Ümumtəhsil məktəblərinin şagirdləri üçün resurs dəstləri

MÜŞAHİDƏLƏR BU ÖYRƏDİCİ RESURSLARIN TƏDRİS MÜHİTİNƏ MÜSBƏT TƏSİRİNDƏN XƏBƏR VERİR

Tədrisin səmərəliliyini artırmaq, öyrənməni inteqrasiya etmək və öyrənilənlərin etibarlılığını və davamlılığını təmin etmək məqsədilə dərsliklərlə yanaşı, tədris prosesində digər öyrədici resurslardan da istifadə məqsədəuyğun hesab olunur. Bunu nəzərə alaraq Təhsil Nazirliyi tərəfindən 2021-2022-ci tədris ilində pilot olaraq ölkənin 27 şəhər və rayonunun seçilən ümumtəhsil məktəblərinə dərsliklərlə yanaşı, resurs dəsti təqdim edilib. Bura lövhə üçün transporter, kəsmə əlifba, həndəsə taxtası, şəkilli hərf kartlar, ədəd və kəsr kartları, 100-lük kartlar, ölçü vahidləri, top, idman bayraqları, şar, fit, qayçı, vatman kağızı, müxtəlif rəngli təbaşir, marker, markerlə yazılan lövhə, təbaşirlə yazılan lövhə və sair daxildir.

Ümumilikdə 45000-ə yaxın I sinifdə təhsil alan şagird bu resurs dəstlərindən yararlanıb. Göstərilən resurslar fənlərin tədrisində müəllim üçün köməkçi vasitə rolunu oynamaqla yanaşı, şagird fəaliyyəti üçün də çox əhəmiyyətlidir. Təqdim olunan resurs dəstinin təlimin keyfiyyətinə təsirinin qiymətləndirilməsi məqsədilə Azərbaycan Respublikasının Təhsil İnstitutu (ARTİ) tərəfindən xüsusi seçim əsasında müəyyənləşdirilən məktəblərdə aparılan tədqiqatda sorğu, qiymətləndirmə və müşahidə metodlarından istifadə edilib.

ARTİ-nin Elmi-pedaqoji Tədqiqatlar Mərkəzinin direktoru İlham Cavadov deyir ki, tədqiqat zamanı ilkin olaraq öyrədici resurs dəsti verilmiş məktəblərdə dərs deyən 904 nəfər ibtidai sinif müəllimi ilə "Google Forms"-da onlayn sorğu keçirilib. Sorğuda iştirak edən ibtidai sinif müəllimlərin 98 faizi ümumtəhsil məktəblərinə təqdim olunan öyrədici resursların pedaqoji prosesin təşkili üçün mövcud ehtiyacları ödədiyini, 94 faizi öyrənmə mühitinə müsbət təsir göstərdiyini və təhsilin keyfiyyətinin yüksəlməsinə imkan yaratdığını, 91 faizi isə şagirdlərin dərsə marağının artmasına səbəb olduğunu bildiriblər: "Statistik göstəricilərdən aydın olur ki, sorğuda iştirak edən ibtidai sinif müəllimləri öyrədici resursların təlim prosesində səmərəli nəticələrin əldə olunmasına kömək etdiyi qənaətindədirlər. Onların 96 faizi öyrədici resurslardan daha çox dərsin motivasiya, tədqiqatın aparılması, qiymətləndirmə və refleksiya mərhələsində istifadə etdiklərini bildirib. İbtidai sinif müəllimlərinin 99 faizi dərs prosesində öyrədici resurslardan istifadənin şagirdlərdə idrak fəallığının artmasına, 92 faizi isə kiçik motorikanın inkişafına müsbət təsir göstərdiyini qeyd edib. Təhsil daim inkişaf edən, fasiləsiz bir proses olduğundan məktəblərə təqdim olunan öyrədici resursların da fasiləsiz olaraq yenilənməsi diqqət mərkəzində olmalıdır. Bu, sorğunun nəticələrində də öz əksini tapıb. Belə ki, sorğu iştirakçılarının 97 faizi resursların mütəmadi olaraq yenilənməsinin təlimin keyfiyyətinə müsbət təsir göstərdiyini bildirib. Sorğuda iştirak edən ibtidai sinif müəllimlərinin 98 faizi təqdim olunan öyrədici resursların məzmunun mənimsədilməsinə müsbət təsir etdiyini, 96 faizi isə bu resursların məktəblərdə əlçatan olduğunu deyib. Daha sonra öyrədici resurs dəsti verilib 85 məktəbdə təhsil alan 3600 nəfər, öyrədici resurs dəsti verilməyən 55 məktəbdə təhsil alan 1362 nəfər I sinif şagirdi ilə Azərbaycan dili, rus dili (təlim rus dilində) və riyaziyyat fənlərindən qiymətləndirmə aparılıb".

İlham Cavadovun sözlərinə görə, Azərbaycan dili və rus dili (təlim rus dilində) fənlərindən aparılan qiymətləndirmənin statistik göstəricilərdən məlum olur ki, resurs dəsti verilən məktəblərdə təhsil alan şagirdlərin 87,5 faizi, resurs dəsti verilməyən məktəblərdə təhsil alan şagirdlərin isə 60 faizi verilən şəkilə uyğun sözlərin ilk hərfini düzgün müəyyənləşdirib. Resurs dəsti verilməyən məktəblərdə təhsil alan şagirdlərin 40 faizi verilən şəkilə uyğun sözlərin ilk hərfini müəyyənləşdirə bilməyib. Resurs dəsti verilən məktəblərdə təhsil alan şagirdlərin 64,2 faizi, resurs dəsti verilməyən məktəblərdə təhsil alan şagirdlərin isə 54 faizi hecalara ayırma və hecalarla oxu bacarıqlarına yiyələndiyi müəyyən edilib. Resurs dəsti verilməyən məktəblərdə oxuyan I sinif şagirdlərinin 46 faizinin bu bacarıqlara çox zəif yiyələndiyi aşkar olunub: "Resurs dəsti verilən məktəblərdə təhsil alan şagirdlərin 68,15 faizi, resurs dəsti verilməyən məktəblərdə təhsil alan şagirdlərin isə 54,4 faizi sait səsləri düzgün müəyyənləşdirib. Resurs dəsti verilməyən məktəblərdə oxuyan I sinif şagirdlərinin 45,6 faizi sait səsləri düzgün müəyyənləşdirməyib. Resurs dəsti verilən məktəblərdə təhsil alan şagirdlərin 55,85 faizi, resurs dəsti verilməyən məktəblərdə təhsil alan şagirdlərin isə 46,2 faizi hərflərin əlifba sırasına görə ardıcıllığını düzgün müəyyən ediblər. Resurs dəsti verilən məktəblərdə təhsil alan şagirdlərlə müqayisədə resurs dəsti verilməyən məktəblərdə oxuyan şagirdlərin 53,8 faizi hərflərin əlifba sırasına görə ardıcıllığını düzgün müəyyənləşdirməyib. Resurs dəsti verilən məktəblərdə təhsil alan şagirdlərin 66,6 faizi, resurs dəsti verilməyən məktəblərdə təhsil alan şagirdlərin isə 47,3 faizi verilən şəkillərə əsasən sait və samit səslərin ardıcıllığını düzgün müəyyənləşdirib. Resurs dəsti verilən məktəblərlə müqayisədə resurs dəsti veyilməyən məktəblərdə oxuyan şagirdlərin 52,7 faizi verilən tapşırığı düzgün cavablandırmayıblar. Riyaziyyat fənni üzrə aparılan tədqiqatdan məlum olur ki, formaca uyğun əşyaların ardıcıllığına görə tapılmasına dair tapşırığı öyrədici resurs dəsti verilən məktəblərdə təhsil alan şagirdlərin 70,3 faizi, resurs dəsti verilməyən məktəblərdə təhsil alan şagirdlərin isə 57,1 faizi formasına görə uyğun əşyaları düzgün tapmışdır. Resurs dəsti verilməyən məktəblərdə oxuyan I sinif şagirdlərinin 42,9 faizi bu tapşırığı düzgün icra etməyib".

Mərkəz direktoru qeyd edib ki, sayma bacarığının müəyyənləşdirilməsi üçün verilən tapşırığı öyrədici resurs dəsti verilən məktəblərdə təhsil alan şagirdlərin 71,7 faizi, resurs dəsti verilməyən məktəblərdə təhsil alan şagirdlərin isə 58,5 faizi düzgün cavablandırıb. Resurs dəsti verilməyən məktəblərdə oxuyan I sinif şagirdlərinin 41,5 faizi sualı düzgün cavablandırmayıb. 10 dairəsində ədədlərin ardıcıllığının müəyyənləşdirilməsinə dair tapşırığı resurs dəsti verilən məktəblərdə təhsil alan şagirdlərin 59,2 faizi, resurs dəsti verilməyən məktəblərdə təhsil alan şagirdlərin isə 49,8 faizi düzgün cavablandırıb. Resurs dəsti verilməyən məktəblərdə oxuyan I sinif şagirdlərinin 50,2 faiz bu tapşırığı düzgün yerinə yetirməyib: "Həndəsi fiqurları tanımaya dair verilmiş sualı öyrədici resurs dəsti verilən məktəblərdə təhsil alan şagirdlərin 73,1 faizi, resurs dəsti verilməyən məktəblərdə təhsil alan şagirdlərin isə 66,5 faizi düzgün cavablandırıb. Öyrədici resurs dəsti verilməyən məktəblərdə oxuyan I sinif şagirdlərinin 33,5 faizi sualı düzgün cavablandırmayıb. Verilən həndəsi fiqurların ardıcıllığının müəyyənləşdirilməsinə dair tapşırığı resurs dəsti verilən məktəblərdə təhsil alan şagirdlərin 87,1 faizi, resurs dəsti verilməyən məktəblərdə təhsil alan şagirdlərin isə 69,6 faizi düzgün cavablandırıb. Resurs dəsti verilməyən məktəblərdə oxuyan I sinif şagirdlərinin 30,4 faizi bu sualı düzgün yerinə yetirməyib. Eyni zamanda tədqiqat çərçivəsində öyrədici resurs dəsti verilən 85 ümumtəhsil məktəbində 166 nəfər ibtidai sinif müəlliminin dərsi dinlənilib".

Dərslərin müşahidəsi zamanı şagirdlərin 72 faizinin ölçü vahidlərindən sərbəst istifadə etdiyi aşkar edilib: "Müşahidələr zamanı şagirdlərin 82,6 faizinin ədəd kartlarından, 52,5 faizinin isə 100-lük kartlarından dərsdə istifadə etdiyi məlum olub. Şagirdlərin dərsdə ədəd kartlarından və 100-lük kartlardan istifadə etməsi onların ədədləri tanıma, müqayisəetmə bacarıqlarını inlişaf etdirir. Ədədlərin onluq və təklik tərkibə ayrılması, hesab əməllərinin yerinə yetirilməsi bacarıqlarının formalaşmasında xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Tədqiqatdan məlum olur ki, şagirdlərin 92,15 faizi dərsdə topdan istifadə edir. Bu da onlarda kiçik motorikanın inkişafına müsbət təsir göstərir".

Müşahidələrdən alınan nəticələr göstərir ki, müəllimlərin 97 faizi resursları seçərkən onların təlim nəticələrinə uyğunluğunu, şagirdlərə məzmunu rahat mənimsəməkdə yardımçı olmasını və bu vasitələrin təlimin məqsədinə cavab verməsini nəzərə alır: "Müəllimlərin 99 faizi dərsin hər mərhələsinə uyğun müxtəlif resurslardan məsələn, motivasiya mərhələsində şəkil, sxem, cədvəl və s. tədqiqatın aparılması mərhələsində isə vatman kağızı, tapşırıqlar yazılan vərəqlər, rəngli markerlər və sairdən istifadə etməklə şagirdlərə fərqli resurslarla işləmək imkanı yaradır. Statistik göstəricilərə əsasən, müəllimlərin 99 faizi resursları seçərkən yalnız məzmunun mənimsənilməsini deyil, həmçinin, şagirdlərin marağını və sinfin səviyyəsinə uyğunluğunu nəzərə alır. Nəticələr göstərir ki, müəllimlərin 85 faizi şagirdlərdə kiçik motorikanın inkişaf etdirmək üçün "Qayçı ilə iş", "Top oyunları" və sair kimi müxtəlif üsullardan, resurs olaraq isə qayçı, rəngli kağız, karandaş, yapışqan, kiçik əl toplarından istifadə edir. Bu da şagirdlərin əl bacarıqlarını inkişaf etdirir, onların məntiqi düşüncəsini, diqqət və yaddaşını artırır. Araşdırmalar əsasında müəyyən edilib ki, müəllimlərin 96 faizi təqdim olunan resursların sinifdəki bütün şagirdlərin istifadəsini təmin edir. Bu da şagirdlərin öyrənmə imkanlarını genişləndirir, resurslarla müstəqil işləmə, verilən tapşırığı sərbəst və rahat şəkildə yerinə yetirmə bacarıqlarını inkişaf etdirir. Müşahidələrin nəticələrinə əsasən demək olar ki, müəllimlərin 99 faizi dərslərin təşkilində təqdim olunan resurslardan təlim məqsədinə uyğun istifadə etdiyindən şagirdlərin idrak fəallığı artır. Keçirilən sorğunun, I sinif şagirdləri ilə aparılan qiymətləndirmənin və müşahidə edilən dərslərin təhlilindən əldə olunan məlumatlar onu deməyə əsas verir ki, dərsdə müxtəlif çeşidli öyrədici resurslardan istifadə olması yüksək keyfiyyətin təminatı, şagirdlərin şəxsiyyət kimi formalaşmasının, həyati bacarıqlara yiyələnməsinin təkanvericisi qüvvədir. Mövcud resursların çeşidlərinin artırılmasının daim diqqət mərkəzində saxlanılması, məktəblərə təqdim edilən resursların tərkibcə zənginləşdirilməsi məqsədəuyğun hesab olunur".

Sevinc QARAYEVA

525-ci qəzet.- 2022.- 18 mart.- S.13.