Şərqşünaslıq İnstitutunun 2021-ci il nəşrlərinə
bir nəzər
Hər il elmi dövriyyəyə onlarla
yeni nəşr çıxaran AMEA-nın
akademik Ziya Bünyadov adına Şərqşünaslıq İnstitutunun
kollektivi 2021-ci ildə
bu sahədə xüsusilə fəal olub. İl ərzində 34 kitab
və məqalələr
toplusu çapdan çıxıb. İnstitutun nəşrləri
zənginliklə yanaşı,
əsərlərin elmi
əhəmiyyəti ilə
də diqqəti çəkir.
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin
"Azərbaycan Respublikasında
2021-ci ilin "Nizami Gəncəvi ili" elan edilməsi haqqında" 2021-ci il 5 yanvar tarixli Sərəncamı ilə əlaqədar institutda bir sıra dəyərli kitablar çap olunub. İnstitutun baş direktoru,
akademik Gövhər Baxşəliyevanın rus
dilində çap olunan "Gtniçeskaə
identiçnostğ Nizami
Qəndjevi" ("Nizami
Gəncəvinin etnik mənsubiyyəti") kitabı
bir sıra ölkələrdə şairin
etnik mənsubiyyətinə
dair çoxsaylı təhriflərə və
çoxəsrlik mədəni
irsimizin qonşu xalqlar tərəfindən
mənimsənilməsi cəhdlərinə
cavab olaraq yazılıb. Kitabda
Nizaminin öz əsərlərindən əxz
olunmuş təkzibolunmaz
faktlar, onun yaradıcılığının ideya-mövzu və bədii-estetik xüsusiyyətlərinin
dərin elmi təhlili, şairin yaşadığı və
yaratdığı dövr
və mühitin reallıqları və mövcud elmi ədəbiyyatın hərtərəfli
araşdırılması əsasında,
Nizami Gəncəvinin
Azərbaycan türkü
olması bir daha təsdiq edilir.
Professor Mehdi Kazımovun ingilis dilində nəşr olunan "Khamse" of Nizami Ganjavi and literature in persian
(tradition of nazire to "Haft peykar" in the XIV-XVIII centuries) ("Nizami Gəncəvinin
"Xəmsə"si və
farsdilli ədəbiyyat
(XIV-XVIII əsrlərdə "Həft peykər"ə
nəzirə ənənəsi")
kitabında Nizaminin müvafiq poeması poetikanın bir sıra problemləri
baxımından tədqiq
edilib, "Həft Peykər"də məkan-zaman
münasibətlərinin janr
sinkretikliyinə nəzər
salınıb, süjetlərin
genezisi onların
XIV-XVIII əsrlərdə sonrakı
transformasiyasında izlənilib.
Azərbaycan Atabəyləri sarayında
xidmət etmiş, böyük Nizami Gəncəvinin müasiri
və bəzi ehtimallara görə dostu olmuş Əbubəkr ibn Xosrov əl-Ustadın orta əsrlər müsəlman Şərqində
ədəbi inkişafın
bir çox məsələlərinə işıq
salan abidə kimi olduqca qiymətli
və müəyyən
mənada unikal əsər olan "Munisnamə"sinin tərcüməsi
də Şərqşünaslıq
İnstitutunun "Nizami
Gəncəvi ili"nə
böyük töhfəsidir.
Təkcə ədəbi
əsər kimi deyil, həm də bir mənbə
kimi dəyərləndirilməsi
zəruri görünən,
maraqlı hekayələr,
nağıllar, rəvayətlər,
lətifələr, müdrik
kəlamlar və aforizmlər toplusu olan "Munisnamə"ni fars dilindən
filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Rəna Rzayeva tərcümə edib.
Filologiya
üzrə fəlsəfə
doktoru Aygün Əlizadə Abdullah Hatifinin
"Həft mənzər"
əsərini fars dilindən Azərbaycan dilinə filoloji və nəzmlə tərcüməsini
ön söz və şərhlərlə
geniş oxucu kütləsinə çatdırıb.
Abdullah Hatifinin Nizami Gəncəvinin
"Həft peykər"inə
nəzirə olaraq yazdığı "Həft
mənzər" əsərinin
tərcüməsi Nizami
ənənələrinin sonrakı
əsərlərdə inikasının
öyrənilməsi baxımından
maraqlıdır.
2021-ci il oktyabr ayının
8-də Şərqşünaslıq İnstitutunda keçirilmiş
"Nizami Gəncəvi
və Şərq ədəbiyyatları: ədəbi
təsirin hüdudları"
mövzusunda beynəlxalq
elmi konfransın materialları da çapdan çıxıb.
Bundan əlavə, İnstitutun elmi-kütləvi nəşri
olan "Azərbaycan şərqşünaslığı" jurnalının 20-ci sayı
əsasən dahi şairin 880 illiyinə həsr olunub.
2021-ci ildə Şərqşünaslıq
İnstitutunda Ulu öndər Heydər Əliyevin Çinlə bağlı çıxışlarını,
bəyanatlarını, müsahibələrini,
məktublarını və
s. əhatə edən
kitab Çin dilində çapdan çıxıb. Bütün bunları
tərcümə edərək
hazırlayan coğrafiya
üzrə fəlsəfə
doktoru Rafiq Abbasovdur.
Erməni saxtakarlığı barədə
həqiqətləri dünya
ictimaiyyətinə çatdırmaq
yönündə akademik
G.Baxşəliyevanın ingilis
dilindən rus dilinə tərcümə
etdiyi "Armənskie
insinuaüii i istoriçeskie faktı. Voprosı i
otvetı" ("Əsassız
erməni iddiaları və tarixi faktlar. Suallar və cavablar")
kitabının çapı
böyük əhəmiyyətə
malikdir. 2011-ci ildə Ankarada Strateji Araşdırmalar Mərkəzi tərəfindən
ingilis dilində nəşr edilən "Armeian allegations and historical facts. Questions and answers" kitabını
akademik G.Baxşəliyeva
2016-cı ildə Azərbaycan
dilinə tərcümə
etmişdi. Hazırkı nəşr isə həqiqətləri daha geniş auditoriyaya - rusdilli oxuculara, bu dilin geniş
yayıldığı ölkələrə
çatdırmaq üçün
nəzərdə tutulur.
Akademik G.Baxşəliyevanın
daha bir yeni kitabı "Məqalələr, məruzələr,
müsahibələr..." çoxcildliyinin III-IV cildləridir. Xatırladaq ki,
kitabın I və II cildləri 2011-ci ildə nəşr edilib.
İbrişünaslıq sahəsində yenilikləri
ilə seçilən
filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Teymur Sadıqov bu dəfə yəhudi dininin Müqəddəs Kitabı
"Tanax"ın ikinci
hissəsi olan "Peyğəmbərlər" kitabını
ilk dəfə ibri dilindən orijinal mətni ilə müqayisəli şəkildə
tərcümə edib.
İnstitutun Cənubi Azərbaycan şöbəsində hazırlanaraq
çap edilən Cənubi Azərbaycan tarixinin oçerki
(1828-1917) kitabının çapı
da diqqətiçəkən
nailiyyətlərdən hesab
oluna bilər. Əsər Cənubi
Azərbaycanın XIX-XX əsrin
əvvəllərindəki sosial-iqtisadi, siyasi tarixini və mədəni inkişafını
göstərir.
2021-ci ildə institutda
Osmanlı hakimiyyəti
dövründə Azərbaycan
ərazilərinə dair
iki monoqrafiya çap olunub. Tarix üzrə fəlsəfə
doktorlarından Gülər
Qafqazlı "Osmanlı
hakimiyyəti dövründə
Marağa və Soyuqbulaq (XVIII əsrin
20-ci illəri)", Yaxşıxanım
Nəsirova "Osmanlı
hakimiyyəti dövründə
Urmiya və Xalxal bölgələri
(XVIII əsrin 20-ci illəri)"
kitabının müəllifləridir.
İnstitutun nəşrlərindən filologiya üzrə elmlər doktoru Roida Rzayevanın
"Challenges of contemporaneity: postmodernity and multikulturalizm"
(Müasirliyin çağırışları:
postmoderniti və multikulturalizm)" adlı
kitabının dünyanın
ən nüfuzlu beynəlxalq elmi nəşriyyatlarından olan
"Springer" nəşriyyatı tərəfindən 2021-ci ildə
"SpringerLink Religion and Philosophy" elektron kitablar kolleksiyasına daxil edilməsini də xüsusi qeyd etmək lazımdır.
Bunlardan
əlavə, institutda
ötən il həmçinin, professor Solmaz
Rüstəmova-Tohidinin "Cümhuriyyətin "Azərbaycan"
adlandırılması və
onun tarixi əhəmiyyəti", fəlsəfə
doktorlarından Laura Orucovanın
"XVIII əsr Azərbaycanlı
alim İbrahim əl-Araşinin dilçilik
yaradıcılığı", Zenfira Rüstəmovanın
və Gülşən
Həmidlinin "Ərəb
ədəbi dilində
kəmiyyət və cins kateqoriyaları"), Rauf Qarayevin "Müasir Mərkəzi Asiyada təhlükəsizlik
problemləri", Xumar
Ələkbərovanın "Ərəb ədəbiyyatının
ehramı Nəcib Məhfuz", Lalə Bayramovanın "Əyyəmu-l-arab" Cahiliyyə dövrünün ədəbi
abidəsi kimi" monoqrafiyaları, Məmmədəli
Babaşlının "Müasir
ərəb mətbuat
dili" dərs vəsaiti çapdan çıxıb.
Məhsuldar alim, fəlsəfə
doktoru Elvüsal Məmmədov il ərzində "Tarixi və müasir kontekstdə dəyər (əxlaq) problemi: analitik-komparativ qeydlər"
monoqrafiyasını, "İzahlı
islam fəlsəfəsi
terminləri lüğəti"ni,
eləcə də ərəb dilindən tərcümədə Əhməd
Bəssam Sainin "Qurani-Kərimin dili: ecazkarlıq, yoxsa sadəcə istedad?", Əhməd Tutuncinin "Həyat dərslərim", Məhəmməd
Qəzalinin "Peyğəmbərin
həyatı" kitablarını
təqdim edib.
İlahiyyat üzrə fəlsəfə
doktoru Səbinə Nemətzadənın türk
dilinə tərcüməsində
"Evrensel Değerler
Sisteminde İslam Kültürü" və
"Azərbaycanda Türk
İslam kültürü"
kitabları İstanbulda
nəşr olunub.
Ankarada isə akademik Gövhər Baxşəliyevanın redaktoru olduğu, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Lalə Qasımlının çapa hazırladığı "60`lardan Günümüze Azerbaycan Hikayesi" toplusu nəşr edilib. Xüsusi layihə çərçivəsində hazırlanan kitabda Azərbaycan ədəbiyyatının son 60 ilinə aid olan 18 yazıçı haqqında məlumat, hekayələrinin türk dilinə tərcüməsi və təhlili təqdim olunub. Layihədə Türkiyədən və Azərbaycandan professor, dosent və doktorantlar iştirak ediblər.
Həmçinin, ötən il institutda "21-ci əsrdə Yunus Əmrəni anlamaq" Beynəlxalq Yunus Əmrə simpoziumunun materialları, "Şərq araşdırmaları" elmi-nəzəri jurnalının 3-cü və 4-cü sayları , "Azərbaycan Şərqşünaslığı" elmi-kütləvi jurnalının 21-ci sayı işıq üzü görüb.
2021-ci ildə institut əməkdaşlarının 150-dən artıq məqalə, məruzə və tezisi çap olunub. Bunlardan 40 elmi məqalə xaricdə (Türkiyə, İordaniya Haşimilər Krallığı, Misir Ərəb Respublikası, Liviya, Rusiya Federasiyası, İran islam Respublikası, Özbəkistan, Ukrayna, Almaniya, Fransa, Norveç, Polşa, Meksika, ABŞ, Avstraliya, Yaponiya və s.) nəşr edilib. Bu sırada SCOPUS siyahısına daxil edilmiş beynəlxalq jurnallarda dərc olunan üç məqaləni xüsusi qeyd etmək lazımdır. REA Şərqşünaslıq İnstitutunun "Vostok" jurnalında fəlsəfə doktorlarından Fərda Əsədovun "Taqı əd-Din əl-Məqrizinin "Kitab İğasat al-umma bi-kəşf əl-ğummə" (Mömin icmasına fəlakət səbəblərinin izahı vasitəsi ilə yardım kitabı) əsərində dövlət və bazar münasibətləri" məqaləsi, Moskvada dərc olunan "Voprosı istorii" jurnalında isə Lalə Bayramovanın "Sirə janrının dünya şərqşünaslığında öyrənilməsi" və Səbinə Nemətzadənin "Əlyazma sənəti tarix və fəlsəfə aspektində" məqalələri dərc olunub.
Vüqar MƏMMƏDOV,
AMEA Şərqşünaslıq İnstitutunun ictimaiyyətlə əlaqələr üzrə məsul əməkdaşı,
filologiya üzrə fəlsəfə
doktoru
525-ci qəzet.- 2022.- 22 yanvar.- S20.