"Falçı qadın"

"Bir rəsmin dedikləri" rubrikasının budəfəki qonağı sənətşünas Bəhmən Səlimovdur. Onunla məşhur rəssam Mikelancelo Merizi da Karavacconun "Falçı qadın" əsərindən danışmışıq.

XlV-XVI əsrlərdə Avropa incəsənətində yeni üslub - Barokko yarandı. Bu dönəmi digərlərindən fərqləndirən əsas özəllik insan və dünyanın harmoniyasından çox, onlar arasındakı ziddiyyətləri əks etdirməsi idi. Üslubun ən məşhur rəssamlarından biri Mikelancelo Merizi da Karavacco 29 sentyabr 1571-ci il tarixində İspaniya imperiyasının Milan şəhərində anadan olub. Qısa sürən 38 illik həyatında ölməz sənət əsərləri və üslub yaradıb. Rəssamın dini mövzularda işlədiyi rəsmlər son antik dövrlə müasir dövr arasında kontrast yaradır. Ondan sonra bu yolu gedən davamçıları "karavaccoçular" adlandırılıblar.

- Məlum olduğu kimi, Karavacco "Falçı Qadın" əsərini iki versiyada çəkib. İki rəsm arasında nə kimi fərqlər var?

- İlk rəsm üslub cəhətdən möhtəşəm idi. Əsər 1594-cü ildə işlənmişdi. Lakin Mikelancelo bu dövrdə kasıbçılıqla üzləşdiyindən rəsmi satmaq məcburiyyətində qalır. İkinci əsəri isə 1595-ci ildə, yaşadığı evin sahibi Kardinal del Montenin sifarişi ilə çəkib. Bəhs etdiyimiz əsərin ilkin versiyası ilə ikinci versiyası arasındakı ən böyük fərqlərdən biri rəng həllidir. Birinci rəsmdə geyim rəngləri qaranlıq olduğu halda, ikinci əsər incə rəng keçidləri ilə işlənilib. Kardinalın sifarişi ilə təsvir edilmiş tablonun diqqəti cəlb edən əsas cəhətlərdən biri də işıqlı məkan həllidir. Bu əsərdə birinci ilə müqayisədə falçı qadının və gəncin duruşu, baxışı fərqlidir. Qadının və oğlanın baxışında cazibədarlıq, incəlik hiss edirik. Rəsmdə təsvir olunan personajların duruşu donuqluqdan çıxaraq, sevgi hissini tamaşaçıya aşılayır. Rəssamın erkən yaradıcılıq əsərlərində mifoloji və məişət təsvirlərinə də yer verilib.

- Əsərin rəng həlli necədir?

- Rəsm məişət janrında işlənib. Texnika baxımından yağlı boyalardan istifadə edilib. Fon qəhvəyi rəngin açıq tonu ilə ağ rəngin qarışığından əmələ gəlib. Əsərdə soyuq və isti rənglərin qarışığı var.

- Bəs kompozisiya haqqında nə deyə bilərsiniz?

- Tablonun kompozisiyasında falçı qadın və gənc bir oğlan görürük. Falçı qadın hiyləgər baxışlarla gənc oğlanın əlini tutub. Gəncin sol əli isə belində təsvir edilib. Oğlanın belində qılınc var. Kompozisiyadakı ən vacib nüans qadının hiyləgərliyini anladığımız məqamdır. O, baxışlarıyla oğlanı başdan çıxararaq, əlindəki üzüyü xəlvətcə götürməyə çalışır.

- Ümumiyyətlə, fərqli və düşündürücü yanaşma Karavacco yaradıcılığı üçün xarakterikdir.

- Bəli. Karavacconun realist naturalizm üslubundakı ilk əsəri Romadakı "San Luici dei Francesi" kilsəsinin "Contarelli" kapellasındakı "Müqəddəs Metyu həyatından" bəhs edən bir sıra rəsmlər idi. Burada İncil yazıçılarından olan Müqəddəs Metyu adi bir fəhlə və ya əkinçi kimi görünürdü. Onun ayaqlarının şəkildən kənara uzadılması, sanki bir insanın üzünə çatmaq üçün ayaqlarını kobud şəkildə çarpazlaşması kimi təsvir edilib. Kilsə rəhbərləri başa düşə bilmirdilər ki, Karavacco adi bir insanı təsvir edərkən, əslində Müqəddəs Metyunu xilas edən İsanı xatırlatmağa çalışıb.

- Əsər hazırda harada saxlanılır?

- "Falçı qadın" əsərinin ilkin versiyası Romada Kapitoli muzeyində saxlanılır. İkinci eyniadlı əsər isə Parisdə Luvr muzeyində qorunmaqdadır.

- Sizcə, bu rəsm bizə nə deyir?

- Mikelancelo Merizi da Karavacco bütün həyatı boyu böyük fəlakətlərlə üzləşib. Rəssamın kasıbçılığı səbəbindən ilk rəsm daha donuq və soyuq təsir bağışlayır. Bu rəsmi tədqiq edərkən rəssamın keçirdiyi hissləri anlamaq o qədər də çətin deyil. Rəsmin satılmasından sonra, sifariş əsasında yenidən bu əsərin ikinci versiyasını hazırlayan Karavacco artıq maddi cəhətdən sıxıntı yaşamadığından, ikinci əsər daha canlı və incə təsvir edilib. Hətta burada təsvir olunan falçı qadın və cavan oğlan obrazlarının bir-birini həqiqətən sevdiyini düşünmək mümkündür. "Falçı qadın" sənət tarixində, fikrimcə, ən önəmli tablolardandır. Bu rəsm özündən sonra yaranan gündəlik məişət təsvirlərinə örnək bir əsərdir.

Aytac SAHƏD

525-ci qəzet.- 2023.- 27 dekabr,№235.-S.13.