UNEC-də tələbələr üçün əlverişli elmi tədqiqat mühiti var

Elmi tədqiqat işi tələbələrin motivasiya sferasını, tədqiqat prosesi üçün zəruri olan elmi biliklərin metod və formalarını özündə cəmləşdirən, elmi rəhbərin - müəllimin iştirakı ilə həyata keçirilən tədris işinin kompleks tərkib hissəsidir. Tədqiqat yalnız xüsusi istedadlı və bacarıqlı tələbələrin davamlı şəkildə işə cəlb edilməsinə deyil, eyni zamanda hər bir tələbənin yaradıcılıq prosesində bu və ya digər şəkildə iştirakına kömək etməlidir. Təhsilin bütün pillələrində tələbələrə elmi biliyin metodları, təcrübələrin planlaşdırılması və təşkili, təcrübə nəticəsində əldə edilən nəticə məlumatlarının emalı və ümumiləşdirilməsi üsulları, patent tədqiqatlarının aparılması, elmi-texniki işlərin tətbiqi kimi məsələlərin açıqlanması zəruridir.

Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin (UNEC) prorektoru Səadət Qəndilova deyir ki, universitet tədris keyfiyyətinin mühüm göstəricilərindən biri də tələbələrin yaradıcılıq potensialından tam istifadə etməyə imkan verən tədris prosesinin səmərəliliyinin artırılmasıdır. Müasir mütəxəssisin belə hazırlanmasını ancaq elmlə təhsilin vəhdəti ilə həyata keçirmək mümkündür. Bu problemin həllində aparıcı rol tələbələrin yaradıcı təfəkkürünü və öyrənmə motivasiyasını inkişaf etdirən elmi və tədris tədqiqat işlərinə məxsusdur. Bu məsələ tələbələrin elmi tədqiqat işlərinə xüsusi diqqət yetirilməsini zəruri edir. Tədqiqat fəaliyyətində biliklər daha da dərinləşərək, təkcə tədris prossesinin qanunauyğunluqlarına deyil, həm də elmin əsaslarına təsir göstərir. Elmi tədqiqatlarla məşğul olan tələbələr müstəqil iş təcrübəsi qazanır, çətin vəziyyətlərdə bacarıqla, operativ hərəkət edərək istənilən problemin düzgün həllini tapırlar. Tədqiqat prossesində idrak motivi nəzəri və yaradıcı düşüncə üsulları ilə zənginləşir. Tələbələrdə universitetin tələbə elmi cəmiyyətlərində iştirakına, dərsdə tədqiqat metodlarından istifadəyə maraq yaranır. Eyni zamanda, onları idrak fəaliyyətinin məhsuldarlığını artırmaq yolları da maraqlandırır. Bunu tələbələrin elmi nəşrlərə, əqli fəaliyyətin rasional təşkilinə yönəlmiş ədəbiyyata olan maraqları da sübut edir. Belə olan halda müəllimlərin rolu tələbələrə elmi işin mövzusunu formalaşdırmağa kömək etməkdən, onları konkret elmi problemin həllinə yönəltməkdən və yekun nəticə əldə etməyə maraqlandırmaqdan ibarətdir: "Tələbələrin elmi işdə iştirakına motivasiya bütün problemləri həll etməyə imkan verir. Birincisi, elmi tədqiqat bacarıqlarına yiyələnən tələbələrin daha yaxşı hazırlanmasına kömək edir. İkincisi, tələbə yaradıcı fəaliyyət sahəsini mənimsəyir. Üçüncüsü, səriştəli mütəxəssislər hazırlamaqda maraqlı olan sosial mühitdə tələbə daha yüksək status qazanır. Elm adamlarının yetişdirilməsində elmi rəhbərlər mühüm rol oynayır. Təəssüf ki, onların çoxu bu prosesə formal, laqeyd yanaşır, elmi məlumat tapmaqda öz bilik və bacarıqlarını tələbələrə zəif ötürür. Beləliklə, əminliklə deyə bilərik ki, tələbələrin müxtəlif səviyyələrdə müxtəlif elmi konfranslarda və olimpiadalarda, elmi və intellektual müsabiqələrdə iştirakını əhatə edən tədris fəaliyyəti təkcə elmin müxtəlif sahələri üzrə fundamental bilikləri deyil, eyni zamanda həm müstəqil, həm də müəyyən iş bacarıqlarını inkişaf etdirir. Bütün bunlar komandada problemlərin həllinə yaradıcı yanaşmanı inkişaf etdirərək, gələcək mütəxəssislərə öz ixtisası üzrə asanlıqla işə düzəlməyə, iş yerində inamla qalmağa və öz bacarıqlarını daim təkmilləşdirməyə kömək edir".

Səadət Qəndilovanın sözlərinə görə, Tələbə Elmi Cəmiyyətinin (TEC) əsas məqsədi ali təhsilli mütəxəssislərin hazırlanmasının keyfiyyətinin yüksəldilməsinə yönəldilmiş elmi-təşkilati tədbirlərin həyata keçirilməsi, elmi-texniki potensialın qorunub saxlanılması və təhsilalanların elmi tədqiqat fəaliyyətinin yeni sosial-iqtisadi şəraitə uyğunlaşdırılmasında ali təhsil müəssisələrinin işinə kömək etməkdən ibarətdir: "Tələbələrin elmi tədqiqat işi tədris prosesinin ən vacib komponentlərindən biridir. Tələbələr elmi cəmiyyətlərdə, konfranslarda, olimpiadalarda iştirak edir və bütün bunlar tələbələrə həmfikir insanları tapmaq, onlara özlərini elmi cəmiyyətin bərabərhüquqlu üzvü hesab etmək imkanı verir. Tədqiqat işlərinin yerinə yetirilməsi prosesində tələbələrə müxtəlif təcrübələr, sorğular, tədqiqatlar, hesablamalar aparmaqla həll edilməli olan konkret tapşırıqlar verilir. Bu tapşırıqların yerinə yetirilməsi üçün tələbələrdən müəyyən bilik və bacarıqlara malik olmaq, ədəbiyyatla işləmək, hesablamalar aparmaq, qrafiklər, diaqramlar, çertyojlar qurmaq, müxtəlif tətbiqi proqramlarla işləmək bacarıqları tələb olunur. Bütün bu göstərilənlərin öhdəsindən gəlmək üçün elmi dərəcəsi olan, istehsalatda təcrübəyə malik və müxtəlif bilik sahələrində patentləşdirilmiş işlənmələrə malik olan ixtisaslaşmış müəllimlər tələbələrə köməklik və rəhbərlik edirlər".

Prorektor qeyd edib ki, müasir reallıqlar əyani şəkildə göstərir ki, tələbələri ilk kurslardan elmi tədqiqatlara cəlb etmədən cəmiyyət tərəfindən ali təhsil qarşısında qoyulan vəzifəni yerinə yetirmək mümkün deyil. Hər bir gənc mütəxəssis işin istiqamətindən və fəaliyyət növündən asılı olmayaraq, öz ixtisası üzrə yeni problemlərin həlli sahəsində fundamental biliklərə, peşə vərdişlərinə və bacarıqlarına sahib olmalıdır. Elmi tədqiqat yolu ilə tələbələr bir neçə "həyat bacarığı" əldə edir: mentorluq; komandada işləmək təcrübəsi; metodologiyanı dərindən başa düşmək; təkmilləşdirilmiş öyrənmə bacarıqları; vaxtın idarə edilməsinin təşkili üzrə təcrübə; özünə inamın artması; ünsiyyət bacarıqlarının əldə edilməsi: "Azərbaycanın qabaqcıl elm və təhsil müəssisələrindən birinə çevrilən UNEC təqdim olunan ali təhsil xidmətlərinin keyfiyyətinin yüksəldilməsi, dünya standartları səviyyəsinə çatdırılması və ali təhsil sahəsində müsbət beynəlxalq təcrübədən səmərəli istifadənin artırılması istiqamətində müvafiq işlər həyata keçirilir. Hazırda UNEC tədris və tədqiqat fəaliyyətlərini həyata keçirən elm və təhsil ocağına çevrilərək, dünyanın nüfuzlu universitetləri ilə əməkdaşlığı genişləndirir və beynəlxalq proqramlarda iştirak edir. Müasir universitetin qarşısında duran mühüm vəzifələrindən biri də "yeni nəsil tədqiqatçı" yetişdirməkdir. UNEC-də gənc tədqiqatçıların uğurlu fəaliyyəti üçün hər cür şərait yaradılır: elmi konfranslar, elmi seminarlar, "gənc tədqiqatçı" müsabiqələri keçirilir. Tələbələrin seçdikləri ixtisas üzrə keyfiyyətcə yeni səviyyədə tədris imkanı verən elit təhsil proqramı mövcuddur".

Səadət Qəndilovanın dediyinə görə, tədris prosesində tələbələr müxtəlif səviyyələrdə, o cümlədən, ümumrespublika və beynəlxalq səviyyələrdə bütün növ olimpiadalarda iştirak etmək imkanı əldə edirlər.

Olimpiadada iştirak onlara müxtəlif fənlər üzrə bacarıq nümayiş etdirməyə, ünsiyyət coğrafiyasını genişləndirməyə və biliklərini artırmağa imkan verir: "UNEC Tələbə Elmi Cəmiyyəti fəaliyyət göstərdiyi illər ərzində çoxsaylı müəllim və tələbə nəsillərinin əməyi sayəsində adət-ənənələrə sadiq qalıb, eyni zamanda davamlı olaraq inkişaf edərək təkmilləşmişdir. TEC-in sədri, bir qayda olaraq, universitetin Elmi Şurasının üzvü kimi tələbələri maraqlandıran məsələlərin müzakirə edilməsində iştirak edir. UNEC-də 11 tələbə təşkilatı mövcuddur. Ənənəvi tələbə təşkilatları ilə yanaşı, Ədliyyə Nazirliyində qeydiyyata alınan "İqtisadçı Tələbələrə Dəstək" İB və "İqtisadçı Tələbələrin Elmi Fəaliyyətinə Yardım" İB fəaliyyət göstərir. Universitetimizdə təhsil alan 374 nəfər əcnəbi tələbələrlə yerlilər arasında da düzgün sosial-iqtisadi inteqrasiyasını təmin etmək, əcnəbi vətəndaşlara Azərbaycanın zəngin mədəni irsi, tarixi, adət-ənənələri və milli dəyərləri haqqında məlumat vermək məqsədi ilə "Cross-Cultural Club" adlı təşkilat yaradılıb".

Prorektor bildirib ki, keyfiyyətli təhsilin təməlində zəngin kitabxana dayanır və UNEC-də 7 gün 24 saat müasir standartlara cavab verən kitabxana tələbələrin istifadəsinə verilib. Tələbələrin asudə vaxtlarını səmərəli keçirmək və xüsusi bacarığı ilə seçilən gənclərin bu potensialını daha da inkişaf etdirmək məqsədi ilə UNEC-in Yaradıcılıq Mərkəzinə üzv olmaq, eləcə də Radio UNEC-də maraqlı layihələrlə çıxış etmək imkanı var. UNEC-də elmi tədqiqat sahəsində təxirəsalınmaz vəzifələrdən biri də tələbələr üçün tədris proqramlarında elmi işlərin hazırlanması və yazılması kursunun tətbiqidir. Aşağı kurslarda bunlar ədəbiyyat icmallarının tərtibi və tərkibi üzrə seminarlar, orta kurslarda məqalələrin yazılması və planların tərtib edilməsi metodikası ilə tanışlıq, yuxarı kurslarda bir növ təlim olan müstəqil və kurs işlərinin yazılması və müdafiəsi üzrə seminarlar ola bilər. Hazırda UNEC-də Azərbaycan iqtisadiyyatının müxtəlif problemlərinin tədqiqi ilə məşğul olan "İslam maliyyə mərkəzi", "Avropa iqtisadiyyatı tədqiqat mərkəzi", "Empirik tədqiqatlar mərkəzi", "Xarici ticarətə dəstək mərkəzi", "Digital marketinq mərkəzi", "Ermənistan iqtisadiyyatını araşdırma mərkəzi", "İnkişaf iqtisadiyyatı laboratoriyası", "Rəqəmsal iqtisadiyyat tədqiqat mərkəzi", "Koqnitiv iqtisadiyyat tədqiqat mərkəzi", "Bilik iqtisadiyyatı tədqiqat mərkəzi" kimi mərkəzlər fəaliyyət göstərir. Yeni yaradılan bütün bu strukturlarda UNEC-in professor-müəllim heyəti ilə birgə tələbə, magistr və doktorantlar da tədqiqat aparmaq imkanı əldə edib".

Sevinc QARAYEVA

525-ci qəzet .-2022.- 16 mart.- S.14.