Sağlamlığın qarantı - icbari tibbi sığorta

Uzun illərdən bəri dünyada olan tibbi sığorta artıq iki ildir Azərbaycanda da tətbiq edilməyə başlayıb. Əhalinin sağlamlığı üçün təşkil olunan bu xidmətə əlçatanlığı təmin etmək üçün yeni sistem yaradılıb. İcbari tibbi sığorta səhiyyə sistemində şəffaflığı, tibbi xidmətlərin keyfiyyətini artırır, əhalinin sağlamlığı daha etibarlı şəkildə qorunur və tibbi xidmətlərə xərclənən vəsaitlərin payını azaldır.

İcbari tibbi sığorta əhalinin tibbi yardım almaq hüququnu təmin edən, sığorta hadisəsi zamanı əhaliyə icbari tibbi sığortanın maliyyə mənbələri hesabına ilkin səhiyyə xidmətlərinin, təcili və təxirəsalınmaz tibbi yardımın, habelə sığorta olunanlara xidmətlər zərfində nəzərdə tutulmuş şərtlər çərçivəsində tibbi xidmətlərin göstərilməsinə təminat verən tədbirlər məcmusudur.

Artıq Bakı və Sumqayıt şəhərləri ilə yanaşı, digər şəhər və rayonlarda, həmçinin Abşeron rayonunda rəsmi qeydiyyatda olan əhalinin də icbari tibbi sığortanın Xidmətlər Zərfinə daxil olan 3315 sayda tibbi xidmətdən istifadə etmək imkanı var. Xidmətlər zərfinə əlavə edilən 775 xidmətdən 469-u cərrahi əməliyyatlardır. Xidmətlər Zərfində ilkin tibbi sanitariya yardımı, laboratoriya, təcili təxirəsalınmaz tibbi yardım, ambulator tibbi xidmət, stasionar terapevtik və stasionar cərrahi tibbi xidmətlər daxildir. Cərrahi əməliyyatlara həyati, vacib əməliyyatlar daxildir. Bundan əlavə, əlillik və ya ölüm riski yüksək olan xəstəliklərlə bağlı əməliyyatlar xidmətlər zərfinə daxildir. Əsas yeniliklərdən biri isə odur ki, Xidmətlər Zərfinə ilk dəfə orqan transplantasiyası da əlavə olunub. Orqan transplantasiyası ilkin olaraq limitli qaydada tətbiq edilməklə həyata keçiriləcək. İcbari Tibbi Sığortada sığorta limiti anlayışı var. Amma hər xidmət üzrə limit yoxdur. Sığortadan yararlanmaq istəyən vətəndaş xəstəxanaya yaxınlaşıb, il ərzində istənilən sayda əməliyyat oluna bilər. Yəni əməliyyatlarla bağlı sığorta limiti yoxdur. Əvvəllər koxlear implantasiya və endoprotezləşdirmə əməliyyatı üçün limit sayı 300 idi. Yeni Xidmətlər Zərfində isə bu əməliyyat limitsizdir. Eyni zamanda fizioterapiya müalicəsinə vətəndaş il ərzində 30 dəfə müraciət edə və hər müraciətində 3 xidmətdən yararlana bilər.

Bütün ölkə vətəndaşları icbari tibbi sığorta ilə Xidmətlər Zərfinə daxil olan tibbi xidmətlərdən ödənişsiz istifadə edə bilərlər. Tibbi xidmətə ehtiyac yarandığı təqdirdə Tibbi Ərazi Bölmələrini İdarəetmə Birliyinin (TƏBİB) tabeliyindəki istənilən dövlət tibb müəssisəsinə və Səhiyyə Nazirliyinin 9 elmi-tədqiqat institutuna şəxsiyyət vəsiqəsi ilə müraciət etmək kifayətdir. Dövlət tibb müəssisəsində lazım olan tibbi xidməti göstərmək mümkün olmadıqda vətəndaşa İcbari Tibbi Sığorta üzrə Dövlət Agentliyinin müqavilə bağladığı özəl tibb müəssisəsinə göndəriş verilir. Hazırda yeni müqavilə bağlanılan özəl tibb müəssisələrinin sayı 140-a çatıb. TƏBİB-in tabeliyindəki dövlət xəstəxanalarında xidmətdən yararlana bilməyən vətəndaşlara sözügedən özəl tibb müəssisələrinin siyahısı təqdim edilir. Onlar göndəriş əsasında müqavilə bağlanan özəl tibb müəssisələrində xidmətlərdən yararlana bilərlər.

Vətəndaşlara icbari tibbi sığorta çərçivəsində tibbi xidmətlər TƏBİB-in tabeliyində olan dövlət tibb müəssisələrində göstərilir. Vətəndaş qeydiyyatda olduğu ərazi üzrə dövlət tibb müəssisəsinə müraciət edir, həmin tibb müəssisəsində ona lazım olan tibbi xidmətin göstərilməsi mümkün olmursa, müqaviləli tibb müəssisələrində göndəriş əsasında tibbi xidmətlər göstərilir. Tibbi xidmətlərə göndəriş vərəqəsi TƏBİB-in tabeliyindəki tibb müəssisəsi tərəfindən verilir. Müqaviləli tibb müəssisələrinə təkcə dövlət tibb müəssisələri deyil, özəl xəstəxanalar da aiddir. Elə xidmətlər var ki, onları dövlət xəstəxanası göstərə bilmir. Ona görə də özəl tibb müəssisələri ilə müqavilələr imzalanır. Özəl xəstəxanaların seçimi prosesində müəyyən meyarlar nəzərə alınır.

Hazırda İcbari Tibbi Sığorta üzrə Dövlət Agentliyi dövlət tibb müəssisələrində göstərilməsi mümkün olmayan tibbi xidmətlərin həyata keçirilməsi məqsədilə 19 tibb müəssisəsi ilə müqavilə bağlayıb. Beləliklə, vətəndaş ödəniş etmədən həmin xidmətlərdən yararlana bilir.

Bütün vətəndaşların icbari tibbi sığortanın Xidmətlər Zərfi çərçivəsində tibbi xidmətlərdən istifadə etmək hüququ var. Çünki dövlət büdcəsindən bütün vətəndaşlar üçün icbari tibbi sığorta haqqı ayrılır. 2021-ci ildən dövlət və neft sektorunda, qeyri-dövlət və qeyri-neft sektorunda çalışanlardan, mülki-hüquqi xarakterli müqavilələr əsasında işləri yerinə yetirən fiziki şəxslər və sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan fiziki şəxslərdən icbari tibbi sığorta haqlarının toplanılmasına başlanılıb. Ölkə əhalisinin 45 faizini təşkil edən imtiyazlı təbəqə üzrə isə sığortahaqqı dövlət büdcəsi hesabına ödənilir. Əmək və ya mülki-hüquqi müqavilə əsasında işləmədiyi və sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olmadığı hallarda 18 yaşınadək şəxslər, 23 yaşınadək peşə təhsili, orta ixtisas təhsili və ya ali təhsil müəssisələrində əyani təhsil alanlar, pensiyaçılar, sosial müavinət almaq hüququna malik olan şəxslər, ünvanlı dövlət sosial yardımı alan ailələrin üzvləri icbari tibbi sığorta haqqı ödəməkdən azaddırlar.

İcbari tibbi sığorta üzrə sığorta haqları işçinin əməkhaqqından, yəni işəgötürən tərəfindən işçiyə pul və ya natura formasında ödənilən gündəlik və ya aylıq məbləğ, habelə ona edilən əlavələrin, mükafatların və digər ödənclərin məcmusundan ibarət məbləğdən hesablanır. Qeyri-dövlət və qeyri-neft sektoru üzrə işəgötürən və işçilərdən əməkhaqqının 8000 manata qədər olan hissəsindən 2 faiz miqdarında icbari tibbi sığorta haqqı tutulması müəyyən olunub. Mülki-hüquqi xarakterli müqavilələr əsasında işləri (xidmətləri) yerinə yetirən fiziki şəxslər aylıq gəlirlərinin 8000 manatadək olan hissəsinin 2 faizi, 8000 manatdan yuxarı olan hissəsinin 1 faizi miqdarında icbari tibbi sığorta haqqı ödəyirlər.

Abşeron Rayon Mərkəzi Xəstəxanası publik hüquqi şəxsin direktoru Azər İsmayılovun sözlərinə görə, 2021-ci ildən etibarən bütün ölkə boyu icbari tibbi sığortanın tətbiqinə başlanılıb. Eyni zamanda Abşeron rayon Mərkəzi Xəstəxanasında da. İcbari tibbi sığorta xətti ilə xəstəxanada xəstələrin müalicə və müayinəsi yüksək səviyyədə həyata keçirilir. Xəstəxanada tibbi xidmətlərə əlçatanlığının və pasiyent məmnunluğunun artırılması üçün Qeydiyyat bölməsi yeni formatda əhalinin istifadəsinə verilib. Daha operativ qeydiyyat işinin təşkili, əhaliyə əlçatan tibbi xidmətin göstərilməsi üçün qeydiyyat bölməsi xəstəxananın geniş və işıqlı guşəsinə köçürülüb. Elektron qeydiyyat sistemi formalaşdırılıb. 22 personalın çalışdığı bölmədə kompakt və əhatəli xidmət göstərilir.

A.İsmayılov deyir ki, icbari tibbi sığortanın tətbiqindən öncə xəstələr xəstəxanalara çox gec, xəstəliyin ən ağır fazalarında müraciət edirdilər. Belə olan halda da xəstəliyin müayinə və müalicəsi uzun zaman alırdı. Tibbi sığortanın tətbiqindən sonra xəstələr xəstəliyin ilkin dönəmlərində xəstəxanalara müraciət edirlər. Bu zaman həm həkimin işi asanlaşır, həm də vaxtında müayinə və müalicəyə başlanıldığından xəstələr tez bir zamanda sağlamlıqlarına qovuşurlar.

İcbari tibbi sığortanın tibb müəssisələrində tətbiq olunması həkim və xəstələr arasındakı bir çox problemlərin həllində böyük rol oynayıb. Əvvəllər maddi imkansızlıq ucbatından xəstəxanaya, həkimə müraciət etməkdən çəkinən insanlar tibbi sığortanın tətbiqindən sonra artıq rahat şəkildə müəyinə və müalicə üçün tibb ocaqlarına üz tuturlar.

Paytaxt sakini Günay Sadıxova deyir ki, bu tibbi xidmətlər modelinin sayəsində o və yaxınları istənilən vaxt, əllərində maliyyənin olub-olmamasından asılı olmayaraq tibbi xidmətlərdən pulsuz istifadə edirlər: "Məncə, icbari tibbi sığorta sistemi daha çox adi vətəndaşların mənafeyinə yönəlib. Onların keyfiyyətli tibbi xidmət və dərmanla təmin edilməsinə şərait yaradır. Mən uzun müddət idi ki, müayinə olunmaq istəyirdim. Amma buna maddi cəhətdən imkanım çatmırdı. İndi tibbi sığortanın yaratdığı imkandan yararlanıb müayinə olundum. Bu sistem insanların sağlamlıqlarının qeydinə qalmağa imkan yaradır".

Digər sakin Jalə Mustafayeva bildirib ki, maddi imkansızlıq ucbatından insanların çoxu xəstəlik ağırlaşdıqdan sonra həkimə müraciət edirdilər. İndi, sığorta sisteminin tətbiqindən sonra insanlar özlərini bir az narahat hiss edən kimi həkimə gedirlər. Bir manat belə ödəmdən müayinə olunurlar.

İcbari tibbi sığortadan istifadə edən jurnalist Azər Qismət bildirib ki, onun ürəyində aparılan əməliyyat üçün lazım olan vəsait sığorta vasitəsilə ödənilib: "Hərdən düşünürəm ki, icbari tibbi sığorta olmasaydı, mən neyləyərdim. Ürəyimə 2 stend qoyuldu. Bu əməliyyatın qiyməti 4000 manat idi. Sığorta olmasaydı, o qədər pulu hardan tapacaqdıq. Xəstələnənə qədər icbari tibbi sığorta ilə maraqlanmırdım. Öyrəndim ki, işləməyən adamların da sığortası var".

Millət vəkili İlham Məmmədovun sözlərinə görə, icbari tibbi sığortanın tətbiqindən qısa zaman keçsə də, bu sahədə çox ciddi uğurlara imza atılıb. Belə ki, icbari tibbi sığortanın tətbiqi və bu istiqamətdə yaradılan strukturların fəaliyyəti nəticəsində, təkcə insanların keyfiyyətli tibbi xidmət alması baxımdan deyil, eyni zamanda müasir tipli, standartlara cavab verən sağlamlıq ocaqlarının yaradılması, onların ən yeni lazımi tibbi avadanlıqla və yüksək ixtisasli tibb personalı ilə təmin olunması baxımdan da öz müsbət nəticəsini verməkdədir: "İcbari tibbi sığorta səhiyyə sahəsinə ayrılan bütün vəsaitlərin vahid bir mənbədə cəmləşdirilməsini və əhalinin tibbi xidmətlərdən istifadəsi üçün çəkilən xərclərin bir mənbədən maliyyələşdirilməsini təmin edir. İcbari tibbi sığorta sosial həmrəylik, səmərəlilik, şəffaflıq və keyfiyyət prinsipləri əsasında fəaliyyət göstərir".

Millət vəkili Musa Quliyev qeyd edib ki, icbari tibbi sığorta səhiyyə sisteminin maliyyələşməsinin ən mükəmməl formasıdır. Sistemin tətbiqində məqsəd səhiyyənin maliyyələşdirilməsini təkmilləşdirmək, səmərəli tibbi xidmətlərin göstərilməsinə zəmanət verəcək universal və dayanıqlı tibbi sığortanı təmin etməkdir. Əsas məqsəd ilk növbədə hər bir vətəndaşın tibbi xidmətə əlçatanlığının təmin olunmasıdır: "Yəni vətəndaşlar cibindən pul xərcləmədən tibbi sığorta vasitəsilə klinikalarda müayinə və müalicə olunur. Bu sahədə sağlam mühit yaranır, hər bir tibb müəssisəsi çalışır ki, daha yaxşı xidmət göstərsin, ona sığorta polisi ilə daha çox vətəndaş müraciət etsin, müqavilə bağlasın. Belə olduqda, tibb işçilərinin əmək haqları da artacaq. Eləcə də hər bir tibb müəssisəsi öz maddi-texniki bazasını gücləndirəcək".

Milli Məclisin Səhiyyə komitəsinin sədri Əhliman Əmiraslanov icbari tibbi sığortanın Azərbaycanda tətbiq edildiyi qısa vaxt ərzində çox böyük işlər görüldüyünü bildirib. Azərbaycanda müasir səhiyyə infrastrukturu yaradılıb: "Artıq xeyli vaxtdır ki, Azərbaycanda da icbari tibbi sığortanın tətbiqinə başlanılıb. Həm sovet, həm müasir səhiyyə sistemi ilə tanış olan bir adam kimi qısa müddət ərzində bu qədər böyük işlərin görülə biləcəyini gözləmirdim. İcbari tibbi sığortanın spesifikasını nəzərə alaraq qeyd edim ki, bunun həyata keçirilməsi o qədər də asan deyil. Təqdirəlayiq haldır ki, bu istiqamətdə yaxşı komanda formalaşıb. Aydın görünür ki, Azərbaycanda tibb sahəsi böyük inkişaf yolundadır. Hesab edirəm ki, icbari tibbi sığortanın tətbiqi bu inkişafı daha da sürətləndirəcək".

Sevinc QARAYEVA

Yazı Tibbi Ərazi Bölmələrini İdarəetmə Birliyi (TƏBİB), Medianın İnkişafı Agentliyi və Azərbaycan Mətbuat Şurasının "Bir ömür xidmətinizdə"... mövzusundakı birgə müsabiqəsinə təqdim edilir.

525-ci qəzet.- 2023.-7 dekabr,№222.- S.11.