YORULMAZLIQ
O,
mübarizəli, zəfərli, gərgin hadisələr və
insanlarla dolu bir həyat yaşadı. Ömrü
boyu zəfərlərə doğru pillə-pillə irəlilədi.
Həyatının müəyyən
anlarında onun bu yüksəlişlərinin
qarşısını almaq da istədilər, maneələr
də yaratdılar. Lakin dönmədi,
sınmadı, inamla sabahlara doğru irəlilədi.
Ömrün ahıl çağında sanki birdən-birə
hər şey bitdi. Onun zəfərli yürüşlərini
hakimiyyət pillələrində ən yüksək zirvəyə
çatandan sonra qəfilcə dayandırmaq istədilər.
Lakin vaxt başqa vaxt idi. Millətinin,
yurdunun taleyi onu səsləyirdi.
O
qayıtdı. Tarixin ən çətin
anlarında yurdunu, millətini keşməkeşlərdən
adlatdı, aşırımlardan keçirtdi, inamla sabahlara
doğru irəlilətməyə başladı.
Qalib olmaq, tarixin qızıl səhifələrində
qalacaq qalibiyyətlərə imza atmaq onun alın yazısı
idi.
Heydər Əliyev içəridən böyük şəxsiyyət
idi. Həmişə də belə olmuşdu. Lap cavanlığından hansı sahədə
çalışmışdısa, bütün
varlığı ilə işə bağlanmışdı.
Allahın verdiyi istedadı öz yerində, amma Heydər
Əliyevdə hansı səmtə üz tuturdusa, hansı
işlə məşğul olurdusa, sona qədər qəlbini
ora qoymaq, can yandırmaq həvəsi vardı. Ona
görə mütləq seçilirdi, uca
görünürdü.
Adam var ki, tutduğu vəzifəyə, məqama görə
seçilir, böyük görünə bilir. Heydər
Əliyevsə hansı vəzifədə, hansı
kürsüdə idisə, oranı böyük göstərməyi
bacarırdı. Nə kürsü, nə vəzifə,
o,
varlığı ilə Azərbaycanı
olduğundan da böyük göstərməyə qadir şəxsiyyət
idi. Yada salıram 1995-ci il Nyu-York səfərini.
Konqresmen Qreq Laflin çıxış edirdi.
O, Heydər Əliyevi "Mərkəzi Asiyanın Corc
Vaşinqtonu" adlandırdı. Söylədi
ki, Corc Vaşinqton Amerika Birləşmiş Ştatları
yaranarkən hansı xidmətlər göstəribsə, Heydər
Əliyev də Azərbaycanın çətinliklərlə
dolu ilk müstəqillik illərində o xidmətləri
göstərməyi bacarıb.
Heydər Əliyev məğrur bir insan idi. Onu diz
çökməyə, əyilməyə, enməyə
heç bir qüvvə vadar edə bilməzdi. Amma qarşısında əyildiyi, diz
çökdüyü müqəddəs bir nemət vardı
- Azərbaycanın istiqlal bayrağı. O bu
bayrağın qarşısında diz çökürdü,
bu bayrağı öpürdü.
Yada yenə
təsirli bir məqam düşür: 1995-ci il,
Nyu-York, BMT-nın 50 illiyi qeyd edilir. Azərbaycan
nümayəndə heyəti başda Prezident Heydər
Əliyev olmaqla həmin tədbirlərdə iştirak edir.
Səhər çağı BMT Baş Qərargahına
yaxınlaşırıq və binanın qarşısında
bayraqlar sıralanıb. Heydər Əliyev BMT üzvü olan dövlətlərin
o bayraqlar qatarının yanında dayandı, həmin
dalğalanan əlvan bayraqlar qatarını uzun bir dəqiqə
boyunca seyr edərək dedi ki, ABŞ-ın, Böyük
Britaniyanın, Almaniyanın, Çinin - digər ölkələrin
bayraqları ucalır. Azərbaycanın
bayrağı da onların yanında - eyni hündürlükdə,
eyni böyüklükdədir. Bax, müstəqillik
bu deməkdir.
Sadə sözlər idi, hər kəsin gözlə
gördüyü adi bir həqiqət haqqında idi, amma
böyük gerçəyi ifadə edirdi.
Bu sözləri söylədi və kövrəldi. Heydər Əliyev kimi
böyük qüvvətli şəxsiyyəti, ali şəxsiyyəti yalnız bu cür ali
duyğular kövrəldə bilərdi.
Və bu mənzərənisə, yəqin, hər azərbaycanlı
xatırlayır və qəlbində Vətən eşqi, millət
sevgisi olan bircə soydaşımı belə ağla gətirə
bilmərəm ki, o mənzərəni görsün və ən
azı boğazını qəhər yandırmasın. Bu kadrları
dönə-dönə televiziyalarımız göstərib.
Ona görə əminliklə yazıram ki, bu mənzərəyə
hər azərbaycanlı şahiddir. Heydər
Əliyev kütlə qarşısındadır və
başlayır Səməd Vurğunun "Azərbaycan"
şeirindən bir bəndi söyləməyə.
El bilir
ki, sən mənimsən,
Yurdum,
yuvam, məskənimsən,
Anam,
doğma Vətənimsən,
Ayrılarmı
könül candan,
Azərbaycan,
Azərbaycan?!
Şeiri oxuyur, çatır son misraya - "Azərbaycan"
sözünə. Səsi qırılır, qəhərlənir,
Vətənin adını dilə gətirəndə içərisindəki
duyğuların şiddətindən ağlamsınır.
Əsl Molla Vəli Vidadi deyəndir: "Ağlamaq ki
vardır, məhəbbətdəndir..."
Tarixdə qalan məşhur romanlardan biri "Polad necə
bərkidi" adlanır. Lakin onun həyatı
"polad necə sınmadı" həqiqətinin aynası
kimi idi.
Bu mətin
insanın ömrü boyu ən ali
amalı yurdunun müstəqilliyini, istiqlalını qorumaq
oldu.
Bir dəfə özü də söylədi. Dedi ki, istiqlal, müstəqillik
elə bir nemətdir ki, onun uğrunda illərlə ən
ağır məşəqqətlərə, məhrumiyyətlərə
dözmək olar.
Fəqət o istəyirdi ki, xalqı, milləti istiqlal
içərisində olmaqla bərabər həm də firavan
yaşasın, xoşbəxt ömür sürsün, sabahlara
sarı inamla irəliləsin.
...Heydər
Əliyevin Azərbaycan xalqının tarixində çox xidmətləri
var. Amma bu xidmətlərin zirvəsində dayanan onun
istiqlalımız tarixində, dövlət müstəqilliyimiz
tarixindəki müstəsna əməyidir. Nədən
ibarətdir bu müstəsnalıq?
1918-ci ilin mayında Azərbaycan xoşbəxt oldu. İstiqlal
bayrağını ucaltdı, müstəqilliyini elan etdi.
Bu müstəqilliyi elan edənlər, Azərbaycana
istiqlal bağışlayanlar hamısı ən alovlu vətənpərvərlər
idilər, böyük dövlətçilər idilər.
Hamısı kübar nəsillərdən, xan-bəy
ailələrindən çıxmış əsilzadələr
idilər, yüksək təhsil almışdılar, dillər
bilirdilər, dərin savad sahibi idilər. Əlimərdan
bəy Topçubaşov da, Fətəli xan Xoylu da, Nəsib bəy
Yusifbəyli də, Məhəmməd Əmin Rəsulzadə
də, Həsən bəy Ağayev də, Xəlil bəy Xasməmmədov
da, Əhməd bəy Pepinov da, Xudadat bəy Rəfibəyli də,
Xudadat bəy Məlikaslanov da, digərləri də - hər
biri alovlu vətənpərvərlər, güclü şəxsiyyətlər
idilər. Lakin onların hamısı birlikdə
Azərbaycan istiqlalını vur-tut 23 ay qoruyub saxlaya bildi.
Sonra biz 70 il o istiqlalın həsrətini
çəkdik.
1993-cü ilin iyununda Azərbaycana 1991-ci ildə yenidən
- 70 illik həsrətdən sonra nəsib olmuş dövlət
müstəqilliyi sanki tarixin kinayəsi ilə iki
yaşına çatmamış itirilmək təhlükəsi
ilə üzbəüz idi.
Bu zaman tarix səhnəsində müqtədir Heydər
Əliyev göründü. Azərbaycanın
istiqlal bayrağını o sınaqlı günlərin
içərisində ucalara qaldırdı. Başladı bu milləti vaxtın
burulğanları içərisində addım-addım irəlilətməyə.
İstiqlalı üç yaşına çatdırdı, beş yaşına çatdırdı. XX əsrdən XXI əsrə ötürdü və
onu dönməz etdi, qayıdışsız etdi. XX əsrin başlanğıcında o böyük vətənpərvərlərimizin
- Azərbaycanın istiqlalını qurmuş, bu millətə
müstəqilliyi bağışlamış o böyük
şəxsiyyətlərin hamısının bir yerdə edə
bilmədiyini o, təkbaşına etdi. Azərbaycan
istiqlalını yaşatdı, irəlilətdi, onun sabahlar
içərisində yaşaması üçün də ən
möhkəm təməllər yaratdı.
Budur Heydər Əliyevin müstəsnalığı,
budur Heydər Əliyevin Azərbaycan istiqlalı, Azərbaycan
dövlətçiliyi, Azərbaycan müstəqilliyi tarixində
ən misilsiz xidməti və təkrarsızlığı.
Heydər Əliyevin - o böyük şəxsiyyətin
bu millət, bu yurd qarşısında xidmətləri
saysızdır. Amma həmişə bu xidmətlərin
zirvəsində dayanan onun istiqlalımıza, müstəqilliyimizə
xidməti olacaq.
Nə qədər ki bu millət var, nə qədər
ki bu dövlət var, nə qədər ki istiqlal
bayrağımız ucalır, Heydər Əliyevin də
adı Azərbaycan xalqının bağrının
başında yaşayacaq.
...Unudulmaz Heydər Əliyev nadir dövlət adamı
olmaqdan savayı həm də böyük söz adamı idi. O, sözün çəkisini,
qiymətini, dadını bilirdi. Azərbaycan
dilinin bütün incəliklərindən istifadə edərək
nitqində bu dili bütün əzəməti ilə, rəngarəngliyi
ilə canlandırmağı bacarırdı. Azərbaycan dilinin füsunkarlığını
göstərmək üçün müxtəlif ifadələr
işlədirik.
Birimiz deyirik ki, "dilimiz gözəl dildir", birimiz
deyirik ki, "dilimiz zəngin dildir", bir başqası deyir
ki, "Azərbaycan dili şirin dildir".
Amma Heydər Əliyev tamam başqa bir ifadə işlədirdi. Söyləyirdi
ki, "Azərbaycan dili ləzzətli dildir".
Həqiqətən, o, Azərbaycan dilində
danışanda bu dilin hər kəlməsindən ləzzət
alırdı.
Gənclik illərindən Heydər Əliyev hərbçi
olmuşdu, üstündə silah gəzdirmişdi. Amma bütün ömrü boyu onun ən qüdrətli
silahı dil oldu - ana dili. Ana dilini
bütün rəngarəngliyi ilə, siqləti ilə nitqində
istifadə edirdi və kütlələr qarşısına
çıxanda nitqi ilə hər kəsin qəlbini,
düşüncəsini ələ almağı
bacarırdı.
Bu da səbəbsiz deyildi. 1996-cı ildə
oktyabr ayında Naxçıvanda idik. Dahi
Hüseyn Cavidin məqbərəsi açılacaqdı.
Hüseyn Cavidin məqbərəsi, ümumiyyətlə,
onun cismən (və əslində elə bütöv
yaradıcılığı ilə) Azərbaycana təzədən
qayıdışı Heydər Əliyevin millətimizə
bağışladığı ən nadir əsərlərindəndir.
Heydər
Əliyevə Azərbaycan dili və ədəbiyyatı dərslərini
isə Hüseyn
Cavidin böyük qardaşı Şeyx Məhəmməd Rəsizadə
demişdi. Əslində Hüseyn Cavidin
özünün də ilk müəllimi qardaşı
Şeyx Məhəmməd olmuşdu.
Mən o zamanlar Şeyx Məhəmməd Rəsizadənin
arxivini araşdırırdım, onun haqqında yazı üzərində
işləyirdim. Heydər Əliyevdən Şeyx Məhəmməd
haqqında soruşdum. Dedi ki, çox tələbkar
müəllim idi, bizi çox sıxırdı, amma
üstündən onillər keçib, mən həmişə
içərimdə ona minnətdarlığı
yaşadıram.
Heydər Əliyev Şeyx Məhəmmədin
üstün müəllimlik keyfiyyətlərindən
danışarkən bunu da ayrıca vurğuladı ki, tale elə
gətirdi, mən uzun illər dövlət orqanlarında
işlədim, həmişə rusca yazdıq-pozduq. Sonra Moskvada
çalışdım. Təbii ki, orada
da hər şey rusca idi - danışmaq da, işləmək
də. Amma Azərbaycan dilini mən əgər
unutmadımsa, bu cür səlis, gözəl ədəbi Azərbaycan
dili mənim hafizəmdə, ürəyimdə,
yaddaşımda, dilimdə qaldısa, buna görə o
böyük müəllimə - Şeyx Məhəmməd Rəsizadəyə
minnətdaram.
Həmin Naxçıvan səfərimiz zamanı
unudulmaz Heydər Əliyev mənə Şeyx Məhəmməd
Rəsizadədən qalan çox maraqlı bir əhvalatı
da danışdı.
Bir qış səhəri imiş, beşinci, ya
altıncı sinifdə oxuyurmuş, dərsə gedirmiş. Birdən yerdə
ilk və son vərəqləri qopmuş balaca bir
kitabçaya rast gəlir. Qaldırır,
başlayır vərəqləməyə.
Deyir, hansısa bir yazıçının ruscadan azərbaycancaya
çevrilmiş hekayəsi idi. Birdən arxadan
çiyninə bir əl qonur, baxır ki, müəllimi
Şeyx Məhəmməddir. Şeyx Məhəmməd
sorusur ki, deyəsən, kitab tapmısan. Deyir: "Hə,
tapmışam, amma əvvəli-axırı yoxdur".
Şeyx Məhəmməd
də müdrik adam olub, əsl müəllim
olub. O da vərəqləyir kitabı, qaytarır Heydərə.
Həmin gün Heydərgil ədəbiyyat dərsində
inşa yazacaqlarmış. Şeyx Məhəmməd
qayıdır ki, sən bugünkü inşanı sərbəst
mövzuda yaz. Bax bu kitabın əvvəli-axırı
yoxdur. Bu hekayəni oxu, məzmununa
uyğun olaraq əvvəlini, axırını düzəlt.
Bütöv hala düşsün.
Heydər Əliyev çatır məktəbə, əvvəldən
sona o əvvəli və sonu yarımçıq olan
kitabçanı diqqətlə oxuyur.
Elə ədəbiyyat dərsinə ayrılan iki
saatın ərzində də inşasını yazıb bitirir,
hekayənin əvvəlini də düzəldir, sonunu da
tamamlayır. Bitkin bir hekayə
alınır.
İndi həmin söhbəti, həmin inşanı, həmin
hekayəni xatırlayıram və bu mənə son dərəcə
rəmzi görünür.
Hələ
məktəbli ikən dağınıq bir əhvalatı, əvvəli
və sonu olmayan hekayəti tamamlayaraq mükəmməl bir
inşaya çevirən Heydər Əliyev onillər sonra eyni
işi daha ali bir səviyyədə millətimiz,
dövlətimiz, müstəqilliyimiz, yurdumuz üçün
etdi.
1990-cı illərin əvvəlləri idi. Tarixin son dərəcə
böhranlı anlarında Azərbaycan müstəqilliyinin ilk
addımlarını atırdı.
Azərbaycan nə bəxtiyardır ki, onun bu tarix kəsiyində
Heydər Əliyev kimi qabil bir övladı oldu. Heydər
Əliyev bu müstəqilliyin müqəddiməsini yazdı.
Heydər Əliyev bu müstəqilliyin gələcək
içərisində yaşaması, varolması
üçün təməllər yaratdı, bünövrələr
tökdü. Bu müstəqilliyin daim
vüqarla dikəlməsi üçün sütunlar
ucaltdı. Və nə qədər ki Azərbaycan
yaşayır, müstəqilliyimiz yaşayır, buna görə
biz o böyük şəxsiyyətə həmişə minnətdar
olmalıyıq!
Məktəbli ikən yazdığı inşaya görə,
natamam, qırıq əhvalatın əvvəlini və sonunu
tamamlayaraq onu bir bütövə çevirən kamil
yazısı üçün müəllimi Heydər
Əliyevə "əla" qiymət vermişdi.
Azərbaycan dövləti, Azərbaycan müstəqilliyi
üçün etdiyi böyük xidmətə görə
isə ona qiyməti tarix özü yazdı.
Və bu
Əməlin qiyməti "ƏLA"dır!
Azərbaycanda
çoxlu dillər bilən insanlar az deyil.
Poliqlotlarımız keçmişdə də
olub, indi də var, gələcəkdə də olacaq. Səbəbsiz də deyil. Bunun Azərbaycanda
əsrlərin uzaqlarından gələn ənənələri
var. Lakin Azərbaycanda bütün zamanlar üçün
Heydər Əliyevdən daha çox dil bilən ikinci
insanı mən tanımıram. Bunun səbəbi
o idi ki, Heydər Əliyev insanşünas idi.
Hər bir azərbaycanlının dilini bilirdi. Hər bir azərbaycanlı
ilə, hər bir insanla necə danışmağı
bacarırdı.
Heydər Əliyevin bir başqa üstünlüyü də
o idi ki, o, Azərbaycan cəmiyyətini yaxşı
tanıyırdı. Yaşlısını da, qocasını
da, ahılını da, cavanını da. Və
hər kəsin dəyərini bilirdi, çəkisini bilirdi.
...Heydər
Əliyev universal zəkalı, zəngin təcrübəli
bir insan idi. Həm də ən mühümü
- təcrübə ilə bilikləri məharətlə əlaqələndirməyi
bacarırdı. Ona görə də nədən
bəhs etsə, onu həmin sahənin ən yaxşı
mütəxəssisi kimi təsəvvür edirdin. Teatr tamaşalarına baxırdı, kinoları seyr
edirdi, rəssamların sərgisinə gedirdi, ədəbiyyatçılarla
görüşürdü.
Bu sahələrin hər birindən o sahənin ən
yaxşı tənqidçisi kimi söz açırdı. Sənayedən
danışırdı, kənd təsərrüfatı məsələləri
ilə əlaqədar fikir yürüdürdü,
iqtisadiyyatın mürəkkəb problemlərinin ən dərinlərinə
enirdi. Görürdün ki, qarşında
sanki bu sahənin üstün mütəxəssisi dayanıb.
Heydər Əliyev mətbuata da son dərəcə həssas
münasibət bəsləyən insan idi. O, qələmin,
sözün, mikrofonun, kameranın, televiziyanın, radionun
böyük gücünü yaxşı anlayırdı. Öz işində - dövlət quruculuğunda bu
sahələrdən bacarıqla yararlanırdı.
Xatırlayıram 1990-cı illərin əvvəllərini. Azərbaycan
dövləti hələ kasıb idi, xəzinə boş idi.
Heydər Əliyev müstəqil Azərbaycanın
başçısı kimi müxtəlif ölkələrə
ilk səfərlərini edirdi.
Azərbaycan hələ
informasiya blokadasında idi. Həqiqətlərimizi
dünyaya çatdırmaq lazım idi. Sıxıntılı
iqtisadi durumumuza baxmayaraq, Heydər Əliyev hansı ölkəyə
səfərə çıxırdısa, özü ilə
böyük bir dəstə jurnalisti aparırdı. Həmin səfərlərin bir çoxunda mən də
iştirak etmişəm. Ən yaxın məsafədən
müşahidələrimin anlatdığı bir həqiqət
də budur ki, Heydər Əliyev jurnalistlərin, sözün
böyük mənasında, etibarlı dostu idi. O,
kameraçıya imkan yaradırdı ki, lazım olan kadrı
çəkə bilsin. Hansısa məqamı
fotoqraf tuta bilməmişdisə, bunu da hiss edirdi, həmin
anı obyektivinə almaq üçün ikinci dəfə
şəkilçəkənə şərait
yaradırdı. Jurnalistlərə yazmaq
üçün fikir, ideya, material verirdi. Onları
gələcək yazılarını rahat hazırlaya bilməkçün
istiqamətləndirə, yönəldə bilirdi. Bütün mənalarda jurnalistlərin arxası idi.
...1994-cü
ilin dekabrı Mərakeşdə - Kasablankada İslam
Konfransı Təşkilatının zirvə toplantısı
keçirilirdi. Ayrı-ayrı hökumət,
dövlət başçıları müxtəlif villalarda
yerləşdirilmişdilər. Sammitin
keçirildiyi günlər gözəl bir məkanda idi.
Heydər Əliyev onunçün
ayrılmış iqamətgahdan çıxıb növbəti
görüşlərindən birinə gedirdi, jurnalistlər dəstəsi
də həmin o görüş yerinə getmək
üçün dayanmışdı. Amma
bizləri içəri buraxmırdılar. Heydər Əliyev gendən bizi salamladı getdi.
Artıq görüşü başa vurub
qayıdanda gördü biz elə bayaq dayandığımız
yerdə boynubükülü durmuşuq.
Əsəbi halda maşından düşdü. Adətən,
protokola görə əvvəlcə köməkçimi,
mühafizəçimi qapını açmalıdır,
Prezident maşından sonra çıxmalıdır.
Amma Heydər Əliyev elə hirslənmişdi ki, daha belə
xırdalıqlara bənd olmağa səbri çatmadı, dərhal
özü qapını açıb düşdü, müəyyən
adamlara sözlərini çox kəskin dedi ki, bu jurnalistləri
burada niyə saxlamısınız? Əgər
onlar bizim buradakı fəaliyyətlərimizi
işıqlandırmasalar, dünya necə xəbər tutacaq
ki, burada nələr baş verir. Beləcə,
Heydər Əliyev jurnalistlərə, yazı adamlarına, mətbuat
işçilərinə həmişə bu cür
canıyanan, qayğıkeş, həssas, nəvazişli, ən
mühümü - həmkarcasına münasibət bəsləyirdi.
Sübutu
daha bir unudulmaz an: 1998-ci ilin yayı idi. Böyük
Britaniyaya səfərə getmişdik. Jurnalistlərə
orada son dərəcə ciddi məhdudiyyətlər
yaratmışdılar. Heç bir
görüşdə bizə 1-2 dəqiqədən artıq
izləməyə imkan vermirdilər. Ona
görə də hansısa materiallar hazırlamaq, süjetlər
çəkmək faktik olaraq mümkünsüz idi.
Lakin biz Heydər Əliyev münasibətinə adətkərdə
idik axı! Öyrəşmişdik ki, bizə də, xarici
jurnalistlərə də daim ən əlverişli iş şəraiti
yaradılır, ən münasib imkanlar verilir. Londonda
isə bütün bunlardan məhrum idik.
Səfər sona çatmışdı, artıq
Bakıya qayıdırdıq. Heydər Əliyev səfərin
yekunları ilə bağlı son dəfə jurnalistlərə
təyyarənin içərisində müsahibəsini
verirdi. Adətən, Prezidentin belə
çıxışından sonra söz deyilməz. Amma o sözlər, o minnətdarlıq
duyğuları ki Heydər Əliyevə
çatdırılmalı idi və jurnalistlərin, həmin
səfərdə iştirak edən qələm
adamlarının hamısının ürəyindən
keçirdi, mən onu o gün söylədim. Heydər Əliyev deyəcəklərini deyəndən
sonra sözünü yekunlaşdırdı. Prezident Heydər
Əliyev: Sağ olun ki, siz də bu səfərin əziyyətini
mənimlə birgə çəkdiniz.
Rafael
Hüseynov: Cənab Prezident, suallara vaxt qalmasa da, bir məqamı
demək istəyirəm. Adətən,
Bakıdakı beynəlxalq görüşlərdə Siz bizə
kifayət qədər imkan yaradırsız ki, gedişatı
izləyək, lazımi məlumatları alaq. Bizi buna alışdırmısınız, amma
dünya praktikasında belədir ki, onlar məhdud imkanlar
yaradırlar. Londonda isə biz bunun lap
ifratına şahid olduq.
Heydər
Əliyev: Görün də indi, bu irəli getmiş ölkələrdə
pressaya münasibət, onlarda olan aşkarlıq necədir,
bizdə necədir.
Rafael
Hüseynov: Əgər onların etdiyi Bakıda edilsəydi,
deyərdilər ki, Heydər Əliyev demokratiyanı
sıxışdırır.
Heydər
Əliyev: Elədir.
Rafael
Hüseynov: Ona görə də bütün jurnalistlərimizin
adından mən Sizə bir daha təşəkkür edirəm,
jurnalistlərə həmişə yaratdığınız
imkana və qayğıya görə.
...Heydər
Əliyev bir dövlət adamı, siyasətçi kimi
çox çevik idi, vəziyyətdən asılı olaraq
həmişə ani qərarları qəbul etməyə
hazır idi. Bəzən zahirən bu, gözlənilməz
təsir bağışlasa da, həmişə dəqiq yerində
olurdu. Mətbuatla əlaqələrində,
illah da hərdən ortaya çıxan ekstremal vəziyyətlərdəki
anındaca müşkülləri aradan götürə bilmək
qətiyyəti ilə Heydər Əliyev çox sevimli idi.
Sovet
dönəmində illərcə Azərbaycan
Televiziyasının baş rejissoru kimi mütəmadi olaraq Heydər
Əliyevin yanında olmuş, onu ən müxtəlif
toplantılarda və səfərlərdə kameralarla birgə
müşayiət etmiş rejissor, Xalq artisti Vasif Babayev
davamlı görüşlərimizdə milli
televiziyamızın dünəni ilə bağlı yüz
cür maraqlı söhbətlərini edəndə hər dəfə
mütləq Heydər Əliyevli hansısa macəravari
məqamları da yada salır.
Heydər Əliyevin bu mənada televiziya həyatındakı
qəfil anlarda göstərdiyi köməklərlə
bağlı maraqlı xatirələr söyləyir.
Deyir ki, o vaxt SSRİ-də ən yüksək təltif
nişanlarından birincisi Lenin ordeni idi, ikincisi "Oktyabr
inqilabı" ordeni. Bir köhnə inqilabçı vardı.
Söyləyirdilər ki, vaxtilə Leninin əlini
sıxıb. Ona görə ona
böyük hörmət göstərirdilər. Günlərin bir günü ona "Oktyabr
inqilabı" ordeni verildi. Ordeni Heydər
Əliyev özü təqdim etdi. Çəkiliş də
o vaxtlar DTK-nınkı sayılan Dzerjinski adına
klubda idi. Bizdə iki məşhur operator
vardı - Çeçikov, bir də İvan Pastuşkov.
Hər iki operator üçün kamera
qoymuşduq. Kameralar bizə təzə gəlmişdi.
Səsi də, təsviri də yazırdı.
Onda da, bunda da lent dolağı vardı. Bu
kameraların xüsusiyyəti belə idi ki, bir-birini davam
etdirirdi. 10 dəqiqəyə birindəki lent
dolağı bitirdi, gərək bu bitməyə yaxın, təxminən
səkkizinci dəqiqədə o biri kameranın düyməsini
basaydın ki, oradakı lentə yazı başlana idi.
Operatorlardan biri nəsə özünü itirib, hər
iki kameradakı düyməni əvvəldən eyni vaxtda
basıblar. Səkkizinci
dəqiqədə
kameralardakı lent çatıb axıra, tədbirsə
davam edir, Heydər Əliyev danışır, ordeni qəhrəmanın
döşündən asır.
Vasif müəllim xatırlayır və onun o andakı
həyəcanını təsəvvür edirəm. Ancaq hər
halda bircə təskinlik nöqtəsi vardı ki, Heydər
Əliyev mətbuat işçisini başa düşən
adamdır, çəkilişlərdə belə gözlənilməzliklərə
rast gəlindiyini başqa məmurlara anlatmaq çətindirsə
də, ona dərdini açmaq mümkündür.
Vasif Babayev deyir ki, tədbir yekunlaşdı, Heydər
Əliyev büro üzvləri ilə çıxanda nəsə
hiss edibmiş kimi qanrılıb mənə sarı baxdı,
başımı buladım, işarə ilə yanına
çağırdı, soruşdu ki, nə baş verib?
Dedim,
hal-qəziyyə belə. Çox yaxşı
çəkmişik hamısını, hər şey əladı.
Ancaq kaset qurtardı, bir anı çəkə
bilmədik. "Hansı anı?"
Dedim, ordeni taxan yerin çəkilişi
alınmadı. Dübarə soruşdu: "Bəs neyləmək
olar?"
Vasif bildirir ki, burada bir otaqda hazırlıq
görmüşük, qəhrəmanı da dəvət
etmişik, ordeni yaxasına taxmağınızı ayrıca
iri planda çəkəcəyik, elə montaj edəcəyik
ki, heç nə bilinməyəcək.
Heydər
Əliyev tərəddüdsüz razılaşır:
"Yaxşı, gedək", - deyir.
...Tarix
adam - XX yüzili, demək olar, başdan-sona
yaşamış, bu yüzilin və həmin əsr içərisindəki
neçə qiymətli şəxsiyyətin ömür salnamələrini
yaratmış unudulmaz Qulam Məmmədli nağıl edirdi
ki, indi xeyli uzaqlarda qalmış 1920-ci illərin əvvəllərində
Bakıda maarif, mədəniyyət həyatı qaynayırdı.
O çağların seçkin cavanlarını cəzb edən
belə mərkəzlərin ən əsaslarından biri
Murtuza Muxtarovun mülkündə (indiki "Səadət
sarayı"nın binası) yerləşən
Əli Bayramov adına Qadınlar klubu imiş. Orada
müxtəlif kurslar, dərnəklər fəaliyyətdəymiş.
Ədəbiyyat dərnəyini məşhur ədəbiyyatşünas
İsmayıl Hikmət aparırmış. İsmayıl Hikmət Bakıya 1923-cü ilin
aprelində Azərbaycan hökumətinin Türkiyə
Böyük Millət Məclisinə müraciətindən
sonra Bakı Universiteti ilə Bakı Teatr Texnikumunda ədəbiyyat
dərsləri vermək üçün Maarif Nazirliyi tərəfindən
göndərilmişdi. Günlərin
birində İsmayıl Hikmətə Qulam müəllimgil
sual verir ki, Sabirin böyüklüyü haqqında nə deyə
bilərsiniz?
İsmayıl
Hikmət də belə cavab verir ki, Sabirin vəfatından
12-13 il keçir. O, hələ zamanca bizə
çox yaxındı. Təsəvvür edin
ki, siz bu binanı 5-10 metr məsafədən
görürsünüz, bir də aralanırsınız,
mülkə 50 metr uzaqlıqdan baxırsınız. Təbii
ki, bir az uzaqdan seyr edəndə bu gözəl
binanın möhtəşəmliyi, yaraşığı
sizi daha artıq heyrətləndirəcək. Sabir
də belə. Gözləyin, bir qədər
zaman keçsin. Sabirlə aramızdakı vaxt məsafəsi
artdıqca biz onun nəhəngliyini, nadirliyini daha artıq dərk
edəcəyik...
Zənnimcə, Heydər Əliyev də beləcə. O, müasirimiz olan bir insan
idi. Bizimlə eyni günlərin içərisində
yaşayırdı, yaradırdı və nə bəxtiyarıq
ki, bizə o müstəsna insanla, o qeydi-adi şəxsiyyətlə
ünsiyyət qurmaq, təmasda olmaq səadəti də nəsib
idi.
Heydər Əliyevlə aramızdakı
ayrılığın məsafəsi hələ çox
qısadır.
Zaman keçdikcə vaxtın
ucalıqlarından biz onun nəhəng miqyaslarını daha
aydın dərk edəcəyik, onun əsl
böyüklüyünü daha dəqiqliyi ilə görəcəyik.
...Heydər
Əliyevi düşünərkən həmişə göz
önündə yol gedən insan canlanır. Vüqarla,
inamla addımlayan, böyük sabahlara üz tutmuş şəxsiyyət.
1994-cü ilin iyul ayı idi. Bir ildi ki, Heydər
Əliyev yenidən Azərbaycan dövlətinin rəhbərliyinə
qayıtmışdı. Çalxantılı,
qəliz suallarla daşan zaman kəsiyi idi. Qayıtmış böyük Heydər Əliyev Azərbaycanı
bir daha geriliklərə, böhran girdablarına qayıtmamaq
üçün bu ağır vaxt içərisində qədəm-qədəm
irəlilədirdi, bu gün bütün qüdrəti ilə
ucalan müasir Azərbaycan dövlətini qururdu.
1994-cü ilin iyul ayında onun növbəti xarici səfəri
idi. Səudiyyə Ərəbistanına dövlət səfərinə
getmişdi və mən də həmin nümayəndə heyətində
idim. Hər birimizin varlığını
xoş bir intizarın, xəfif həyəcanın
dalğası bürümüşdü. Əvvəlcə
Həvva Ananın şəhəri hesab edilən Ciddədə
yerləşmişdik və gecə saatlarında həcc ziyarəti
üçün Məkkəyə yollandıq.
Əvvəlcə "Həcər ul-əsvəd"in
- "Qara daş"ın yerləşdiyi Kəbə Evinə
daxil olduq. Kirimişcə, səssizcə ürəyimizdə
dualarımızı etdik. Sonra
dışarıya çıxdıq. Heydər
Əliyev bayaqdan ürəyində dediklərini artıq
mikrofonlar, kameralar qarşısında dilə gətirdi.
Söylədi ki, yəqin, Allah bizim
dualarımızı, haqlı
çağırışlarımızı eşidəcək.
Heydər Əliyev belə söyləyirdi, biz
"Amin" deyirdik.
Söyləyirdi ki, biz Allahdan bu Kəbə Evinin qarşısında
arzu edirik ki, yurdumuzda sülh, əmin-amanlıq olsun. İşğal
altındakı torpaqlarımız əsarətdən
qurtarsın. Xalqımız, nəhayət,
dinclik tapsın.
Heydər Əliyev belə söyləyirdi, biz
"Amin" deyirdik.
Və bu
gün Azərbaycan torpaqları azaddırsa, illərcə əsarətdə
olmuş yurdlarımız yenidən sülhünə
qovuşubsa, burada həmin duaların və Heydər
Əliyevin illər boyu apardığı mübarizələrin,
əlbəttə ki, izi, yeri, təsiri var!
...Ziyarətin
şərtlərindən biri Səfa və Mərva təpələrinin
ətrafını təvaf etmək - 7 dəfə dolanmaqdı.
Səfa və Mərva təpələrinin
arasındakı məsafə isə 428 metrdir. 7 dəfə dövrə vurunca bu, təxminən, 6
kilometr edir. Təbii, hər orqanizm tab gətirmir.
Elə bizim dəstədə də yaşlı insanlar az deyildi. Bəziləri əyləşdilər,
başladılar nəfəs dərməyə, dincəlməyə.
Bir
neçə dövrə vurandan sonra Şeyxülislam
Allahşükür Paşazadə üz tutdu Prezident Heydər
Əliyevə, dedi ki, cənab Prezident, burada icazə var ha,
arada oturub yorğunluğu almaq olar, sonra yenə təvafı
davam etdirərik.
Heydər Əliyevin bütün məziyyətlərindən savayı bir özəlliyi də incə yumoru, zarafatcıllığı idi. Şeyxin bu sözünün müqabilində dərhal gülə-gülə qayıtdı ki, görünür, şeyx özü yorulub, dincəlmək istəyir, ona görə belə deyir. Mən dayanan deyiləm, yolumu davam etdirəcəyəm. Kim oturur-otursun, kim dincəlir-dincəlsin. Kim də mənimlə gəlir-gəlsin.
Və dayanmadan yolunu davam etdirdi, onun bu şux sözlərinə hamımız gülüşdük, yorğunluq da uçub getdi, hamıda bir ruh yüksəkliyi əmələ gəldi.
Həmin anda unudulmaz Heydər Əliyevin bu hərəkəti də, bu sözləri də mənə son dərəcə rəmzi göründü. Yorulmazlıq bu müstəsna insanın bütün ömrü boyu ən vacib keyfiyyətlərindən biri olaraq qaldı. Dayanırdı kütlələr qarşısında farağat, saatlarla danışırdı. Yorulmaz görünürdü və yorulmazlığını insanlara da təlqin etməyi bacarırdı.
Bədən bədəndir, can candır, nə qədər fövqəladə olsa da, hər halda o da, hamımız kimi, sıradan bir insan idi. Məgər yorulmurdumu? Əlbəttə yorulurdu. Amma içərisindəki bütün qüvvəti səfərbər edirdi, bütün gücü cəmləyirdi və toparlanaraq yorulmaz olurdu. Böyük yol gedənlərin yorulmaq haqqı yoxdur. Məsəldir, "Ömür bitər, yol bitməz". Bu, bir həqiqətdir. Amma Heydər Əliyev kimi insanların heç vaxt nə ömrü bitəcək, nə yolu!
2 may 2023
Rafael
HÜSEYNOV
Akademik
525-ci qəzet.- 2023.- 4 may.- S.10-11.