İcbari tibbi sığortanın tətbiqi böyük ictimai rəğbət doğurub

İcbari tibbi sığorta əhalinin tibbi yardım almaq hüququnu təmin edən, sığorta hadisəsi zamanı əhaliyə icbari tibbi sığortanın maliyyə mənbələri hesabına ilkin səhiyyə xidmətlərinin, təcili və təxirəsalınmaz tibbi yardımın, habelə sığorta olunanlara xidmətlər zərfində nəzərdə tutulmuş şərtlər çərçivəsində tibbi xidmətlərin göstərilməsinə təminat verən dövlətin hüquqi, iqtisadi və təşkilati tədbirlər məcmusudur.

2021-ci ilin aprel ayının 1-dən etibarən bütün ölkə ərazisində icbari tibbi sığortanın tətbiqinə başlanılıb. Artıq digər şəhər və rayonlarla yanaşı, Bakı və Sumqayıt şəhərlərində, həmçinin, Abşeron rayonunda rəsmi qeydiyyatda olan əhali də icbari tibbi sığortanın Xidmətlər Zərfinə daxil olan 2550 sayda tibbi xidmətdən istifadə etmək imkanı qazanıb. Vətəndaşlar bu gün 35 ilkin səhiyyə, 6 təcili və təxirəsalınmaz tibbi yardım, 508 ixtisaslaşdırılmış ambulator yardım, 731 laboratoriya, 26 fizioterapiya, 39 invaziv radiologiya və 1205 stasionar tibbi xidmətdən istifadə edə bilirlər. Xeyli müddətdir ki, tətbiq olunmasına baxmayaraq, bəzi insanlar icbari tibbi sığortanın onlara yaratdığı imkanlardan xəbərsizdir. Bu səbəbdən də mütəmadi olaraq əhalinin icbari tibbi sığorta barədə məlumatlandırmaq üçün maarifləndirmə tədbirləri həyata keçirilir.

İcbari Tibbi Sığorta üzrə Dövlət Agentliyindən verilən məlumata görə, icbari tibbi sığortanın məqsədi həm səhiyyəmizdə yeni maliyyələşmə mexanizmi yaratmaq, həm də bu mexanizmlə vətəndaşlara xidmətlər zərfi üzərindən pulsuz tibbi xidmətlərin göstərilməsini həyata keçirməkdir. Əgər əvvəllər səhiyyə sistemi dövlət büdcəsindən maliyyələşirdisə, artıq icbari tibbi sığorta sistemi üzərindən maliyyələşir. Vətəndaşlara da xidmətlər zərfi üzərindən pulsuz tibbi xidmətlər göstərilir. Xidmətlər Zərfində daha çox yer alan stasionar tibbi xidmət terapevtik və cərrahi növlərdən ibarətdir. Buraya ixtisaslı həkimin müayinəsi, stasionar müalicə önü tələb olunan müayinələr, instrumental və laborator müayinələrin aparılması, cərrahi əməliyyat, stasionar və ya reanimasiyada yatış və sair aiddir. Daha dəqiq ifadə etsək, stasionar tibbi xidmətlərə miokard infarktı, beyin insultu, ürəyin işemik xəstəliyi, ürək çatışmazlığı və digər qan dövranı sistemi xəstəlikləri, eləcə də mədə-bağırsaq xəstəliklərinin, uroloji xəstəliklərin, infeksion və parazitar xəstəliklərin müalicəsi, o cümlədən, hamiləlik, doğuş və zahılıq dövründə xəstəliklərin müalicəsi, travmalar, yanıqlar, zəhərlənmələr zamanı müalicə və digər xəstəliklərin müalicəsi daxildir. Bu xidmətlər 3500-dən artıq diaqnozu əhatə edir.

Xidmətlər Zərfi ilə fizioterapiya xidmətləri də təminata alınır. Bunlara elektroforez, fonoforez, müalicəvi masaj, maqnitterapiya, vakum terapiya və sair xidmətlər daxildir. Fizioterapiya xidmətlərinə sığorta limiti tətbiq olunur. Belə ki, il ərzində hər bir fizioterapiya xidməti üzrə 10 prosedurdan artıq olmamaq şərtilə həkimin göndərişi əsasında sığortaolunana xidmət göstərilir.

Xidmətlər Zərfi ilə 950 sayda cərrahi əməliyyat təminata alınıb. Həmin əməliyyatlar sırasına koxlear protez cihazının implantasiyası və ya dəyişdirilməsi, oynaqdaxili endoprotezlərin yerləşdirilməsi, aorto-koronar şuntlama əməliyyatı, ürək qapaqlarının dəyişdirilməsi və təmiri, anadangəlmə ürək qüsurlarının cərrahi müalicəsi, eləcə də minimal invaziv üsulla həyata keçirilən kardiocərrahiyyə əməliyyatları və başqa bir sıra digər əməliyyatlar daxildir.

Vətəndaşlara icbari tibbi sığorta çərçivəsində tibbi xidmətlər Tibbi Ərazi Bölmələrini İdarəetmə Birliyinin (TƏBİB) tabeliyində olan dövlət tibb müəssisələrində göstərilir. Vətəndaş qeydiyyatda olduğu ərazi üzrə dövlət tibb müəssisəsinə müraciət edir, həmin tibb müəssisəsində ona lazım olan tibbi xidmətin göstərilməsi mümkün olmursa, müqaviləli tibb müəssisələrində göndəriş əsasında tibbi xidmətlər göstərilir. Tibbi xidmətlərə göndəriş vərəqəsi TƏBİB-in tabeliyindəki tibb müəssisəsi tərəfindən verilir.

Müqaviləli tibb müəssisələrinə təkcə dövlət tibb müəssisələri deyil, özəl xəstəxanalar da aiddir. Elə xidmətlər var ki, onları dövlət xəstəxanası göstərə bilmir. Ona görə də özəl tibb müəssisələri ilə müqavilələr imzalanır. Özəl xəstəxanaların seçimi prosesində müəyyən meyarlar nəzərə alınır. Məsələn, belə müəssisələr daha geniş spektrdə xidmət təklif edən xəstəxanalar olmalıdır ki, vətəndaş ona lazım olan ambulator və ya stasionar tibbi xidməti əldə edə bilsin. Hazırda İcbari Tibbi Sığorta üzrə Dövlət Agentliyi dövlət tibb müəssisələrində göstərilməsi mümkün olmayan tibbi xidmətlərin həyata keçirilməsi məqsədilə 19 tibb müəssisəsi ilə müqavilə bağlayıb. Beləliklə, vətəndaş ödəniş etmədən həmin xidmətlərdən yararlana bilir.

Xidmətlər Zərfinə rəsmi statistik göstəricilərə əsasən, son 5 il müddətində əhali arasında əlillik və ölüm faizi yüksək olan xəstəliklər, eləcə də sayında davamlı artım müşahidə olunan sağlamlığın pozulması ilə bağlı digər xəstəliklər daxil edilib. Bununla belə hər il İcbari Tibbi Sığorta üzrə Dövlət Agentliyi vətəndaşların tibb müəssisələrinə müraciətlərini araşdırır, ən çox rast gəlinən xəstəlikləri, ən çox müraciət edilən tibbi xidmətləri və Xidmətlər Zərfinə daxil olmayan tibbi xidmətlərə ehtiyacları müəyyənləşdirir. Bütün bunların nəticəsində də Xidmətlər Zərfinə dəyişikliklərin edilməsi ilə bağlı əsaslandırılmış təklifin təqdim olunması barədə qərar verilir. Hazırda Xidmətlər Zərfində dəyişikliklərin edilməsi, tibbi xidmətlərin sayının və çeşidinin artırılması ilə bağlı layihə hazırlanıb və aidiyyəti qurumlara təqdim olunub.

İcbari Tibbi Sığorta üzrə Dövlət Agentliyinin İdarə Heyətinin sədri Zaur Əliyevin sözlərinə görə, 700 tibbi xidmətin Xidmətlər Zərfinə daxil edilməsi, ümumilikdə 3000-dən çox tibbi xidmətin icbari tibbi sığorta çərçivəsində göstərilməsi nəzərdə tutulur. İlkin səhiyyə xidməti, TTTYX, laborator, ambulator və stasionar tibbi xidmətlər üzrə Agentlik tərəfindən tibb müəssisələrinə ödənilən 1000-dən çox xidmətin tarifi artırılıb. Zaur Əliyev deyir ki, onkoloji müalicələr növbəti illərdən qismən xidmətlər zərfinə daxil oluna bilər: "Bu barədə bizim Milli Onkologiya Mərkəzi ilə görüşlərimiz keçirilib. Gələcəkdə bunu xidmətlər zərfinə salmağı düşünürük. Bu, 2022-ci ildə nəzərdə tutulmayıb. Amma növbəti illərdə yəqin ki, qismən daxil olunacaq".

Bütün vətəndaşların icbari tibbi sığortanın Xidmətlər Zərfi çərçivəsində tibbi xidmətlərdən istifadə etmək hüququ var. Çünki dövlət büdcəsindən bütün vətəndaşlar üçün icbari tibbi sığorta haqqı ayrılır. Həmçinin, 1 yanvar 2021-ci il tarixindən etibarən "Tibbi sığorta haqqında" qanuna əsasən, dövlət və neft sektorunda, qeyri-dövlət və qeyri-neft sektorunda çalışanlardan, mülki-hüquqi xarakterli müqavilələr əsasında işləri yerinə yetirən fiziki şəxslər və sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan fiziki şəxslərdən icbari tibbi sığorta haqlarının toplanılmasına başlanılıb. Ölkə əhalisinin 45 faizini təşkil edən imtiyazlı təbəqə üzrə isə sığortahaqqı dövlət büdcəsi hesabına ödənilir. Belə ki, əmək və ya mülki-hüquqi müqavilə əsasında işləmədiyi və sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olmadığı hallarda 18 yaşınadək şəxslər, 23 yaşınadək peşə təhsili, orta ixtisas təhsili və ya ali təhsil müəssisələrində əyani təhsil alanlar, pensiyaçılar, sosial müavinət almaq hüququna malik olan şəxslər, ünvanlı dövlət sosial yardımı alan ailələrin üzvləri icbari tibbi sığorta haqqı ödəməkdən azaddırlar.

İcbari tibbi sığorta üzrə sığorta haqları işçinin əməkhaqqından, yəni işəgötürən tərəfindən işçiyə pul və ya natura formasında ödənilən gündəlik və ya aylıq məbləğ, habelə ona edilən əlavələrin, mükafatların və digər ödənclərin məcmusundan ibarət məbləğdən hesablanır.

Qeyri-dövlət və qeyri-neft sektoru üzrə işəgötürən və işçilərdən əməkhaqqının 8000 manata qədər olan hissəsindən 2 faiz miqdarında icbari tibbi sığorta haqqı tutulması müəyyən olunub. Mülki-hüquqi xarakterli müqavilələr əsasında işləri (xidmətləri) yerinə yetirən fiziki şəxslər aylıq gəlirlərinin 8000 manatadək olan hissəsinin 2 faizi, 8000 manatdan yuxarı olan hissəsinin 1 faizi miqdarında icbari tibbi sığorta haqqı ödəyirlər.

İcbari tibbi sığortadan istifadə edən jurnalist Azər Qismət bildirib ki, onun ürəyində aparılan əməliyyat üçün lazım olan vəsait İcbari Tibbi Sığorta üzrə Dövlət Agentliyi vasitəsilə ödənilib: "Hərdən düşünürəm ki, icbari tibbi sığorta olmasaydı, mən neyləyərdim. Ürəyimə 2 stend qoyuldu, 4000 manat pul tutdu. Bunu İcbari Tibbi Sığorta üzrə Dövlət Agentlik ödədi. Martın 26-da anamın yıxılması nəticəsində çanaq nahiyəsindən əməliyyat etdirdik. Travmatologiya İnstitutuna apardıq. Həkimlər bildirdilər ki, yaşlı insana mil, yaxud İlizarov aparatı qoyulsa, sümük bitişməyə bilər. Bunun üçün endoplastika tətbiq edilməlidir. Bu da çox bahadır. Sığortaya müraciət etdik. Dedilər ki, sizin ananız pensiyaçı olduğuna görə sığortalanıb. Dediyiniz əməliyyatın pulunu Agentlik ödəyəcək. İnanmadıq. Bir daha izah etdilər ki, endoplastika əməliyyatına bir qəpik də xərciniz çıxmayacaq. Sevindik. Dedik axı həmin əməliyyat üçün Travmatologiya İnstitutunda şərait yoxdur, buna xüsusi cərrahiyyə otağı lazımdır. Agentlikdən bildirdilər ki, həmin əməliyyat üçün özəl klinikalarda şərait var. İstəyirsiz, xəstənizi Bakı Sağlamlıq Mərkəzinə köçürək?" Yenə sevindik. Əməliyyatı orda etdilər. Yenə düşündüm ki, sığorta olmasaydı, o qədər pulu hardan tapacaqdıq. Həkimlər isə sığortadır deyə laqeyd yanaşmadılar. Dedilər əməyimizə görə pulumuzu alırıq, siz zəhmət çəkməyin. Bu günlərdə verilən xəbərdən də sevindim: "Tibbi Ərazi Bölmələrini İdarəetmə Birliyi" publik hüquqi şəxsin tabeliyindəki tibb müəssisələrində çalışan səhiyyə işçilərinin əməyinin ödənilməsi Qaydası"na dəyişikliklər edilməsi nəticəsində 31 ixtisas üzrə çalışan həkimlərin aylıq əməkhaqı 1000 manata çatdırılacaq. Hazırkı artım 31 ixtisas üzrə çalışan 8 minə yaxın həkimə şamil olunacaq. 17 ixtisas üzrə çalışan həkimlərin maaşında artım 2 dəfəyədək təşkil edəcək. Maaş artımı ilə bağlı dəyişikliklərin 2022-ci ilin 1 iyun tarixinədək qüvvəyə minməsi nəzərdə tutulur. Xəstələnənə qədər icbari tibbi sığorta ilə maraqlanmırdım. Öyrəndim ki, işləməyən adamların da sığortası var".

Gənclər üçün Təhsil Mərkəzinin icraçı direktoru Fəxrəddin Həsənzadə də icbari tibbi sığortadan razı qalan insanlardandır:"Atam ağır infarkt keçirtdi. Təcili Tibbi Yardıma zəng etdik. Elə gözəl həkim gəlmişdi ki, biz qaldıq bir kənarda, özü bütün işin dalınca düşdü. Daha sonra ET Kardiologiya İnstitutuna yönləndirildik. Oranın həkimləri atamı təcili müayinə edərək vaxt itirmədən bizi Ege Hospitala yolladılar. Burada bizi İTS qeydiyyatına alıb, həkimə göndəriş verdilər. Ege Hospitala atamı anju edib ürəyinə stend qoydular. Çox şükür, bütün xərcləri qarşılamağa imkan var. Amma İcbari Tibbi Sığorta üzrə Dövlət Agentliyi bütün xərcləri qarşıladı. Qeyd edim ki, atam işləmir və heç bir özəl sağlıq sığortası yoxdur. Bir vətəndaş kimi bu sistemi quran şəxslərə, bir övlad kimi bütün əziyyəti keçən həkimlərə sonsuz təşəkkür edirəm".

S.QARAYEVA

525-ci qəzet.- 2022.- 7 may.- S.12.