Göylər qədər sonsuz

8 MART - DÜNYA QADINLAR BAYRAMINI TƏBRİK ƏVƏZİ

Esse

İnanmıram ki, eşidildiyi, oxunduğu anda QADIN kəlməsinin dərinliyinə dalmayan kimsə tapılsın.

İnanmıram ki, QADIN deyiləndə insanın (istər kişi olsun, istər qadın) ruhunda həmin ana uyğun bir ovqat oyanmasın!

Allah-təalanın, Ana Təbiətin bizim canlı həyata bəxş etdiyi bu şüurlu, mərhəmətli varlığın sirrini, cazibəsini sonacan duyub anlayan bir kimsə varmı görəsən?

QADIN bəşər övladının mövcudluq eralarında müstəsna bir tarixdir; hərdən o böyük xronologiyanı ən yığcam şəkildə öz varlığımda duyuram. QADIN Ana planetimizin təki, dibi qədər dərindir. Milyon, min illərdir zaman, insan, iradə, fəhm, fəlsəfə, elm o dərinliyi anlamağa, kəşf etməyə çalışır.

QADIN ilkin başlanğıc kimi mübhəm və örtülüdür. Bəlkə bir çox hallarda əks cins (kişi), eləcə də doğmalar, yadlar, övladlar və valideynlər qadını dərk etməyə çalışarkən uğursuzluğa düçar olur, əsəbləşir, bəlkə elə qadına şiddət onu anlamaq cəhdindən doğulur; necə ki, anadan bala doğulur, necə ki, gecənin zülmətindən sübh şəfəqləri doğulur, necə ki, şərin içində xeyir də var...

QADIN güldür... deyilib.

QADIN sevgidir... deyilib.

QADIN-ın özü ürəkdir, eyni zamanda ürəyin də ürəyi var. Ürəyin ürəyidir QADIN qəlbi... Dualizmin təlqininə görə, insan yalnız cismdən ibarət deyil, həm də ruhdur. Qadın ruhun ruhudur.

2

Dünyanın və Azərbaycanın mifoloji mətnlərində qadının iştirakı ilə baş verən elə örnəklər var ki, onları dinləyəndə və yaxud oxuyanda təpədən dırnağacan ruha tutuşmamaq mümkün deyil. Uşaq vaxtı belə bir mif eşitmişdim və o mifin təsiri nəticəsində elə hey böyük, yaşlı adamların əllərinə baxırdım ki, onun barmaqlarının hamısı yerindədirmi? Baş qəhrəmanı qadın olan o qəribə əhvalat belə baş vermişdi...

Bir kişi ilə bir qadın varmış, bunların da beş uşağı varmış. Çox kasıb imişlər. Deyirlər, söz vaxtına çəkər, ilin elə bu vaxtları, bir Novruz bayramı ərəfəsində qadın ərinə deyir:

- A kişi, belə getsə, bu uşaqları böyüdə bilməyəcəyik. Əyin-baş ala bilmirik, cəhənnəm, bunlar acından qırılmasa yaxşıdı.

Kişi deyir:

- Bəs neyləyək, özün görürsən ki, səhərdən gecəyə qədər çalışıram, qazancımız evi dolandıra bilmir.

Arvad deyir:

- Eşitmişəm, yeddi ildən bir Novruz gecəsi söyüdlər alnını torpağa qoyanda onu görən şəxs əlini daşa uzadıb arzulasa ki, daş qızıl olsun, olur... Qərara gəlirlər ki, bunu sınasınlar. Novruz bayramı gecəsi gücləri zorla çatan iri bir daşı qucaqlarına alıb gözləyirlər ki, söyüd ağacı başını torpağa əysin. Az keçdi, çox keçdi, gecənin dərinliyindən pilə kimi yumşaq, qəribə meh əsdi. Söyüd ağacı qatlanıb alnını torpağa dayananda arvad karıxdı, əlini daşın əvəzinə ərinə tərəf tuşlayıb təlaşla dedi;

- Allah, bunu qızıla çevir.

Söz ağzından çıxan kimi kişi diricə qızıla döndü.

Arvad bilmədi neyləsin. Axı qızıl da olsa, böyründəki əridi, sata bilməz, xərcləyə bilməz. Hələ bu harasıdı, qızıl kişini canlı adama çevirmək üçün 7 il yenidən gözləmək lazım idi ki, həmin Novruz gecəsi qızıla dönən kişini bu söyüdün altına gətirib desin ki, Allah, bu qızılı adam elə. O da ki, ola, ya olmaya.

Arvad kor-peşman qızıla dönən ərini aparıb anbarın dərin yerində gizlətdi ki, bu biabırçılıqdan xəbər tutan olmasın. Az keçdi, çox keçdi, günlərin bir günü başsız ailənin vəziyyəti lap pisləşdi. Arvad uşaqlarını aclıqdan qorumaq üçün fikir elədi, qalxıb getdi ərini gizlətdiyi anbara, ehtiyatla onun əl barmağının birini kəsib, onu qızıl adına satdı. Uşaqlar ölmədi, salamat qaldılar.

7 ildən sonra arvad sirli Novruz gecəsi ərini yenə həmin söyüdün altına gətirdi, ağac başını torpağa əyəndə yalvardı ki, qızıl kişini adi adam eləsin.

Allah qadının yalvarışını eşitdi. Qızıl kişi adam oldu. Amma onun sol əlində beş yox, dörd barmaq var idi...

Bu əfsanə qadının fövqəladə miqyasda mübhəm və tədbirli təbiəti haqqında, özü də xalqın söz çeşməsindən qaynaqlanan bir mesajdır.

3

Sevimli şair Tofiq Bayramın bir gözəl şeiri var: "Qadın ürəyi". Oradakı isti, coşğun misraları oxuyub həyəcanlanmamaq mümkün deyil...

Necə rəhmlidir, necə amansız,

Necə mehribandır qadın ürəyi!

Sən onu sındırsan, bil ki, a qansız,

Ağlayan kamandır qadın ürəyi.

Güldüsən, ömürlük səadətindir,

Söndürsən, yanmağı bir də çətindir.

O, əsl qayğının, məhəbbətindir,

Sevgisiz zindandır qadın ürəyi.

Qadın ürəyini tərənnüm edən bu gözəl əsərdə şair ilhamdan qanad taxaraq qadın kimdir, qadın ürəyinə necə yol tapmalı, qadının çevrədən umub-umacağı nədir - suallarına cavab axtarır. Cavablar isə var; lakin bunlar poetik cavablardır.

Dünya psixologiya elminin inqilabçısı, dahi Ziqmund Freydin qadınlar haqqında söylədiyi çoxlu mülahizələrdən biri dünənin və günün baş psixoloqunu - yəni Ziqmund Freydi və onunla bərabər də bizi məyusluğa qərq edir.

Dahi psixoloq deyirdi: Otuz il ərzində qadın problemini araşdırmağıma baxmayaraq, böyük suala cavab tapa bilmədim; əslində, qadınlar nə istəyirlər?..

Qadınlar barədə onların özləri, eləcə də kişi mütəfəkkirlər tərəfindən saysız-hesabsız araşdırmalar aparılıb. Müstəqillik illərində yaranmış sərhədsiz ümumi və yaradıcılıq mühiti fonunda, mənim nəzərimcə, bütün mövzulardan daha ciddi olan bu mövzu sanki ən yaxında olandır, əlini at, götür. Yeni müəlliflər, yazıçılar, publisistlər, şairlər, pedaqoqlar, psixoloqlar, təbiblər, sosioloqlar, filosoflar... qadından danışır, Şekspirvari yox, geniş anlamda "şıltaq qızın yumşaldılması" üçün qalın-qalın kitablar yaradırlar. Xüsusilə dünya nəşriyyat evləri tərəfindən buraxılan, bestseller yarlığı ilə yayılan nəşrlər bizim prestijli kitab evlərində gündən-günə çoxalmaqdadır.

4

Qadın dünyası canlı aləmdə tayı-bərabəri, misli olmayan bir qaladır, qəsrdir. Qoy bizim bu yığcam yazımız o qalanın divarlarında xırda bir naxış olsun... Və həm də bilin ki, o naxış heç də həmişə parlaq Günəş şəfəqləri altında bərq vurub nur saçmır, bəzən şiddət tufanları onun işıqlı səthini boğur, qaraldır. Ağlı-qaralı, işıqlı-zülmətli dünyadır qadın dünyası...

Qadın kimdir? O olmasaydı, bu dünya necə bir dünya olardı? Ondan inciyən, onun incitdiyi kimsələr varmı, onu kimlər, nələr incidir? Biz bu cavablara da dünyanın yaşı qədər qədim olan qadınlıq tarixinin işığında baxa bilərik.

"Qadının pisi qədər pis, yaxşısı qədər yaxşı bir varlıq yoxdur" - bunu qədim yunan alimi Evripid deyib.

"Qadın dəniz kimidir, heç inanmaq olmaz ha" - Tofiq Fikrinin misrasıdır. Bu şeirin sonunda acından son taqətini itirmiş xəstə anası üçün dənizdən qayıqla heç olmasa bircə dənə balıq ovlayıb gətirməyə gedən gənc oğul tufana düşüb dənizdə qərq olur.

Viktor Hüqonun fikrincə: "Qadınların saxlaya biləcəkləri yeganə sirr, bilmədikləri sirdir".

Lev Tolstoyun sözü Freydlə eyni hədəfi vurur:

"Qadın elə bir mövzudur ki, onu nə qədər araşdırırsan araşdır, hər vaxt yenidir".

Sokrat deyir: "Evlənmək vaxtınız gəlibsə, evlənin. Qorxulu heç nə yoxdur. Əgər arvadınız yaxşı olar, xoşbəxt olarsınız, pis olar, filosof olarsınız!"

5

Bu günlərdə feysbuk sosial şəbəkəsində paylaşılan bir lətifə diqqətimi çəkdi. Müqayisələr bir qədər kobud görünsə də, məzmun ibrətamiz idi. Birindən soruşdular ki, qadın sənin üçün nədir?

Dedi:

- Qadın mənə görə ayağa geyilən corabdır, çirkləndi dəyiş.

Başqa birisindən soruşdular:

- Qadın sənin üçün nədir?

Dedi:

- Qadın mənə görə baş tacıdı.

Sual verən müdrikə üz tutdu, soruşdu:

- Xocam, nə səbəbdən eyni suala iki adam fərqli cavab verdi?

Müdrik söylədi:

- Kim özünü ayaq sayırsa, qadın onun üçün çirklənəndə dəyişilən corabdır, kim özünü baş bilirsə, qadın onun üçün tacıdır!

Kim nə deyir desin, hansı əfsanələr, lətifələr, müdrik sözlər olur-olsun, QADINI yaradan dəyər də, onu dəyərləndirən meyar da QADININ özüdür. Ana duyğulu, qadın, bahar nəfəsli bu xəfif vaxt məqamında bilirsiz nə demək istəyirəm? Demək istəyirəm ki, hər şeydən öncə Özünü, Ruhunu tanı, QADIN!

Sokrat deyirdi: İnsan əxlaqsız hərəkətin nə olduğunu bilsə, heç vaxt pis hərəkət etməz. Pis hərəkət insanın səhvidir. Heç kəs bilərəkdən səhv etməz!

Öyrən, bil, qadın! Yüksəliş yolu bilməklədir. Bil və səhv etmə! Bilsən, səhv etməyəcəksən! Yalnız bir xeyir var - bilik, yalnız bir şər var - cəhalət!

6

Qadınlar güzgünü çox sevirlər. Əfsanəylə, lətifəylə, müdrik sözlərlə naxışlanan qədimi güzgünü böyük ehtiramla bir kənara qoyub yaşadığımız modern dünyanın zövqünə uyğun güzgüyə tərəf dönürəm!

Bu güzgüdə mənəm, sənsən, odur, sizsiniz, onlardır, bizik!

Biz, yəni Qadın! İndi var olan, indi yaşayan və yaşadan QADIN baxır mənə o aynadan!

Aynaya doğru bir az da irəliləyirəm, QADIN adlı o pak parlaq güzgüyə daha yaxın olmaq, güzgüdə əks olunan gerçəkləri hər kəsə anlatmaq üçün!..

Biz qadınıq... biz səbirliyik, güclüyük!

Biz dörd bir yanımızdan ötüb keçən hər bir insanı görürük!

Biz onların dərdinə, sevincinə şərikik!

Biz ətrafımızdan ötüb-keçən hər bir həmcinsimizə həmişə kömək etməyə hazırıq!

Biz paxıllıq, qeybət, həsəd hissinin nə olduğunu bilmirik!

İndi dünyanın hər yerində zaman və insanlar qadının dəyərini bütün tarix boyu olduğundan daha artıq dərəcədə bilir, bizim adımızı ən uca məqamlarda saxlayırlar!

Tarix bizə dərs vermişdir. Elə bir dərs ki, qadın özünü dərk edir, özünü tanıyır. Özünü tanıyan qadın nəinki zorakılığın, şiddətin bütün hallarına yox deyir, həm də bu yolla o bütün neqativ basqıların işə düşmə imkanlarını heçə endirir!

Qoy qadın hər zaman bütün ətrafın zərif cinsə bəslədiyi sevgi ilə, özünə inamla, bəşəriyyət naminə ruhunda daşıdığı məsuliyyət hissi ilə, mərhəmət, vəfa, etibar, məlahət, cazibə rəmzləri ilə, ən gözəl geyimi olan isməti ilə yetişdiyi ucalıqdan bircə misqal belə enməsin!

Təranə PAŞAYEVA

Psixologiya üzrə fəlsəfə doktoru

525-ci qəzet.- 2022.- 6 mart.- S.10;15.