Lalə
Sonralar ərim də məni çox döymüşdü. Ancaq
heç bir şillə həmin gün qardaşımın
vurduğu kimi ağrıtmamışdı.
Doqquz yaşımdan oxuyurdum. Səsimi ilk dəfə musiqi müəlliməmiz
Qumru müəllimə
kəşf etmişdi.
Bunu həmişə fərəhlə danışar
və gələcəkdə
məşhur müğənni
olacağımı deyərdi.
Məktəb və
rayon tədbirlərinə məni
günlərlə hazırlaşdırır,
anamdan yalvar-yaxar aldığı icazə ilə əli çatdığı müsabiqələrə
aparırdı. Böyüdükcə
bu icazələri almaq da çətinləşir,
uşaq vaxtı səsimlə fərəhlənən
anam artıq oxumağımdan narahat olmağa başlayırdı.
Mən isə musiqidən əl çəkmək istəmirdim.
Uzun qaçaqovdan sonra, nəhayət, ortaq yola gələ
bildik.
Musiqi müəlliməsi olacaqdım.
Beləcə nə mən musiqidən ayrı düşəcəkdim,
nə də anam məndən utanacaqdı. Bu fikrin müəllifi də Qumru müəllimə idi. O da vaxtilə atasını oxumağa belə razı salmışdı. "Çətini
tələbə olana
qədərdir, sonra bir yol taparsan",
- deyib məni təsəlli edirdi. Halbuki özü o yolu tapa bilməmişdi, müğənnilik sevdası
bir kənd məktəbində musiqi müəlliməsi olmaqla
bitmişdi. Mən belə olmayacaqdım.
Əvvəlcə Qumru müəllimə,
sonra isə anam məni bu yolda tək
qoydu. Özü də Kamran kimi bir maneə ilə üz-üzə.
O toy qonşumuz Leylanın toyu idi. Bilmirəm,
hansı cəsarətlə
əlimə mikrofon alıb oxumuşdum. Özü də bilirdim ki, bu dəfə yanımda anam da yoxdur. Ancaq qardaşımın məni döyə biləcəyi ağlıma
da gəlməzdi. Nə
qədər dalaşsaq
da, həmin günə
kimi o, mənə bir çırtma da vurmamışdı. Bu, həm
ilk idi, həm də son. Çünki o gün Kamran döyülmək
üçün bütün
səbəblərimi əlimdən
aldı - bir daha oxusam, öldürəcəyinə
and içdi.
Aramızda yaş fərqi
çox olduğuna görə, hələ uşaqlıqdan yola gedə bilmirdik. Kamrandan savayı, bacım-qardaşım yox
idi. Atamızı tez itirdiyimiz üçün gözümü
açandan onu evin böyüyü olaraq görmüşdüm.
Evləndikdən sonra
başı öz ailəsinə qarışar
deyə düşünsəm
də, yoldaşı Sənəmlə yola getməməyimiz münasibətlərimizi
xeyli pisləşdirmişdi.
Bir tərəfdən də
Kamran oxumağımı heç
cür qəbul edə bilmir, məktəb şənliklərində
oxuduğumu eşidəndə
dava-dalaş salırdı.
Tək qurtuluşum ali məktəbə qəbul
olmaq idi. Düzü, qardaşımın
buna razı olacağından
əmin deyildim, ancaq yenə də dizimi yerə qoymaq istəmirdim. İmtahana hazırlaşmaq üçün
nə mənə yol göstərəcək
müəllimim vardı,
nə də lazım olan kitablar. Bir tərəfdən
də evdəkilər
oxumağıma mane olur, nə vaxt
əlimə kitab alsam,
buyurulacaq bir iş tapılırdı.
Uşaqlıqdan bütün
meylimi musiqiyə verdiyim üçün dərslərimə ciddi yanaşmamışdım. Ona görə
də indi ikiqat çalışmalıydım.
Bütün çətinliklərə
rəğmən, əlimdə
olanlarla baş çıxarmağa çalışır,
gecə-gündüz oxuyurdum.
Kamran, arvadı Sənəm və onun iki
oğlu ilə atamızdan qalan evdə yaşayırdıq.
Sənəm qarayanız,
balacaboy, çəlimsiz
bir qadındı. Onu heç vaxt Kamrana yaraşdıra
bilməmişəm. Kamran hündürboy,
cüssəli, daim özünə fikir verən adam idi. Zahirən nə qədər fərqli olsalar da, xasiyyətləri aşağı-yuxarı
eyni idi. İkisi də acıdil, kinli, mənfəətcil... Özləri
ilə yola gedə bilməsəm də, uşaqlarını
çox istəyir, bütün gün qulluqlarında dayanırdım.
Ancaq onlar da böyüdükcə mənə
qarşı anaları
kimi davranır, evdə özümü artıq hiss etməyim üçün əllərindən
gələni edirdilər,
bir müddət sonra artıq buna nail də olmuşdular.
Mən uşaqlıqdan bəri gələcəyimi fərqli
görürdüm. İnanırdım
ki, bir gün məşhur müğənni
olacağam. Bəlkə,
buna görədir ki, məktəb
illərimdən sevgi məktubları xatırlamıram. Mənim kimi qaraşın qızlardan kəndimizdə
çox idi. Üstəlik, mənim bütün günüm mədəniyyət evində
mahnı oxumaqla keçirdi. Ona görə
də nə analar mənim kimi gəlin arzulayırdı, nə də oğulları müğənni bir qız. Bircə məndən iki sinif yuxarı oxuyan Rəhim vardı, o da oxumaqda israrlı olduğumu görəndən sonra məni atmışdı.
Məktəbi bitirdikdən sonra
ara-sıra gələn
elçilərə də
"Yox" deyirdim. Məndən canını
qutarmaq üçün
fürsət gözləyən
Sənəmin bu mövzuda israr etməməsinə o vaxtlar
xeyli təəccüblənirdim.
Sənəm ya gələn elçiləri
heç mənə deməmiş qapıdan qaytarır, könlünə
yatan kimsə olanda da bir-iki dəfə söhbət açır, istəmədiyimi
görüb daha həmin mövzuya qayıtmırdı. Qapımıza
üç-dörd dəfə
gələn Həqiqət
arvadla söhbətinə
şahid olmasaydım,
bəlkə bu qədər təəccüblənməzdim
də:
- Sənəm, gəl bu daşı tök ətəyindən.
Kamranı da razı sal, qızı ver bizə.
- Vallah, hamıya eyni sözü deyirəm, Laləni bu yaxınlarda ərə vermək fikrimiz yoxdur. Ərə getmək onun üçün tezdir hələ.
- Nəyi tezdir? Lalənin taylarının
cüt-cüt uşaqları
var e.
- Yox, qurban sənə,
incimə. O, bizim gözümüzdə hələ
uşaqdır.
"Hələ uşaqdır"
bəhanəsi ilə
Sənəm neçə
adamı qapıdan qaytarsa da, ən son gələn, bizə nisbətən xeyli varlı olan elçilərimə başqa
nağıl danışdı.
Məlum oldu ki, əslində, Lalə çoxdan böyüyüb,
ərə getmək yaşı da keçir.
O günlərdən xatırladığım
dava-dalaş, göz yaşı, etiraz və bunun kimi
şeylərdi. Hə,
bir də intihar cəhdi. Bu uğursuz cəhddən sonra artıq əvvəlki kimi etiraz da eləmədim.
Elçilik, nişan, toy hamısı
cəmi iki ayın içərisində
oldu. Ramini də ilk dəfə elə o iki ayın hansısa günündə gördüm.
Düzü, mən Raminə qədər də kiməsə dəli-divanə aşiq olmamışdım, ancaq onu görəndə dərhal anladım ki, bu, həmin adam deyil. Heç
Ramin də mənim dərdimdən ölmürdü. Ailəsinin
uzun sürən israrından sonra evlənməyə razılıq
vermişdi. Aramızda
nə az, nə çox 15 yaş fərq vardı. Ortaboylu, sarışın, qaradinməz
bu oğlanı toya qədər cəmi bir-iki dəfə gördüm, toydan iki ay sonra
isə, o, yenidən əvvəlki həyatına
- Rusiyaya qayıtdı.
Mən ancaq bu gedişdən sonra başa düşdüm ki, bizdən
dəfələrlə imkanlı
bir ailə niyə yetim, kasıb bir qızı gəlini olmağa layiq bilib. Qayınana, qayınata və qaynımın ailəsi daxil səkkiz nəfərin qulluğunda
dayanmalı idim. Ömrümün ən gözəl illərini bu qulluqda keçirdim.
Hərdən dönüb
keçmişə baxanda:
"Axı niyə getmədin?", "Niyə
qaçmadın?", "Nə saxladı səni?" kimi sualları özümə
az verməmişəm.
Heç vaxt da tutarlı bir cavabım olmayıb, ən çox da özümə buna görə
hirslənmişəm həmişə.
Ramin iki-üç ildən bir gəlir, bir-iki ay qalıb yenidən qayıdırdı.
Onu bura gətirən də mənim varlığım
yox, valideynlərinin tələbi olurdu. Axrıncı dəfə də anası öləndə gəldi,
anasını dəfn
etdikdən sonra isə birdəfəlik getdi.
Səkkiz
illik evliliyimizdə Ramini üst-üstə heç yarım il görmədim. O yarım ildən də yadımda qalan dava-dalaş, səhərə
qədər ağladığım
gecələrdir. Bir də
məni döyməyi.
Evdə yaranan ən xırda mübahisə də döyülməyim üçün
səbəb idi. Əslində, eltimlə ara-sıra olan davalarımızı çıxsaq,
evdəkilərlə pis
yola getmirdim. Təbiətcə sakit, üzüyola olduğum üçün qısa müddətdə özümü
onlara sevdirə bilmişdim. Ramindən başqa. Əvvəllər
elə bilirdim ki, nə vaxtsa məni sevəcək, bəlkə o sevsə, mən də sevərəm deyə düşünürdüm. Bir xeyli özümü bu yalanla aldatdım
da. Ta ki, həmin yaya kimi.
Bizimlə olduğu o yayı "otaq istidir yata bilmirəm",
- deyib hər gecə eyvanda yatdı. Bir gecə də yorğanı bərk-bərk qucaqladığını
gördüm. Həmin
gecədən sonra uzun saçlarımı səliqə ilə daramağı da, qara, xırda gözlərimə
sürmə çəkməyi
də, o, evə gələndə bəzənməyi
də tərgitdim.
Evliliyimiz
boyunca Ramindən yalnız bir şey istədim, o da ana olmağı. Bu, gəncliyimin,
yelə verdiyim illərin əvəzində
istədiyim yeganə şey idi. O isə heç vaxt məndən övlad istəmədi:
- Ailə, uşaq istəmirdinsə, niyə
evlənirdin?
- Öz xoşumla evlənmədiyimi guya bilmirsən sən? Nə artistlik edirsən? Yenə deyirəm, uşaq zad istəmirəm. Ya bunu qəbul
edəcəksən, ya
da zir-zibilini yığışdırıb
rədd olacaqsan. Qapı açıqdır.
Ramin yaxşı bilirdi ki, onun göstərdiyi qapıdan çıxsam, gedə biləcəyim başqa qapım yoxdur. Bu hədədən
sonra bir daha uşaq söhbətini açmadım.
Məndən niyə uşaq istəmədiyini isə çamadanında saxladığı balaca, sarışın qızın
şəklini görəndə
başa düşdüm.
Onun orda ailəsi də, uşağı da vardı.
Mənim isə heç kimim yox idi. Hər
dəfə o sarışın
qızcığazın simasını
xatırlayanda düşünürəm
ki, görəsən, Kamrandan
qızım olsaydı,
o uşaq kimi sarışın olardımı?
Ağladığım gecələrdə
hıçqırtımı bir körpə hıçqırtısı batırsaydı,
bəlkə, çəkdiyim
əzabı da taleyimə
bağışlaya bilərdim,
ən azından, məni həyata bağlayan bir səbəb olardı. Eşitmədiyim o hıçqırtı
səsini Raminə heç vaxt bağışlamadım.
Qayınanam öləndən sonra
artıq qulluq edə biləcəyim heç kim yox idi. Deməli,
rahatlıqla məni çölə atmaq olardı. Bir müddət
Ramindən xəbər
gözlədim, qayıtmayacağına
inanmaq istəmirdim.
Amma o, həqiqətən də,
qayıtmadı, eltim də davalarımızın
birində əşyalarımı
çölə tökdü.
Həmin
günlərdə yaxın-uzaq
demədən bütün
qohumlarımın qapısını
döydüm, Kamranın
qapısına getmək
isə ağlımın
ucundan belə keçmədi. Bilirdim ki,
o qapı üzümə
açılmayacaq.
Bir müddət qohum-qonşu
evində qaldıqdan sonra özümə balaca bir otaq
kirayələdim. Əlimdən
silib-süpürməkdən savayı, bir şey gəlmədiyinə
görə, restoran-kafelərdə
qabyuyan işləməyə
başladım. İşə
öyrəşmək çətin
olmadı, az qala bütün gəncliyim mətbəxdə
keçmişdi. Sadəcə
bu dəfə yuduğum qablara görə, mənə pul verirdilər. Aldığım pul da dolanışığıma güclə
çatırdı. Amma nədənsə
o qəpik-quruşla yaşadığım
həyatda dinclik tapmışdım. Üzümdə
qırışım, başımda
ağ telim çoxaldıqca bədbəxtliyimlə
də daha yaxşı yola gedirdim. Hərdən müğənni olmaq arzum yadıma düşəndə gülməyim
gəlirdi. Əslində,
oxumaq sevdasından hələ təzə ərə getdiyim vaxtlarda əl çəkmişdim. Guya əl çəkməyib,
neyləyəcəkdim?
Ancaq səbəbini bilməsəm
də, anamın mənə düzəltdiyi
yastıqların arasında
hələ məktəb
illərindən saxladığım
not dəftərini ər
evinə aparmışdım.
İllərlə həmin
dəftəri göz bəbəyim kimi qoruyub saxladım. Yadımdadır, dəftəri
yerində tapmayanda necə dəli olmuşdum. Öyrənəndə
ki, eltim həmin dəftəri mənim acığıma yandırıb,
qiyaməti qopardım.
Əslində, eltim bundan öncə də dəfələrlə
belə şeylər etmişdi, ancaq heç birində səsimi çıxarmadığım
halda bir dəftərə görə
dava salmağımı,
günlərlə ağlamağımı
evdə heç kim başa düşə
bilməmişdi:
- Sən nə haqla mənim dəftərimi götürürsən?
- Evi yığışdırırdım,
gördüm, lazımsız
şeydir, yandırdım.
- Yalan deyirsən, mənim acığıma
eləmisən bunu, mən əsəbləşim
deyə.
- Lap tutaq ki, qəsdən eləmişəm. Sən
not dəftərini neynirsən?
Birdən oxumaq xəyalına düşərsən,
xəbərimiz olmaz. Sən hələ de görüm, o dəftəri
nə adla saxlayırsan?
Ona verəcək cavabım yox idi. Çünki
heç özüm də bilmirdim ki, dəftəri niyə saxlayırdım.
Hərdən qab yuya-yuya mahnı zümzümə
edirdim. Oxumağa başlayan kimi iş yoldaşlarım diqqət kəsilir, mütləq içindən
kimsə: "Heyif bu səsdən", - deyirdi. Onlar bunu deməklə sanki mənim cəsarətsizliyimi, qorxaqlığımı
üzümə vurur,
sahib çıxa bilmədiyim
xəyallarımı xatırladırdılar.
Bu isə sonuncu sığınacağım olan
"Mənimki də belə gətirdi" təsəllisini əlimdən
alırdı. Ona görə
də səsimi tərifləyənlər çoxalandan
sonra zümzümə
etməyi özümə
qadağan elədim.
Necə
ki, bir vaxt bunu mənə Kamran qadağan eləmişdi.
"Artist olub toyxanaları
gəzəcəksən?", - ilk dəfə toyda oxuduğum gün demişdi bu sözləri. İllər
sonra yenə bir toyda üz-üzə
gəlmişdik. Mən,
həqiqətən də,
toyxanaları gəzirdim,
amma müğənni
kimi yox, qabyuyan kimi. Bəlkə, salam versə, cavab da verəcəkdim. Amma o, adəti
üzrə, yanımdan
düz keçib getdi.
Aytac SAHƏD
525-ci qəzet.-
2023.- 15 iyul. S. 23.