Haqqı nahaqdan qorumaq niyyəti

TEYMUR İSMİYEV VƏKİLLİK FƏALİYYƏTİ BOYU BU XEYİRXAH AMALA XİDMƏT EDİB

... Çəkdiyi əzabları, dözülməz zülmləri, məşəqqətləri, canındakı ağrıları bir özü bilirdi, bir də Allahı. Dörd il ölüm hökmü altında, güllələnmək qorxusu ilə yaşamaq dəhşət idi. Hər gün gecə-gündüz döyülmək, özünün dediyi kimi, itin belə bəyənmədiyi əzraqları yeməyə məcbur olmaq... Bunların nə demək olduğunu dərindən dərk etmək üçün gərək bu acı taleyi yaşayaydın...

... 1988-ci il dekabrın 6-da Gəncə şəhər Milis İdarəsinin bir zabit əməkdaşı şəhər avtobazasına gələrək burada sürücü işləyən Nizamiyə yaxınlaşıb: Mənimlə Milis idarəsinə getməlisən, - dedi.

Nizami heyrətlə milis zabitinin üzünə baxdı, təəccüblə çiynini çəkib:

-Axı, mən nə etmişəm ki, milis idarəsinə də gedim?! - deyə soruşdu. Milis zabiti qəzəblə:

- Çox danışma, - dedi - gedək, orada bilərsən...

Beləliklə, bir neçə məsələni aydınlaşdırmaq adı altında şəhər milis idarəsinə gətirilən Nizaminin həmin vaxtdan qara günləri başladı.

Onu ittiham edirdilər ki, sən dünənki mitinqlərdə idarə etdiyin KAMAZ maşınını qəsdən asayişi qoruyan Sovet əsgərlərinin üstünə sürmüsən, nəticədə 4 nəfəri öldürmüsən, 10 nəfəri də ağır yaralamısan. Nizami nə qədər and-aman edib həmin hadisəni törətmədiyini bildirsə də, onun sözünə fikir verən olmadı.

Dağlıq Qarabağın Ermənistana birləşdirilməsinə dair Sovet İttifaqı rəhbərliyinin riyakar siyasəti, azərbaycanlıların öz doğma ata-baba yurdlarından vəhşicəsinə qovulub didərgin salınması xalqımızın kəskin nifrətinə və hiddətinə səbəb olmuşdu. Bu ədalətsizliyə qarşı keçirilən etiraz mitinqləri və bu mitinqlərdə iştirak etməklə öz etiraz səslərini ucaldan soydaşlarımız Rusiyadan göndərilmiş təxribatçı qrupların cinayətkar əməllərinə tuş gəlirdilər. Bunlardan biri də Nizami Abdullayev olmuşdu.

Keçirilən etiraz mitinqlərində həqiqətən belə bir hadisə baş vermişdi: Maşın əsgərlərin üstünə sürülmüşdü. Bu isə Moskvadan göndərilmiş xüsusi təxribatçı qruplar tərəfindən tutarlı bir bəhanə əldə etmək üçün törədilmişdi. Və bu cinayət əməli bu işdə heç bir günahı olmayan sürücü Nizami Abdullayevin boynuna qoyulmuşdu.

İstintaqı o vaxt Moskvadan göndərilmiş milliyyətcə rus olan müstəntiqlər aparırdılar.

Cinayətə haqsız cəlb olunmuş Nizamiyə dəhşətli işgəncələr verilirdi. Dırnaqlarını, dişlərini kəlbətinlə iynəsiz-dərmansız çəkib çıxarırdılar. Rezin torbaya salıb saatlarla döyürdülər...

Nizaminin mühakiməsi Rostov Şəhər Məhkəməsində oldu. Məhkəməyə şahid qismində çağırılan rus-sovet əsgərlərinə təhkim olunmuş zabit məhkəmənin fasilə vaxtlarında qabaqcadan hazırlanmış şahidlərə pıçıltı ilə deyirdi: "Məhkəmədə ifadə verib deyərsiniz ki, KAMAZ-ı əsgərlərin üstünə sürən Nizami idi".

Yalançı şahidlər onlara verilmiş tapşırığa uyğun olaraq məhkəmənin gedişində həyasızcasına Nizaminin üzünə durur, ona şər-böhtan atırdılar.

Belə bir saxtakarlıqla, haqsızlıqla başa çatan ermənipərəst Rostov Məhkəməsində Nizami Abdullayev ən ağır cəzaya-ölümə məhkum edilir...

... 1990-cı ilin iyun ayında Moskvada Kommunist Partiyasının 28-ci qurultayı keçirilirdi. Oğlunun haqsız tutulması ilə əlaqədar Qurultaya yazdığı şikayət ərizəsi ilə Moskvaya gələn Adil kişi Kremlin giriş qapısı yanında təsadüfən Azərbaycanın ədliyyə naziri Əlisaab Orucovla görüşür. Adil kişi tanışlıq üçün özünü təqdim edib buraya nə üçün gəldiyini və oğlu Nizaminin başına gələn hadisəni olduğu kimi ona danışır və onu inandırır ki, hazırda "güllə altında" həbsdə saxlanılan oğlunun bu işdə heç bir günahı yoxdur. Adil kişinin SSRİ Ali Məhkəməsinə etdiyi xahiş də rədd edilmişdi. Vəziyyətin faciəli sonluqla bitəcəyini yəqin edən Əlisaab müəllim son ümid yeri kimi yaxından tanıdığı, xarakterinə və peşəkarlığına yaxşı bələd olduğu tanınmış vəkil Teymur İsmiyevə zəng edib ondan xahiş edir ki, şikayətçi Adil kişini diqqətlə, ətraflı dinləsin və Rusiya Federasiyası (RSFSR) Ali Məhkəməsinin sədrinə nəzarət qaydasında Adil kişinin adından şikayət ərizəsi yazsın. Beləliklə, Adil kişi Əlisaab müəllimin məsləhəti ilə Bakıya qayıdıb, əlində olan sənədləri vəkil Teymur İsmiyevə təqdim edir.

...İki gündən sonra Adil kişi Moskvaya gəlib Teymur İsmiyevin tərtib etdiyi şikayət ərizəsini Əlisaab müəllimə çatdırır. Əlisaab müəllim öz tərəfindən müvafiq zəruri tədbirləri görür.

Beləliklə, həm Əlisaab Orucovun göstərdiyi hüquqi yardımlar və eləcə də bilikli və təcrübəli vəkil Teymur İsmiyevin necə deyərlər, daşdan keçən, hətta daş ürəkləri belə yumşaldan müdafiə xarakterli çıxışı SSRİ Ali Məhkəməsinin Plenumunda əsl həqiqətin, haqq-ədalətin üzə çıxmasına səbəb olur. Güllə altında yataraq hər gün ölümünü gözləyən Nizami Abdullayevin ölüm hökmü ilə əlaqədar verilmiş qərar ləğv edilir.

Sözümün bu yerində məhkəmə-hüquq sahəsində müstəsna xidmətləri və böyük təcrübəsi olan Əməkdar hüquqşünas İkram Kərimovun bir sözü yadıma düşdü. O, deyir: "Teymur İsmiyevin SSRİ Ali Məhkəməsinin plenumundakı müdafiə çıxışını dinləyəndə çox qəhərləndim, gözlərim doldu. Həmin plenumda qəbul edilən qərar Teymur İsmiyevin bir vəkil kimi qələbəsi idi".

Bu fakt da maraqlıdır: Vəkil Teymur İsmiyevin adını eşidəndə Nizaminin həbsxanadakı kamera yoldaşları ona demişdilər: "Heç narahat olma, Teymur İsmiyev sənin müdafiəni öhdəsinə götürübsə, hesab elə ki, tezliklə evinizdəsən".

Belə də olur. Dörd il güllələnmə hökmü altında həbsdə saxlanan Nizami azadlığa buraxılır. Belə mürəkkəb işlərin uğurla nəticələnməsi Teymur İsmiyevin vəkillik fəaliyyətində yüzlərlədir.

...Teymur İsmiyev 1924-cü ildə Kürdəmir rayonunun Xırdapay kəndində, Cömardlı məhəlləsində dünyaya gəlmişdi. 1941-ci ilin Böyük Vətən müharibəsi başlananda 9-cu sinifdə oxuyurdu. Yaşı düşmədiyinə görə müharibəyə aparmırdılar. O isə cəbhəyə getməyə can atırdı. Buna görə də yaşını 2 il əvvələ yazdırır və 1941-ci ildə müharibəyə gedənlərin sırasına qoşulur, ön cəbhədə gedən döyüşlərdə iştirak edir. 1943-cü ildə ağır yaralanır. Öldüyünü zənn edib onu morqa qoyurlar. Bir sutka morqda qalır. Səhər morqa daxil olan sanitar onun ufultusunu, iniltisini eşidir və onu təzədən şöbəyə gətirirlər. Üzərində cərrahiyyə əməliyyatı aparılır və o, yenidən həyata qayıdır.

Müharibədən 2-ci qrup əlil kimi dönən Teymur bir müddət sağalıb özünə gələndən sonra Moskvaya gedərək orada Hüquq İnstitutunu bitirir və xeyli müddət hüquq orqanlarında çalışır. 1955-ci ildən isə vəkil kimi fəaliyyət göstərməyə başlayır. O vaxt Bakıda vəkillər əsasən yəhudi, rus və erməni millətindən olanlar idi. Odur ki, hüquq məsləhətxanasına gələnlər adətən o millətlərdən olan vəkillərə müraciət edirdilər. Burada təzə fəaliyyə başlayan Teymur İsmiyev tərəfə isə heç baxan da olmurdu. Bu soyuq münasibət, saymamazlıq heç şübhəsiz, onun xətrinə dəyirdi, onu sındırırdı. Bir gün təsadüfən məsləhətxanaya gələn bir nəfər Teymura müraciət etməli olur. Teymur həmin şəxsə bildirir ki, sizin ərizənizi mən yazacam. Sonra da sözünə əlavə edib deyir: "Əgər mən ərizəni onlardan pis, zəif yazsam və yaxud işi pis aparsam, onda əllərimi kəsərəm".

Beləliklə, vəkil kimi yeni fəaliyyətə başlayan Teymur üzərinə götürdüyü işi çox yüksək səviyyədə, hətta təcrübəlilərdən də yaxşı, əsl peşəkarlıqla aparır. Və onun yanına gələnlərin, ona müraciət edənlərin sayı getdikcə artır. Bu müraciətlər nəticəsində, eləsə də uğurlu fəaliyyəti sayəsində tezliklə tanınıb şöhrətlənir.

35 ilə yaxın bir müddətdə SSRİ Ali Məhkəməsində vəkillik etmiş bu peşəkar insan əvvəldən-axıra qanunların aliliyinə, haqq-ədalətin varlığına söykənərək haqsızlığa düçar olmuş yüzlərlə müqəssiri fədakarlıqla müdafiə edərək onların azadlığa çıxmasına nail olub.

Teymur müəllim vəkil tərəfindən yazılan ərizələrin hər birinə bir insan taleyinin həlli kimi baxırdı və buna daim xüsusi həssaslıqla yanaşırdı və bunları həmkarlarına da tövsiyə edirdi. Deyirdi ki, vəkil istintaq materiallarını çox diqqətlə öyrənməli, bir- bir bütün instansiyalardan keçməli, müttəhimlə görüşməli və həmişə, bütün hallarda prinsipial mövqe tutmalıdır. O, həmçinin deyirdi: "Vəkil cinayətin xarakterindən çox, insanın özü, onun taleyi maraqlandırmalıdır. Çünki heç bir cinayət səbəbsiz baş vermir. Hamısının az da olsa real mənbəyi var. Vəkil bu mənbəyi tapmağı bacarmalıdır".

...Biri-birinə zidd olan iki söz var: Haqq və nahaq... Teymur müəllim bir vəkil kimi bütün həyatı və fəaliyyəti boyu mən deyərdim ki, haqqı nahaqdan ayırmaqla, haqqı nahaqdan qorumaqla məşğul olub. Mən bir çox yaşlı, təcrübəli, tanınmış hüquqşünaslardan eşitmişəm, onlar deyirlər ki, o vaxt Azərbaycanda 450- yə yaxın vəkil vardı, Teymur İsmiyev birinci yerdə dururdu. Onu həm də əfsanəvi vəkil adlandıranlar da var...

...Teymur müəllim deyirdi: "Təkcə kitab və mühazirə ilə vəkillik sənətinə yiyələnmək mümkün deyil.Vəkilliyə həm də həssas qəlbə və duyuma malik olanlar gələ bilərlər".

Söylədiyi bu fikirlərə bütün fəaliyyəti boyu layiqincə əməl etmiş Teymur İsmiyev nəinki respublikamızda və keçmiş İttifaqda, eləcə də ondan xaricdə də dünya hüquqşünaslığı və vəkilliyi üçün daim örnək olub. O, bu gün də hörmətlə xatırlanır.

Tofiq ABDULLAYEV

525-ci qəzet.- 2023.- 6 iyul. S. 13.