Sənət taxtında əbədi qalasan, Kraliça!

Təkrarsız Əzizə Mustafazadənin əsrarəngiz konsertindən qeydlər

30 oktyabr. Qafqazda ən böyük mərkəz olan Bakı Konqres Mərkəzi "Cazın şahzadəsi"nin görüşünə hazırdır. "Söz vaxtına və məqamına çəkər", - deyiblər. Caz payızla az qala sinonimdir. Bu həzin payız axşamı Mərkəzin 3500 tamaşaçı tutan əsas zalında bir dənə də olsun boş yer yox idi. Tam anşlaq! Konsertə gələnlər xarici görünüş, tərz, davranış baxımından sanki bir-birlərinə bənzəyirlər. Mədəni cameə orta yaş və daha yaşlı insanları əhatə edirdi. Gənc nəsil gözə dəymirdi. Zalda əlil arabaları da görünürdü. Bu qədər adamın toplaşdığı məkanda "küy" bir tərəfə qalsın, cınqır da çıxmırdı.

İşıqlar söndü. Konsert başladı. Şəhrizadə (Əzizəyə verilən titullardan biri) royal arxasına keçdi. Mən meloman deyiləm. Adam var, daim qulaqlıqladır, yolu keçəndə də, əqli işlə məşğul olanda da musiqi onu müşayiət edir. Məndə "ikisi birində" alınmır. Nə fikrimi toplaya bilirəm, nə eşitdiyimdən həzz alıram. Musiqiyə təmkinlə yanaşanlardanam. Janrından asılı olmayaraq gözəl musiqini "tuturam", dəyərləndirirəm, zövq alıram. Deyim ki, təkrar-təkrar dinləyirəm, yox, elə deyil. Dadında buraxıram. Amma iyul ayında sözügedən konsertin ilk anonsu gedəndə özüm üçün müəyyənləşdirdim: - Mütləq orda olmalıyam, canlı izləməliyəm.

Əzizə Mustafazadə istedadı, sənəti, şəxsiyyəti ilə məni cəlb edən barmaq sayı sənətkarlardandır. Vaqif Mustafazadənin İçərişəhərdəki ev-muzeyini ziyarət edəndən sonra Onlar haqqında yazmışam da. "Mənzildən asta səslə saundtrek kimi çaldırılan musiqi keçmişdən eşidilən səsləri batıra bilmir. Vaqifin "Sevil"in qızları ilə məşqi ümumi mətbəxin qab-qacaq səsinə, körpə Əzizənin ağlamağına qarışır. Kommunal mənzilin kiçik mətbəxindəki iri abajur da Mustafazadələrdən qalmadır. Və bu abajurun işığına toplaşmış kiçik evin geniş ürəkli sahibini, onunla bir evin içini bölüşənləri, qonaqlarını xəyalında canlandırmaq, görmək, rəsmən rəsmini çəkmək - artıq hər ziyarətçinin şəxsi fantaziyasının işidir". Ə.Mustafazadənin genlə gələn istedadı, atasının şöhrətini üstələyən adı birmənalı şəkildə dünyada öz təsdiqini çoxdan tapıb: "Əzizə dahidir. Onun musiqisində xalqının mədəniyyəti eşidilir. Azərbaycan eşidilir". Uzun illər xaricdə yaşayan Əzizə xanım həmişə Azərbaycan haqqında incə, kövrək hisslərlə danışır, müsahibələrində "Azərbaycan mənim ana Vətənimdir, muğam, sevgi ölkəsidir", - deyir. Böyük anlamda burada təəccüblü, qeyri-adi bir şey olmasa da, atasından estafet kimi təhvil aldığı dəfnə çələngini inamla irəli aparan Əzizənin qərib qəlbində daşıdığı Vətən məhəbbəti şəxsən məndə ən xoş hisslər oyadır.

Dünya şöhrətli ulduz konsertini "Bismillahir-rəhmanir-rəhim"lə açdı. Heyrətli alqışlar... Mən də çaşdım. Axı həmyerlimizi "bu tərəfdən" tanımırdım. Müddəti yaxınlaşdıqca sosial mediada konsertin anonsu tez-tez təkrarlanırdı. "Möhtəşəm olacaq", "Səbirsizliklə gözləyirik" kimi mesajlarla yanaşı, arada "Azərbaycandan küsüb gedib", "Xristianlığı qəbul edib", "Boynunda xaç gəzdirir" kimi içimizdən qurd yeyən şərhlərə də rast gəlinirdi. Hansı dini qəbul etmək hər kəsin şəxsi işidir. O qədər dünyanın tanıyıb fəxr etdiyi məşhur tanıyırıq ki, İslamı qəbul edib. Bununla fəxr edirik, qürur duyuruq. Qəhrəmanımızın xaç gəzdirməyinə gəlincə, unutmayaq ki, Əzizənin bir tərəfi xristiandır. Anasını danmayacaq ki! İrad tuturdular ki, "əziz bakılılarım" deyir. Axı Bakıya gəlir... Metroda da hər gün eşidirik: "Əziz bakılılar və şəhərimizin qonaqları..." Əzizə Mustafazadənin konserti bütün tərəddüd və şübhələri, nigarançılıqları darmadağın etdi.

- Konserti rus dilində aparacağam. Amma çalıb-oxumağım azərbaycanca olacaq.

Əsl artist üçün səhnə həmişə həyəcandır, sınaqdır. Dəfəsindən asılı olmayaraq. Tamaşaçılar arasında da ayrı-seçkilik salınmamalıdır, istər Mədəniyyət evi olsun, ya "Böyük teatr"ın səhnəsi, ya da... metro stansiyası. Belə bir sosial eksperiment aparılıb. Dünyanın ən məşhur musiqiçilərindən biri 45 dəqiqə ərzində Vaşinqton metrosunda skripkada çalıb. 100 dollara bilet alıb gələn tamaşaçının qarşısında çıxış edən kimi. Eyni entuziazmla. Həmçinin, konsertin müvəffəqiyyəti də tamaşaçının kalitesindən asılıdır. "Bizim tamaşaçı unikaldır", - deyir Əzizə. Öz sənəti, musiqisi ilə böyük səhnələri fəth edən Ə.Mustafazadə konsertqabağı gecəni yatmadığını, çox həyəcan keçirdiyini dilə gətirdi. Klavişlər hərəkətə gəldi, zalı caz-muğam qarışıq ecazkar musiqi bürüdü. "Caz azadlıq hayqırtısı, qəlbin azadlıq səsidir", - deyən bəstəkar-pianoçu "Bakı gecələri", "Azadlıq", "Atəşgah"dan sonra çox, ən çox sevdiyi "Laçın"ı təqdim etdi. 150 yaşı olan bu xalq mahnımız hər aranjemanda gözəldir. Əzizə birinci bəndi ağlaya-ağlaya, ikincini şux, oynaq oxudu. Həm işğalını ifa etdi, həm qovuşduğu azadlığını. O, hamı üçün oxumurdu. O, hər kəs üçün ayrı-ayrılıqda oxuyurdu. Pauzalarda məhrəm intonasiya ilə "Sizinlə necə də yaxşıdır...", "Yaşamağa dəyər", "Allaha qurban olum", "Allaha şükür", "Bu gün bayramdı", "Biri varmış - biri yoxmuş" kimi replikalarla pərəstişkarlarını həm təəccübləndirir, həm də çox məmnun edirdi. Səhnədən zala güclü enerji, işıq, xeyirxahlıq süzülürdü. Səhnənin döşəməsində qalaqlanmış iri gül dəstələrinə baxıb, "heyif, güllər yerdə olmamalıdır, suya qoyulmalıdır" - təəssüfünü bildirməyi də unutmadı. Bu böyük şəhərlərin prestijli salonlarında keçirilən qastrol konserti deyildi, istiqanlı mühitdə özününkülərlə söhbətləşdiyi, dərdləşdiyi, yeni albomu ilə tanış etdiyi bir təqdimat idi. Elə müğənnilər var ki, yalnız səsdən ibarətdilər, eşitmək kifayət edir, görməsən də olar. Əzizəni isə dinləmək qədər görmək də eyni dərəcədə xoş idi. Onun fotosunu çəkən İldırım İncəaləmdaroğlu "bunca illər yüzlərlə ulduzun fotolarını çəkdim və kameranı beləcə heyran edən ikinci bir ulduza rastlamadım", - demişdi. "Kraliça" həm də Mustafazadələrin davamçısı olacağına heç bir şübhə doğurmayan 9 yaşlı oğlu Ramizxanı Azərbaycan tamaşaçısına təqdim etdi. Saçları belinə çatan şlyapalı bu cavan oğlan anasının yanında oturub öz bəstələrini ifa etdi. İmici istedadı ilə birləşib maraqlı səhnə obrazı yaratmışdı. Ramizxan bir əsərini 3 yaşında yazıb. "Caziza" da səhnəyə ilk dəfə 3 yaşında çıxmışdı. Deyəsən, bu nəsildə təbiət övladlarda nəinki "dincəlmir", əksinə, daha da səxavətli olur. Əzizə müsahibələrində oğlunun Bakını dəlicəsinə sevdiyini , "Mən Bakıda doğulmuşam", - deyə öyündüyünü söyləyir. "Başa salıram ki, qurban olum, Bakıda mən doğulmuşam, sənin atan dünyaya gəlib. Sən isə Mayntsda anadan olmusan". Amma yenə də təkidlə deyir: "Yox, mən hər halda Bakıda doğulmuşam". Necə ki, Əzizə İçərişəhər olmadan heç nəyi təsəvvür edə bilmir. "Bütün yollar İçərişəhərə aparır" - kimi... "Mənim ürəyim və qəlbim həmişəlik İçərişəhərdədir". Elə şeylər var ki, onlar övlada yalnız ana tərəfindən ötürülür. Avropalı ilə ailə qurub Avropada yaşayan qohum qızımızın 5 yaşlı oğlu meyxana deyən kimi...

Səhnəyə kövrək addımlarla bir nəfər də qalxdı. Əzizə onu mehribanlıqla qarşıladı, atasının abidəsini hazırlayan 94 yaşlı heykəltaraş Ömər Eldarovu ehtiramla tamaşaçılarına bir daha tanıtdırdı.

Saksafon "ağlayıb", saksofonist nəfəsini dərəndə Əzizə kübarcasına yorulub-yorulmadığımızla da maraqlandı. Nə yorulmaq? Nə darıxmaq? 2 saat bir göz qırpımında keçdi. "Niyə belə tez?" deyə etiraz etmək istəyəndə konsertin solo olduğunu xatırladım... Hər şeyin gözəlliyi də onun qədərindədir. Vidalaşmaq isə həmişə kədərlidir. Ancaq bu vida o vidadan deyil, yenidən görüşmək üçündür. Bu unudulmaz axşam üçün isə, çox sağ ol, Əzizə xanım! Həmişə taxt-tacda, Kraliça!

Dilarə ADİLGİL

525-ci qəzet.- 2022.- 12 noyabr.- S.11.