Dul qadının tənhalığı

(Əvvəli ötən şənbə sayımızda)

Moisey öz xalqını 40 il səhrada əziyyətlərə qatlaşdırıb, dolaşdırdıqdan, sonra bu Vəd edilən diyara gətirib çıxarmışdı. Lakin Moiseyin özünə, həsrətində olduğu bu torpağa qədəm qoymağa əcəl imkan vermədi, axı o, öz yəhudi xalqını Allahın köməkliyi və müdafiəsi ilə Misirdəki köləlikdən azad etmiş, bütün əziyyətlərə baxmayaraq, Vəd olunmuş diyara gətirib çıxarmağa çalışmışdı. Kanaanın yaxınlığında olanda oraya kəşfiyyatçılar göndərmiş və onlar həmin torpaqdan üzdükləri böyük üzüm salxımını ağırlığına görə iki nəfər cavan oğlan çiyinlərində, ağac budağından asılmış qaydada gətirmişdilər. Moiseyin adamları inandılar ki, həqiqətən də deyilən kimi, orada bal və süd çayı axır. Meyvələrin dadı bu əlamətləri təsdiq edirdi. Bu torpağı Allah onların əcdadlarına, Abrahama, İsaaka və Ceykoba vəd etmişdi və Moisey onları Misirdən çıxarıb, səhrada 40 illik əziyyətdən sonra bura gətirib çıxarmışdı. Onlara, əslində xeyir və şər arasında seçim etməyi məsləhət görmüşdü.

Bibliyaya görə, bütün torpaqların ən gözəli, əlbəttə ki, cənnətdir, adamlar orada heç nəyə ehtiyac duymurlar. Bu torpaqda təmiz süd bulaqları vardır, onun yaşıl təpələri ilə pətəkdən süzülüb tökülən bal axır, günəş işığında o maye qızıl kimi görünür.

Yəhudi Bibliyasından "axan süd və bal" ifadəsi meydana gəlmişdir və bu, məhz Kanaandadır. Bu "xoş və geniş torpaqda süd və bal axır" və Allah Moiseyə tapşırmışdı ki, israilliləri oraya aparsın. "Axan süd və bal" kəlmələri hiperbola edilmiş qaydada torpağın münbitliyi, zəngin bəhrəliliyi kimi başa düşülür. Ondan istifadədə də əsl şadlığın məhz dərin olması ifadə edilir, Vəd edilən torpaq "südün və balın axdığı" kimi xarakterizə olunur.

Quranda da da cənnət "təzə süd çayları" və "təmiz bal çayları" olan əbədi sevinc bağı kimi təsvir edilir. Bal kimi, süd də Allahın verdiyi xüsusi nemətlərdən biridir. Bibliyada "süd və balın axdığı torpaq" ifadəsinə "İsxodus" - "Çıxış" (yəni Misir köləliyini tərk etmə), həmçinin, "Ədədlər" və "İkinci Qanun" kitablarında bir neçə yerdə rast gəlinir.

Moisey Kanaana girə bilməsə də, Allahın əvvəlcədən dediyi yerdə, Mahab torpağında öldü və orada da dəfn edildi. Coşua onun özünün təyin etdiyi varis oldu. Lakin onun kimi həyatda ikinci bir peyğəmbər olmamışdı. Allah onunla üz-üzə danışmışdı. Heç bir peyğəmbər onun kimi möcüzə göstərməmişdi.

Əri Hüseyn də Ruhiyyəni Misir köləliyinə bərabər olan bədbəxtliklərdən xilas edib, bu azadlığa çıxmış qızı Kanaana bərabər olan bir xoşbəxtlik diyarına, Allahın ona məsləhət gördüyü vəd olunan torpağa gətirib çıxarmışdı. Lakin tale onu, bu xoşbəxtliyə şahid olmaq imkanına sahib olmaq üçün seçsə də, sonra bu nəciblik simvolu onu tək qoyub, dünyadan köçdü.

Əgər Allahın sevimli peyğəmbərləri Moisey, İisus, Məhəmməd dünyanı tərk etmişdilərsə, adi öləri adam olan Hüseyn də bu dünyadan köçməli idi. Moisey bütöv bir xalqı Allahın iradəsi ilə köləlikdən çıxardığı halda, Hüseyn yalnız bir bədbəxt qızı iyrənc həyatın caynaqlarından və ehtiyacın əsarətindən azad etmişdi.

Əgər Allah öz peyğəmbərlərinə əbədi həyat, ölməzlik verməmişdisə, onda adi insan olan Hüseynə necə fövqəlbəşər xüsusiyyəti verə bilərdi. Heç Utnapiştim də Urukun və Şumerin əsasını qoyan Qilqameşə də ölməzlik deyil, yalnız uzun ömürə çatmaq vasitəsi sirrini demişdi. Ona görə də şikayətlənmək, narazı qalmaq, ağılsızlığın nişanəsi kimi Allahdan incimək kimi başa düşülərdi, Ruhiyyə isə hətta ən ağır vaxtlarında belə Allaha olan inancını itirməmişdi, həmişə yalvarıb, dua etmişdi ki, Allah onu bu bataqlıq dünyasından azad etsin və and içmişdi ki, Allaha sədaqətini heç nəyə dəyişdirməyəcəkdir. Allah da onun səsini eşitdi və özünün sədaqətli xidmətçiləri olan Yusif müəllimi, Südabə xanımı, nəhayət, Hüseyni onu xilas etməyə göndərdi. Onlar da Allahın hökmünə vicdanla əməl etdilər.

Ruhiyyə redaktor qızdan mehribancısına ayrıldı, əlavə etdi ki, bəlkə, mən bir qədər sərt danışdım, ona görə üzr istəyirəm, xahiş edirəm, direktorunuza da mənim lazımsız ifadələrimi çatdırmayın, onun hisslərinə mən hörmətlə yanaşıram və əslində, onun belə bir fikrə düşməsi, vaxtında olmasa belə, məni öz gözümdə ucaldır və tənhalıqda qaldığım barədə məni əzən, əsəblərimi gərginləşdirən fikirdən bir qədər uzaqlaşdırır.

Nəşriyyatın işçisi də ona razılığını bildirdi və əlavə etdi ki, onu da qeyd etməliyəm ki, mən də kişi olsaydım, sizə vurulardım, sizə qeyri-adi münasibətimi izhar etmək də istəmirəm, qorxuram ki, məni şairə Sapfonun şagirdi, Lesbos adasının gənc sakinlərindən biri hesab etməyə başlayarsınız.

Ruhiyyə dedi:

- Sizin münasibətiniz də məni ucaldır, sağlıq olsun, sizin şəxsinizdə mən özümə yeni, ürəyimə çox yatan bir rəfiqə tapdım və bu sözləri xahiş edirəm, mənim özümə çox güvəndiyimin əlaməti kimi qəbul etməyəsiniz.

Redaktor onu qucaqladı və bir-birini ağuşa basmaq yalnız yaxınlıq nişanəsi sayılmalı idi.

Ruhiyyənin kefi açıldı, əhval-ruhiyyəsi yaxşı idi. Evə qayıdıb içəri girəndə Hamnetin, öz bacısı Aynurla birgə kitab oxuduğunu görüb sevindi və oğluna müraciətlə dedi:

- Mənim ağıllı balam, sənin ki, kitaba belə məhəbbətin vardır, yəqin ki, sən bilikdə, intellektdə atanı da ötüb keçəcəksən və bu, səni canından artıq sevən anana ən qiymətli bir hədiyyə olacaqdır.

Bu sözlərdən sonra o, oğlunu qucaqlayıb öpdü və öz otağına keçdi. Sonra mətbəxdə nahar etdikdən sonra, yataq otağında qoyduğu stolun arxasına keçib, öz işinə - fars yazıçısının bir romanının tərcüməsinə başladı. Kitab sürrealist üslubda idi, fantasmaqorik hadisələrlə dolu idi. Qadınların azadlığının məhdudlaşdırılmasına örtülü şəkildə narazılıq ifadə olunur, alluziyalar cəmiyyətdə qadının rolunun zəiflədilməsinə qarşı kəskin mənfi münasibəti bildirirdi. Bununla əlaqədar olaraq Ruhiyyə öz ölkəsində gedən bir proseslə də heç cür razılaşa bilmirdi, İranda qadınlar hicabı atıb, ancaq çadra örtməyə keçdikləri halda, hətta Səudiyyə Ərəbistanıda qadınlar öz hüquqlarının bəzilərini bərpa etdikləri halda, Azərbaycanda çarşab örtən cavan qızlar və qadınların sayı son vaxtlar xeyli artmışdır. Bəziləri hətta hicab və niqab geyiminə keçmişdir. Qapqara, yerlə sürünən və tozu süpürən paltarda olan qadının, üzü tamam örtüldüyündən ancaq gözlər görünürdü, yanındakı gəzdiyi oğlan və ya əri isə tam müasir paltarda, yarımqol köynəkdə olmaqla, müşayiət etdiyi həmin cinslə tam kontrastda olduğunu göstərirdi.

İslam ölkələrində qadınlar, xüsusən qızlar öz hüquqları uğrunda mübarizəyə, feminizm hərəkatına qoşulduqları halda, bizimkilər nəinki XIX əsrə, hətta orta əsrlərə qayıtmağı məqbul sayırlar. Təəccüblüdür, Bakının mərkəzi küçələrindən birini indiyədək vaxtilə qoyulmuş çadrasını atan "Azad qadın" heykəli bəzədiyi halda, biz cəhalətlə bu vidalaşmanı unudub, yenidən anaxronizmdən xəbər verən islamın sərt qaydalarına qayıtmağa çalışırıqmı? Xüsusən pis hal odur ki, ali məktəb tələbələrinin içərisində də hicab geyinənlərə rast gəlinir, Hüseyngilin ərəb gəlini isə lap uşaqlığından hicaba qarşı üsyana qalxmış və valideynləri də çox dindar olmalarına baxmayaraq, onun polad iradəsi qarşısında geri çəkilməyə məcbur olmuşlar. Fatimə orta məktəbi və universiteti ingilis dilində bitirmişdir, bu ədəb-ərkanlı ərəb qızı ictimai həyatda özünü müasir gənc kimi, əsl avropalı kimi aparır və onun bu davranışı ona olan hörməti daha da artırır.

Hamnet məktəbə,

Aynur isə ərə gedir

Hamnetin altı yaşı olanda Ruhiyyə onu ingilis dilli təmayüllü məktəbin birinci sinfinə qoydu. Son bir ildə uşaq qonşuluqda yaşayan müəllimin köməkliyi ilə bu dillə məşğul olmuş, artıq həmin dildə danışmağı, yazmağı bilirdi. Redyard Kiplinqin "Cəngəlliklər kitabı"nı oxuduqdan sonra onda ingilis bədii əsərlərinə böyük maraq yaranmışdı. Bir ay keçəndən sonra Ruhiyyə məktəbə gedib, oğlunun sinif müəlliminin yanında oldu, Hamnetin özünü necə aparması, dərsləri necə qavraması ilə maraqlandı. Müəllimə dedi ki, oğlunuzun davranışından, dərsə münasibətindən, intizamlılığından çox razıyam. İngilis dilinə böyük marağı vardır və hətta bəzi şeirləri əzbər deyə bilir. Bu bir ay ərzində onun söz ehtiyatı da xeyli böyümüşdür, yaşına uyğun olmayan terminləri də başa düşür. Londondakı Trafalqar meydanı, Milli Qalereya, Vestminister və Müqəddəs Pavel kilsəsi barədə uşaqlara kitablardan oxuduqlarını danışır. O, admiral Nelsonu özünün kumiri sayır və onu Napoleondan yüksək qiymətləndirir. Uşaqlara sirr kimi onu da demişdi ki, orta məktəbi bitirdikdən sonra İngiltərəyə gedəcək, təhsilini Oksford, ya da Kembric universitetlərində davam etdirəcəldir. Bir sözlə, onun gələcəyinin parlaq olacağına əminlik təlqin edən bir sıra amillər mövcud idi, bircə çalışmaq lazımdır ki, uğurları onu özündən razı salmasın, uşaq məğrurluğu xəstəliyinə tutulmasın. Partada birgə əyləşdiyi sinif yoldaşı olan qızla da olduqca mehriban davranır, məktəbdən gedəndə onlar əl-ələ tutub həyətdən uzaqlaşırlar. Bu, yaxşı haldır, indidən qızla dostluq etmək onu başqa cinsdən olanlara hörmətlə yanaşmağı öyrədəcəkdir.

Ruhiyyə müəllimənin dediklərinə çox sevindi, xahiş etdi ki, ona qarşı tələbkarlığı azaltmayın, həm də hər uğuruna görə onu tərifləməyin. Bu, onun xarakterini korlaya bilər. Müəllimə onun fikriylə razılaşdı və dedi ki, hazırlığı başqa yoldaşlarından yuxarı olduğunu hiss etdiyindən bəzən onda lovğalanmaq meylləri nəzərə çarpır, bunun vaxtında qarşısı alınmasa, pis nəticələr verə bilər.

Ruhiyyə evə qayıdanda, bacısı Aynuru üzü pörtmüş, həyəcanlı gördü. Sorğu-suala tutduqda, qız bu gün tələbə dostunun ona açdığı sirri danışdı. Onlar başqa qruplarda oxuyurdular, lakin bəzi vaxtlarda dərslərdən sonra görüşür, yaxındakı parkda gəzişib, söhbət edirdilər. Bu gün isə oğlan onunla ciddi söhbət etmək istədiyini bildirmişdi. Aynur maraqlandıqda, o demişdi ki, biz münasibətlərimizi bir qədər rəsmiləşdirməliyik, mənim rəqiblərim meydana çıxa bilər və bu, bizim dostluğumuza zərbə vura bilər.

Aynur ondan rəsmiləşmənin necə başa düşmək lazım olduğu ilə maraqlandıqda, oğlan dedi ki, biz nişanlanmalıyıq. Artıq atam-anam da bizim münasibətlərimizdən halidir. Oğlan kənd fermerinin oğlu idi, atası və anası əkinçiliklə məşğul olur, qazancları elə böyük olmasa da, oğlanlarına ayda xırda məbləğdə pul göndərirdilər. Oğlan çox ucuz paltar geyinirdi, lakin olduqca səliqə-sahmanlı idi. Özü də ciddi xasiyyətə malik idi, yüngül hərəkətləri sevmirdi, hətta Aynur bərkdən güləndə, ona narazı qaldığını bildirirdi. Qız fikirləşirdi ki, əgər onun belə sərt xasiyyəti vardırsa, evləndikdən sonra ailədə özünü görən necə aparacaqdır? Qaşqabaqlı adamlarla oturub durmaq da çətindir, onlar addımbaşı irad tutur, xüsusən əsəbi olanda hirslərini öz arvadının üstünə tökməyə çalışırlar. Onu sevən oğlan İlqar da deyib-gülən deyildi, özünü yaşlı kişilər kimi aparırdı.

Aynur bunları fikirləşdikdən sonra dedi:

- İlqar, hələ tez deyilmi? Biz bir-birimizi o qədər də yaxşı tanımırıq. Vaxt lazımdır ki, mən səni, sən də məni hərtərəfli, yaxşı öyrənə bilək. Axı evlənmək o qədər də sadə məsələ deyildir, onu həll edəndə tələsmək heç də fayda vermir. Ona görə də səbirli olmaq lazımdır.

Oğlan Aynurun sözlərindən inciyən kimi oldu, lakin bunu seyr etdirməməyə çalışdı:

- Mən səni yaxşı tanımasam, bu təklifi etməzdim. Güman edirəm ki, sənin də məni daha çox tanımağın üçün əlavə bir vaxta ehtiyacın yoxdur. Mən atama zəng edib, elçi gəlmək gününü deməliyəm. Sən də böyük bacına de ki, onun xəbəri olsun, bu o demək deyildir ki, o, "hə" alınmasına ciddi hazırlıq görsün. Qısa söhbət olacaq, sənin barmağına üzük taxılacaq və bununla da bizim ilk şadlıq mərasimimiz başa çatacaqdır. Aynur İlqarın belə qətiyyətli danışığına təəccüb qalmışdı və təklifin qəfləti olması da onu çaşdırmışdı. Bu cavan və təcrübəsiz qız İlqarın ona vurulduğunu bir qədər əvvəl hiss etmişdi, lakin ağlına da gətirmirdi ki, bu, rəsmi möhürlənmə xarakteri alacaq və o, tezliklə ərə getməli olacaqdır. Çox savadlı müəlliminin sözləri yadına düşdü: "Hər bir qadın öz daha çox olan gözəlliyinin bir dövrünə malikdir, bu vaxt o, tam çiçək açır". Aynur özünün belə tez çiçəkləndiyinə inanmırdı, lakin İlqarın israrı da bu barədə ona nəsə deyirdi. Hər bir qız üçün bundan böyük xoşbəxtlik ola bilərdimi?

Onu fikir götürmüşdü, bunu bacısına necə çatdıracaqdı? Ruhiyyə matəm içində olduğu halda, kiçik bacısı isə nikah prosesinə başlamaq haqqında fikirləşir. Yəqin ki, o, narazı qalacaqdır.

(Ardı var)

Telman ORUCOV

525-ci qəzet.- 2022.- 29 yanvar.- S.22.