Səsi də, özü də unudulmayan Sənətkar
16 iyul
Azərbaycan estrada sənətinin "Mirzə dayısı",
məlahətli səsi, mükəmməl musiqi zövqü,
şux xasiyyəti ilə milyonların sevgisini qazanmış korifey
sənətkar Mirzə Babayevin 110 illik yubileyi ilə əlamətdardır.
Sağlığında doğum günlərini təntənəli
şəkildə keçirməyi sevməyən, o
günün sevincini yalnız ailəsi ilə bölüşən
sənətkarın indi doğum günləri, yubiley illəri
böyük bir xalqın təqvimindəki əziz və
işıqlısəhifələrə çevrilib.
Səhnəmizin
ən uzunömürlü sənətçilərindən
olan Mirzə Babayev söz vermişdi ki, 100 yaşında da əlində
mikrofon səhnədə mahnı oxuyacaq, 130 il ömür
sürəcək. Axı atası 105, nənəsi 127 il
ömür sürmüşdü. Ancaq tale elə gətirdi
ki, o, 20 il öncə, 90 yaşında həm sənətlə,
həm də həyatla cismən vidalaşdı.
Ancaq
son gününə qədər sevdiyi sənətlə məşğul
oldu, oxudu, zəngin ifaçılıq irsi, örnək sənətkarlıq
dəsti-xətti qoyub getdi. İndi "Liman"dan
"Yaşıl ada"ya, "Zəfəran"a, "Kəpənək"ə,
hətta "Çay"a qədər hər şey onu
xatırladır və üzümüzdə, qəlbimizdə
sevgi dolu təbəssüm yaradır.
lll
Mirzə
Əbdülcabbar oğlu Babayev 1913-cü il iyulun 16-da
Bakının Maştağa kəndində, ziyalı ailəsində
dünyaya göz açıb. 1935-1940-cı illərdə
memarlıq üzrə ali təhsil alıb və elə təhsil
illərində də səhnədə ilk
addımlarını atmağa başlayıb. İkinci
Dünya müharibəsi başlayanda o da milyonlarla həmvətəni
kimi cəbhəyə gedib, müharibədən leytenant
rütbəsi və orden-medallar ilə qayıdıb. Memar kimi
Bakıda, Gəncədə, Ağdamda bir neçə
mühüm binanın layihə müəlliflərindən
olub.
Musiqiyə
sonsuz sevgisi onu 1948-ci ildə Azərbaycan Dövlət
Konservatoriyasına gətirir. 1953-cü ildə konservatoriya təhsilini
başa vuran istedadlı müğənni vokal sənətinin
incəliklərinə yiyələnərək ürəyəyatımlı
səsi, gözəl ifa tərzi, dərin musiqi duyumu və
yüksək səhnə mədəniyyəti ilə qısa
müddətdə tamaşaçıların böyük rəğbətini
qazanır.
İlk dəfə
görkəmli bəstəkar Tofiq Quliyevin yaratdığı
caz orkestrində çıxış edən M.Babayev sonralar
bunu xatırlayarkən "Tofiq olmasaydı, mən memar kimi
davam edəcəkdim" deyirdi.
Onun həyat
yoldaşı, əslən şuşalı olan Güllü
xanımla tanışlığı tələbəlik illərinə
təsadüf edir. 1933-cü ilin yaz-yay aylarında
dostlarıyla indiki İstiqlaliyyət küçəsində
söhbət edən gənc Mirzə təsadüfən oradan
keçən bir qıza, xüsusilə də qızın
uzun saçlarına elə ilk baxışdanca aşiq olur.
Vaxt itirmədən onun arxasınca düşərək evlərini
öyrənir və elçilərini göndərir. Ancaq 20
yaşı olmasına baxmayaraq, artıq müğənni kimi
tanınan birinə o dövrdə kim könül
xoşluğu ilə qız verərdi ki?! Güllü
xanımın ailəsi də əvvəlcə onu Mirzəyə
vermək istəmir. Ancaq aşiq Mirzə düz üç il
səbr edir, sevgisindən dönmür və nəhayət,
üç ildən sonra öz məhəbbətinə
qovuşur. Onların evlilikləri 65 il sürür.
1997-ci ildə
həyat yoldaşını itirdikdən sonra nəinki evlənir,
hətta onun şəklini hər zaman özüylə gəzdirir,
eşqinə ömürlük sadiq qalır. Öz doğum
günlərində belə həmişə onun qəbrini
ziyarət edən Mirzə Babayev xanımından sonra cəmi
6 il yaşayır və bu illərdə öz
Güllüsünə 3 mahnı və 3 klip ithaf edir.
Mirzə
Babayev Azərbaycanda ironik, zarafatyana mahnıların ilk
uğurlu ifaçısı olub. Onun "Kəpənək"
mahnısı və o mahnını ifa edərkən müəyyən
yaşa dolmuş Mirzə dayının
canlandırdığı obraz uzun müddət
çoxları tərəfindən birmənalı
qarşılanmayıb. Deyilənə görə, bir dəfə
Qarabağın ucqar kəndlərindən birinə, zəhmətkeşlər
qarşısında konsert verməyə gedibmiş.
Tamaşaçıların arasından bir ağsaqqal
çıxıb deyib: "Əgər "Kəpənək"
mahnısını oxumayacaqsansa, camaatı konsertə
buraxaq". Mirzə gülərək razılaşır.
Mirzə
Babayev Azərbaycanda estrada janrının banisi olmaqla
yanaşı, həm də şanson üslubunda oxuyan, demək
olar, yeganə müğənni idi. O vaxtın şanson
ifaçıları məhəbbət mövzusunda, lirik məzmunlu
şanson mahnılar oxuyurdular. Tofiq Quliyevlə Emin Sabitoğlu
məxsusi Mirzə Babayev üçün şanson
mahnıları yazırdılar. Oqtay Rəcəbovla Vasif
Adıgözəlov isə o cür yazmasalar da, onların da
mahnıları Mirzə Babayevin ifasında şanson
mahnılara çevrilirdi. Sənətkar güclü artistizm
ilə ifa etdiyi bütün mahnıları kiçik
tamaşaya, özünü isə bədii qəhrəmana
çevirə bilirdi.
Bəlkə
də məhz bu xüsusiyyəti idi azərbaycanlı
rejissorların da diqqətini cəlb edən ki, ona zamanında
neçə-neçə filmdə irili-xırdalı rollar
verilib. Bu baxımdan, Mirzə Babayev həm də aktyor kimi Azərbaycan
mədəniyyəti və incəsənətinə yorulmadan
xidmət etmiş sənətkardır. O, həm səsi, həm
də görüntüsü ilə 50-yə yaxın filmdə
rol alıb. Özü də təkcə Azərbaycanda yox,
Odessa, Daşkənd, Aşqabad kinostudiyalarında istehsal olunan
filmlərdə də iştirak edib. Peşəkar ifası, bənzərsiz
səsi ilə kino tariximizin qızıl səhifələrində
yer alan müğənninin "Kölgələr
sürünür", "Qaraca qız", "Sən niyə
susursan", "Dəli Kür", "Dərviş Parisi
partladır", "Qorxma, mən səninləyəm",
"Bəyin oğurlanması" filmlərindəki məşhur
rolları tamaşaçının yaddaşına əbədi
iz qoymaqla bərabər, ən təbii şəkildə
yaratdığı obrazlarının replikaları uzun onilliklərdir
ki, dillər əzbərinə çevrilib. Məşhur
"O olmasın, bu olsun" filmində Məşədi
İbadın mahnılarını məhz Mirzə Babayev
oxuyub. Yaxud "Dərviş Parisi partladır" filmində
Dərvişin ekranda göründüyü ilk epizodda
oxuduğu mahnı ssenaridə yox imiş, o mahnını Tofiq
Quliyev məhz M.Babayevin çəkiləcəyini biləndən
sonra yazıb.
M.Babayev
müxtəlif illərdə Azərbaycan Dövlət
Televiziya və Radio Verilişləri Komitəsinin estrada
orkestrində, Filarmoniyada, Dövlət Konsert Birliyində
çalışıb. Görkəmli estrada müğənnisi
dünyanın bir çox ölkələrində yüksək
ifaçılıq məharəti ilə Azərbaycanın
musiqi sənətinin təbliğatçısı kimi
çıxış edib, milli estrada musiqimizi yüksəklərə
qaldırıb.
1957-ci ildə
Leninqradda (İndiki Sankt-Peterburq) keçirilən dövlət
konsertində məşhur fransız sənətçi Jilber
Beko Mirzəyə yaxınlaşır və ona Fransaya
köçməyi təklif edir. Sənətkarın canlı
ifasını çox bəyənən Jilber Beko onun səsinə
heyran qaldığını söyləmiş və erməni
əsilli müğənni Şarl Aznavurdan daha güclü səsi
olduğunu vurğulamışdı.
1990-cı
illərdə isə ona Türkiyəyə köçmək
təklif olunur. Ancaq o, bu cür təkliflərə həmişə
"yox" cavab verərdi. Çünki sonsuz dərəcədə
vətənpərvər idi, repertuarındakı "Azərbaycan"
da onun sevimli mahnısı idi və ömrünün sonuna
kimi öz vətəninə, xalqına, milli incəsənətə
şərəflə xidmət etdi.
Olduqca
pozitiv insan olan, həyat eşqi ilə çağlayan Mirzə
dayı ahıl yaşına rəğmən,
şuxluğundan heç nə itirməmişdi. Amma nə
yazıq ki, 89 yaşında balıqdan zəhərlənir və
Bakı Dövlət Universitetinin qarşısında konsert
verərkən, səhnədə huşunu itirib
yıxılır. Müalicə alıb sağalsa da, artıq
əvvəlki qıvraqlığına qayıda bilmir.
2003-cü il yanvarın 13-də, ömrünün 90-cı
ilində dünyasını dəyişir.
Onun Azərbaycan
mədəniyyəti və incəsənətindəki xidmətləri
yüksək qiymətləndirilib, ölkənin ən
yüksək fəxri adlarına layiq görülüb, bir
sıra orden və medallarla təltif olunub.
Vəfatından
20 il deyil, hələ neçə on illər, qərinələr
keçsə də, böyük sənətkarımız
Mirzə Babayev heç zaman unudulmayacaq, Azərbaycan musiqi sənətinin
sönməz ulduzu kimi parlayacaq, sənətinin ziyası ilə
hələ neçə nəsillərin qəlbini, yolunu
nurlandıracaq.
Şahanə MÜŞFİQ
525-ci qəzet.- 2023.- 14 iyul. S. 11.