Ağ buludlar - uşaqlığımızın ağ nağılları

Sosial şəbəkədə Allahverdi Təkləlinin "Buludun üstündə qaçan uşaq" kitabı haqqında yazını oxudum. Kitabın adı ruhumu ağ buludlu uşaqlıq illərimə, ağ buludlar üzərində qaçdığım çağlarıma apardı. Xəyallarım ağ buludlara hopub üfüqlərdən-üfüqlərə axmağa başladı. Əzizlərim, gəlin etiraf edək ki, səmada gah qoca, gah cavan, gah fil, gah qarışqa, gah mələk, gah iblis... şəklinə düşən ağ buludlar hər birimizin xəyallarının yaraşığı, xatirələrinin qan qardaşı, duyğularımızın adaşıdır.

Hələ poeziyasının tamına baxmadığım halda təkcə "Buludun üstündə qaçan uşaq" adı məndə bir roman, bir poema, bir mükəmməl əsər təsəvvürü formalaşdırdı. Kitabı tapıb mütaliə etmək həvəsinə düşdüm.

Əvvəlcə müəllif haqqında sorağa düşdüm. Məlum oldu ki, kitabın müəllifi Gürcüstanda yaşayır. Yolların bağlı olması, məsafənin uzaqlığı arzularımın yollarına kölgə saldı, ümidlərimi bir qədər soyutdu. İstəyim barədə gənc folklorçu və bəstəkar dostum Elnur Baxışa danışdım. Elnur Baxışın Türk dünyasında yaradıcı adamların, demək olar ki, hamısı ilə təmas qurmaq səriştəsi var.

Kitaba filologiya elmləri doktoru, professor Rüstəm Kamal "Etnik yaddaşımızın və sözümüzün sehri" ünvanlı "Ön söz" yazıb. Bu ön sözdə dəyərli alimimiz tərəfindən A.Təkləli poeziyasına güzgü tutularaq hər bir bəndinə, şeirinə, ümumiyyətlə, kitaba yetkin və mükəmməl əsər səviyyəsində təhlil verilib.

Bir oxucu kimi A.Təkləli yaradıcılığı ilə tanış olmaq məqsədi ilə buludun üstündə qaçan uşağa çevrilib "Buludun üstündə qaçan uşaq" kitabının ağ buludlarının üstü ilə səyahətə çıxıram.

Xəyallar üfüqümdə ağ buludlar lopa-lopa, dəstə-dəstə, dalğa-dalğa, karvan-karvan axmaqda davam edir. Allahverdi Təkləli orijinal deyim tərzinə malik bir sənətkar kimi zövqümə sərin bir ətir bəxş elədi. Onun bədii təsvir vasitələri orijinaldır, zərifdir, incədir, ulduzumuz kimi səkkizbucaqlıdır. Mənə elə gəldi ki, A.Təkləli sözün şəklini sözlə çəkir, sözün heykəlini sözlə yonur, sözü söz rəngində, söz səsində, söz formasında, söz libasında, söz çəkisində, söz salğarında, söz sahmanında təqdim edir. Müəllif Türkiyənin tanınmış rəssamı Ümmət Qaracaya xitabən deyir:

Bir uşaq rəsmi çək Ümmət Qaraca -

Bir az mavidən al, mordan çəhrayı,

bir az da turuncdan narıncı baxsın.

Baxsın o uşağın baxışlarından,

"Dilqəmi", "Kərəmi", "Zarıncı" baxsın.

Allahverdi Təkləli sözü söz zərgəri kimi təqdim edir. Onun poeziyasında söz sözlə təqdim edilməklə yanaşı, söz ölçüsündə təqdim olunur.

Fikrimcə, müəllif "Buludun üstündə qaçan uşaq" kitabına təkcə bu şeirini, bu şeirinə təkcə bu misraları daxil etsəydi də, onun yaradıcılığı haqqında təsəvvür yaranardı.

Kitabı oxuduqca şairin sözü təqdim etmə texnikasında yeniliklərlə rastlaşdım. O, qrammatik cəhətdən qohum olmayan sözləri eyni köklü, həmqafiyə olmayan sözləri qafiyəli sözlər kimi təqdim edərək şeir yaradıcılığında özünəməxsus üslub sərgiləməyə nail olub:

...Düratın nalında qızıldı torpaq,

Qıratın nalında qızırdı torpaq.

Sizin dırnağınız dəyən yerlərdə

Bilmirəm nə sirdir, qısırdı torpaq,

Nə çiçək bitirməz, nə ot, nə yonca.

...Tapının Qırata, qoşqu atları,

Tapının Dürata, qoşqu atları.

Tapının Bozata, Alapaçaya...

Bəlkə başınıza vura sizin də

Adını çəkdiyim eşqi atların...

("Qoşqu atları")

A.Təkləli poeziyası, janrından asılı olmayaraq, müəllifin öz yazı üslubuna sadiq qalması ilə neçə-neçə yaradıcılıq nümunələri arasından seçilmək qüvvətinə, hər misrasında müəllifini isnad vermək imkanına malikdir.

Allahverdi Təkləlinin şerləri poema tutumunda olduğu kimi, 20 yanvar şəhidləri olan əziz eloğluları Rəşid İsmayılov və Ələsgər Qayıbovun həzin xatirəsinə həsr etdiyi "Dustaq qurşun" poeması da cəmi dörd məktubdan - "Birinci məktub", "İkinci məktub", "Üçüncü məktub" və "Son məktub"dan - ibarət olsa da, yetkin əsər çəkisinə malikdir. Poema ilk misrasından oxucu hisslərini asimandan-asimana daşıyır, duyğuların ağ buludlarını da qana boyayır:

...O "gecə qatarı" keçdimi yenə,

Yenə kəndimizin yanından, ana?!

Yenə can alırmı canından, ana,

Oğlunu aparan qataram deyib?..

("Birinci məktub"dan)

Qəsbkara nifrətlə dolu məktublar A.Təkləli qələmindən süzülən kövrək duyğularla daha da zənginləşir, daha da ülviləşir, daha da kəskinləşir:

Döndü dəyirmana, elə bir ucdan

Bu şəhər çoxunu üyütdü, ana.

Oğlunu təzədən doğdu bu şəhər,

Oğlunu təzədən böyütdü, ana...

("İkinci məktub"dan)

Şair məktubdan-məktuba keçdikcə nifrətinin rəngini daha da tündləşdirir, kəsərini daha da artırır, dadını daha da acılaşdırır. Lakin misralarında zərrə qədər də giley hiss olunmur, əksinə zalımın mənəviyyatının çirkinliyini daha artıq nifrətlə təsvir edir:

O gecə gecəni güllələdilər,

O gecə küçəni güllələdilər,

Küçədən keçəni güllələdilər,

Bağça demədilər, bağ demədilər,

Qüllə demədilər, tağ demədilər,

Döngəni, dalanı güllələdilər,

Meydanı, qalanı güllələdilər...

("Üçüncü məktub"dan)

Sonuncuda - "Son məktub"da şair cansız güllələri, ölüm saçan qurşunları canlı varlıq kimi təqdim etməklə ona ölüm mələyi libası geyindirir, düşmən acizliyini və qəddarlığını insan şəxsiyyətinin qarşısında məğlubiyyətini bədii boyalarla çatdırmağa nail olur:

Üstümə qırğıtək şığıyıb gələn,

Qurşunu sinəmlə susdurdum, onda.

Qursunu qanına qəltan elədim,

Qanını qurşuna qusdurdum, onda...

("Son məktub"dan).

Zənnimcə, Allahverdi Təkləlinin yeni poetik tapıntılarla dolu olan "Buludun üstündə qaçan uşaq" kitabına toplanmış poeziya nümunələri ədəbiyyatımızın xəzinəsinə qiymətli incilər kimi daxil olaraq söz sərvətimizi daha da zənginləşdirəcək, geniş oxucu auditoriyasının rəğbətini qazanacaq.

İsgəndər SƏKLİKOV (FƏRHADOĞLU)

Əməkdar müəllim

525-ci qəzet .-2023.- 22 dekabr, №232.- S.13.