımla nəticələndi. Dayım qızı, təcrübəli ürək həkimi Elnara Rəfibəyli mənim kardioqrammamla tanış olduqdan sonra Güneli xəbərdar edibmiş ki, ən qısa zamanda ürək əməliyyatı olmasam, çətin ki, gələn aya qala bilim. Zemfira da, bacılarım da, Turalla Günel də israrla Türkiyəyə getməyimi və əməliyyat olunmağımı təkid edirdilər. Belə də oldu. Türkiyədə ağır əməliyyat keçirdim və bütün bu ay ərzində Günel də, Tural da övlad fədakarlığının ən yüksək nümunəsini göstərdilər. Nə gündüzləri vardı, nə gecələri...

Eyni həssaslıqla Günel anasının da qayğısını çəkir. Əlbəttə, qız anasına atasından yaxın olur. Amma o da var ki, Tural ayrılıq peşəsi seçdiyinə görə, daima bizdən uzaqlardadır. Oğlumuz Bakıda olmayanda Günel bizim həm qızımızdır, həm oğlumuz.

Günel həm də valideynlərinə həmişə mənəvi dəstək olur. 2012-ci ildə Qızıl toyumuzu qeyd etdiyimiz zaman Günelin təşəbbüsü, əməyi və zövqüylə dostlarla, ailə üzvləriylə birlikdə xoş bir tədbir keçirdik. Sonra tədbir iştirakçılarının haqqımızda dedikləri ürək sözlərini Günel tərtib etdiyi və nəfis şəkildə çap etdiyi "Anar Zemfira, 50 illik nağıl" adlı kitaba saldı. Bunu necə unudaq?

Yaxud beş il sonra yenə də bizə həsr etdiyi "Ardı yaşanılır" adlı sənədli filmin yaradıcısı kimi ona dərin minnətdarlığımızı bildirməyə bilərikmi?

Daha nədən yazım? Bəzən vicdan əzabı çəkirəm ki, məhz mənim övladlarım olduqları üçün Tural da, Günel də öz yaradıcılıq fəaliyyətlərində layiq olduqları qiyməti ala bilmirlər. Axı onlara aid hər hansı təqdir ağzıgöyçəklər tərəfindən "əlbəttə, ataları filankəsdir axı" kimi obıvatel dedi-qodularına səbəb olacaqdır. Xoşbəxtlikdən nə Tural, nə Günel şan-şöhrət hərisidirlər, "niyə filan yerdə adım çəkilmədi" nisgiliylə yaşayıb-yaratmırlar. Gördükləri işi namusla, həvəslə, təmənnasız və iddiasız görürlər.

Turalın əlli illiyində onun haqqında yazmışdım. İndi söhbət Güneldən gedir. Xatırlatmaq istəyirəm ki, Günel üç çox maraqlı jurnalın əsasına qoyub: "Pəncərə", "El" və "Ölkəm" jurnallarının. Günelə zarafatla deyirəm ki, Mirzə Cəlil Məmmədquluzadə və Əli bəy Hüseynzadə hərəsi bir jurnal çıxarırdılar - "Molla Nəsrəddin" və "Füyuzat", sən isə üç jurnalın əsasını qoymusan. Onu da əlavə edirəm ki, mən yeddi-səkkiz işçiylə birlikdə "Qobustan" toplusunu üç aydan bir çıxarırdım, sən demək olar ki, tək başına aylıq jurnallar buraxırsan. Özü də çox maraqlı mətnlərlə, ən yüksək poliqrafik səviyyədə... Çox təəssüf ki, bu jurnalları buraxan Nazirlik və Komitə onların davamiyyətini təmin edə bilmədilər.

İndi Günel unikal Kitab mərkəzinin müdiridir. Heydər Əliyev Fondunun təşəbbüsü və dəstəyiylə yaradılmış bu mərkəz az bir zaman ərzində şəhərimizin ən mötəbər mədəniyyət ocaqlarından biri oldu. Gecə-gündüz bilməyən işgüzarlığı, orijinal təşəbbüsləri, Mərkəzin nəzdində uşaq tamaşalarının təşkili, müxtəlif ədəbi tədbirlər cəmiyyətdə kitaba marağı xeyli artırdı. Bütün bu müxtəlif səpkili tədbirlərin təşəbbüskarı olaraq Günel ona göstərilən etimadı doğrultmağa çalışır. Mərkəzi ziyarət edən xarici qonaqlar keçmiş SSRİ məkanının heç bir yerində, hətta Moskvanın özündə bu səviyyədə və belə zövqlə tərtib edilmiş kitab mərkəzinin olmadığını qeyd edirlər.

Möhtərəm Prezidentimiz İlham Əliyevin və Birinci vitse-prezident hörmətli Mehriban xanımın Mərkəzə təşrif gətirmələri Günelin həyatında unudulmaz hadisə oldu.

Günel ideal övlad olmaqla bərabər, ideal anadır. Denizin və Sezenin həm anaları, həm də rəfiqələridir. Bu da sirr deyil ki, həm də cavan nənədir. Günelin nəvəsi, bizimsə nəticəmiz, dil boğaza qoymayan Murad nənəsi əlcəyi yerə salanda məzəmmətlə: ayıb olsun nənə, əlcəyi yerə salmısan - deyib. Bunu deyəndə üç yaşı vardı.

Əlcəyi yerdən götürüb: - buyur - deyə Günelə uzadır.

Ad günün mübarək Günel, Günelim, Günelimiz!

Atan ANAR,

anan ZEMFİRA xanımın xatırlatmalarıyla.

4 mart 2022

525-ci qəzet.- 2022.- 5 mart.- S.14;15.