Ədalət Muradov: "Biz əmək
bazarı üçün işçi
hazırlığı ilə məşğul deyilik"
UNEC REKTORUNUN
FİKRİNCƏ, İŞƏGÖTÜRƏNLƏR
VƏ ALİ TƏHSİL MÜƏSSİSƏLƏRİ
ARASINDA AÇIQ VƏ CİDDİ
MÜZAKİRƏLƏRƏ EHTİYAC VAR
"Hamımız deyirik ki, universitet məzunları əmək bazarının tələblərinə
cavab vermirlər. Sual olunur: universitet əmək bazarının
tələbinə uyğunmu
işini qurmalıdır?
Universitet təhsilini müxtəlif
kurslarla, kolleclərdə
verilən təhsillə
eyniləşdirmək olarmı,
yoxsa burada bir fərq olmalıdır?
Biz əminik ki,
olmalıdır. Biz Universitet olaraq əmək bazarı üçün işçi
hazırlığı ilə
məşğul deyilik.
Söhbət hansı bazardan
gedir? Yerli, yoxsa qlobal əmək bazarından?
Mən universitet rəhbəri olaraq bu gün
hara fokuslanmalıyam?
Bugünkü əmək
bazarı bizim üçün prioritet olmalıdır, yoxsa 10-15 il sonrakı
bazar bizi düşündürməlidir? Başqa sözlə, universitet əmək bazarının
arxasınca sürünməlidir,
yoxsa universitet əmək bazarını
formalaşdıran ciddi
İnstitutlardan birinə
çevrilməlidir?"
Bu fikirləri Azərbaycan
Dövlət İqtisad
Universitetinin (UNEC) rektoru,
professor Ədalət Muradov
söyləyib. Rektorun sözlərinə görə, əmək bazarının müasir tələblərə cavab
verməyən seqmentlərinin
də mövcudluğu
hamıya bəllidir və "universitetlər
həmin seqment üçün də mütəxəssis hazırlığı
həyata keçirməlidirmi?"
sualı da cavab axtarır. Dövlət
təşkilatları və
dövlət müəssisələri
yanında kadr hazırlığı, ixtisas
artırması, yenidən
hazırlığı və
bu qəbildən olan tədris müəssisələrinin mövcudluğu
bu sahədə bazar münasibətlərinin,
yəni işəgötürənlərin
sifarişi əsasında
təhsil müəssisələri
tərəfindən mütəxəssis
hazırlığlı sisteminin
formalaşmasına mane olmurmu?
Bu kimi suallar çoxdur və istisnasız olaraq onların hamısının
cavabı var. Həmin
cavabları tapmaq üçün işəgötürənlər
və ali
təhsil müəssisələri
arasında açıq
və ciddi müzakirələrə ehtiyac
duyulur: "Digər məsələ isə, ali təhsil müəssisələrində təkcə "iş axtaranlar" deyil, həm də və bəlkə də daha çox
"iş yeri yaradanlar" yetişdirilməsidir".
Ədalət Muradov bildirib ki, "universitetlər ancaq iş axtaranlarmı
yetişdirməlidir?" sualı
müzakirə olunmalıdır:
"Yeni işləri
kim yaratmalıdır?
Yeni keyfiyyət tələblərinə cavab
verən işçi
qüvvəsini kim hazırlamamlıdır?
Düşünürəm ki, ümumiyyətlə
universitetlə bağlı
ciddi addımlar atmamışdan öncə
cəmiyyətdə bu
suallar müzakirə olunmalıdır".
Rektorun dediyinə görə, işəgötürənlərin ali təhsil
müəssisələrini yenicə bitirmiş məzunlarını işə
qəbul etmək kimi bir öhdəlikləri
yoxdur. Amma işəgötürənlərin hamısı savadlı, bacarıqlı, səriştəli
mütəxəssislərə ehtiyac duyduğunu bildirirlər: "Həqiqət
həm də ondan ibarətdir ki, ali təhsil
müəssisələri də
öz məzunlarının
işə qəbul edilməsində ən çox marağı olan tərəfdir. Axı bu, həm
də ali
təhsil müəssisələrində
təhsilin keyfiyyət
göstəricilərindən ən vacibidir. Yəni işəgötürənlər
onların tələblərinə
cavab verən mütəxəssisləri işə
qəbul etməyə
hazır olduğunu, ali təhsil
müəssisələri isə
işəgötürənlərin tələblərinə cavab
verən mütəxəssislər
hazırlamaq iqtidarında
olduğunu bildirirlər.
Başqa sözlə,
işəgötürənlərin və ali
təhsil müəssisələrinin
maraqları üst-üstə
düşür, amma reallıqda bu, problem olaraq qalır. Tələbələr üçün
təcrübə təşkil
etmədən iş dünyası hansı praktiki vərdişləri
universitetlərdən gözləyir?
Bir çox hallarda əmək bazarı məzunları qəbul etmədiyi kimi, məzunlar da əmək bazarındakı
mövcud tələbləri
qəbul etmir. Bunu nəzərə almaq lazımdır. 2015-ci ildə tələbələr
üçün təcrübə
müddətini 1 semestr
daha uzatdıq. Biz düşündük ki, təcrübə prosesində tələbələr
praktiki vərdişlərə
sahib olacaqlar. Qərar verdik
ki, təcrübənin
nəticəsini biz deyil,
təcrübə obyektindəkilər
qiymətləndirsin. Nəticə ondan ibarət oldu ki, təcrübə
keçən bütün
tələbələrimiz əla
qiymətlərlə təcrübəni
başa vurdular".
Ədalət Muradovun sözlərinə
əsasən, hələ
də ənənəvi
imtahan forması davam etdirilir və bu forma şifahi və yazılı paradiqmaya əsaslanmaqla konkret fərdə, tələbəyə
köklənib. Həmin imtahanın uğuru hər bir imtahan
verən fərdin, tələbənin yaddaşında
saxladığından asılıdır
və kimsə imtahanda uğur qazanırsa bu uğur təkcə bir fərdin, bir tələbənin uğurudur: "4K, yəni
kritik düşüncə,
kreativlik, kommunikasiya, komanda işi 21-ci əsrin əsas bacarıqları sayılsa
da, hələ də imtahanlar zamanı danışmaq və yaxud digərlərilə
birgə iş imtahanda aldatma kimi qəbul edilir və buna görə cəzalar verilir. Rəqəmsal təhsil zamanı
isə təhsili şifahi nitqlə, yazıyla, yaddaşla və bir şəxslə
eyniləşdirmək artıq
mümkün deyil.
Rəqəmsal təhsildə rəqəmsal
platformalarda başqalarının
təcrübəsindən bəhrələnmək
və öz bacarıqlarını paylaşmaq
üçün özünəməxsus
tədris şəbəkələri
yaradılır. Bu zaman diqqət mərkəzində olan bir fərd, bir insan yox,
sisteminnin özüdür".
Rektor vurğulayıb
ki, təhsilin və iqtisadiyyatın inkişaf strategiyalarının
tələblərinə uyğun
olaraq, 2030-cu ilə qədərki dövr üçün "UNEC 100" İnkişaf Strategiyası
hazırlanıb. Bu strategiya Prezident İlham Əliyev tərəfindən
təsdiq edilən
"Azərbaycan Respublikasında
Təhsilin İnkişafı
üzrə Dövlət
Strategiyası", "Azərbaycan
Respublikasının milli
iqtisadiyyat perspektivi üzrə Strateji Yol Xəritəsi" və UNEC-in mövcud vəziyyətinin elmi əsaslarla hərtərəfli
təhlili nəticəsində
ərsəyə gəldi:
"Strategiyamızın əsas
istiqamətlərini isə
Ulu öndər Heydər Əliyevin Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin 70 illik yubileyindəki çıxışı zamanı
bu ali təhsi
müəssisəsinin qarşısına
qoyduğu vəzifələrə
görə müəyyənləşdirdik.
Bu istiqamətdə 7 strateji məqsəd və 31 hədəfimiz
var. Həmin hədəflərə
doğru inamla irəliləyirik. Deyə bilərəm
ki, bir neçə
strateji hədəfimizə
artıq çatmışıq.
UNEC ölkədə 4 dildə
(Azərbaycan, türk,
rus, ingilis dilləri) təhsil verən yeganə ali təhsil müəssisəsidir
və burada ali təhsilin bütün pillələri
üzrə tədris həyata keçirilir. Biz həm bakalavr,
həm də magistraturada ixtisasların sayını artırmış,
əmək bazarının
ən son tələblərinə
uyğun yeni ixtisaslar müəyyən
etmişik. Bütövlükdə, ölkədə magistraturaya
qəbul olanların
(13286 nəfər) 18 faizi
məhz UNEC-in payına
düşür. Bu rəqəm
MBA proqramı üzrə
37,1 faizdir. Bir məqamı diqqətə
çatdırım ki,
UNEC-də təkcə
iqtisadçı kadrlar
hazırlanmır. Burada
texniki və texnoloji ixtisasların tədris olunduğu və ixtisaslaşmış
13 laboratoriyanın fəaliyyət
göstərdiyi yeni, möhtəşəm kampusumuz
var. Orada abituriyentlərin
daha çox maraq göstərdiyi İnformasiya Texnologiyaları
(İT) ixtisasları üzrə
Rəqəmsal İqtisadiyyat
və Mühəndislik
fakültələri var. Dizayn
Məktəbində həmin
sahələr üzrə
peşəkar mütəxəssislər
hazırlanır. Biz ingilisdilli ixtisasların sayını artırmışıq.
Bu il UNEC-ə bakalavr səviyyəsində ən
yüksək nəticə
(675 bal) ilə qəbul
da yeni yaradılmış
"İnformasiya təhlükəsizliyi"
(ingilis dilində) ixtisası üzrə oldu".
Ədalət Muradovun söylədiyinə görə, rəqəmsallaşma nəticəsində ayrı-ayrı ali təhsil müəssisələri, müəllimlər arasında qütbləşmə qaçılmaz görünür. Bu gün ali təhsilin fəlsəfəsi, pedaqogikası və təlim, təhsilin təşkilində ayrı-ayrı ali təhsil müəssisələri arasında ciddi fərqlər osuz da reallıqdır. Rəqəmsallaşma bu fərqləri həm gücləndirəcək, həm də sürətləndirəcək: "Bu prosesi dayandırmağa cəhd etmək yox, dəstəkləmək daha doğru yanaşmadır. Bu, həm də ona görə vacibdir ki, rəqabəti stimullaşdırmaqla bərabər, təhsil məqsədlərinə nail olmağın monitorinqi və nəzarəti baxımından rəqəmsallaşma əvəzolunmaz imkanlar yaradır".
Rektor deyir ki, təhsilin rəqəmsallaşmasının arxa plana keçirilməsi, açıq müzakirələrin aparılmaması həm də bu yeniliklə bağlı yanlış fikirlərin geniş yayılmasına şərait yaradır. Ali təhsilin gələcəyi ilə bağlı işəgötürənlərin söz sahibinə çevrilmə cəhdi də narahatlıq yaradır: "Ali təhsildə rəqəmsallaşmanın sadəcə texniki vasitə kimi, təhsilin inkişafı alətlərinin dəyişdirilməsi kimi qəbul edilməsi doğru deyil. Belə ki, dünən məqsədlərə çatmaq üçün kitab və lövhə istifadə edilirdisə və bu gün həmin məqsədlər üçün kompüter və internet istifadə edilirsə, bunun ali təhsil sisteminin dəyişdirilməsilə heç bir əlaqəsi yoxdur. Təhsilin rəqəmsallaşmasını mövcud ali təhsil sisteminə sanki bir əlavə kimi qəbul etməklə köhnə təhsil sisteminin dəyişməz saxlanması yanlış mövqedir. Bir sıra hallarda rəqəmsal alətlərdən istifadə etməklə mövcud ali təhsil sisteminin optimallaşdırılmasına cəhd edilir".
Sevinc QARAYEVA
525-ci qəzet .- 2023.- 2 dekabr, № 219.- S.23.