Ömrün kanatda yazılan səhifələri

Atdal kəndi Samur çayının sağ sahilində, hündür dağların ətəyində yerləşir. Kəndin maraqlı tarixi var. Hələ qədim dövrlərdən üzü bəri neçə-neçə müharibə görüb, döyüşlərdə bir çox sakini həlak olub. Burada sonuncu, amansız döyüşlər 19-cu əsrin ortalarında Şeyx Şamilin çar Rusiyasına qarşı başladığı, Dağıstan xalqlarının milli azadlıq hərəkatı illərində baş verib. Kəndin özünəməxsus iqlimi, təbii şəraiti var və bu da sakinlərin həyat tərzinə hər zaman əhəmiyyətli təsirini göstərib.

Həmin bu kənddə ötən əsrin ortalarında dünyaya gəlmiş Əhməd Ləzgiyev çox erkən anadan yetim qalmış, atasının tünd xasiyyəti, ögey ananın isə ona qarşı sərt davranması üzündən doğma evdən uzaq düşmüşdü. Əslində ögey ana evə gəldiyi gündən Əhməd burada çox qala bilməyəcəyini dərk etmişdi. Atasının öz oğluna münasibəti getdikcə lap soyuyurdu...

Kənddən bir qədər aralıda binə quran çobanlar kolxozun mal-qarasını otarırdılar. Əhməd hərdən oraya, Əmi dediyi çoban Hacının yanına gedər, dərdini onunla bölüşərdü.

Sentyabr ayının ilk günlərində Əhməd yenə Hacının yanına gəlmişdi:

- Hacı əmi, sənə bir işim düşüb. Razılaşsan, mənə çox yaxşılıq etmiş olarsan... Bilirəm ki, bir-iki günə siz köç edəcəksiz. Mən də istəyirəm ki, sizinlə gedim. Sizə köməyim dəyər. Nə deyirsiniz?

Hacı bir qədər fikrə gedib, gecdən-gec dillənir:

- Əhməd, sən hələ balacasan, atan da sənin bu yaşda qoyuna getməyinə razı olmaz. Amma atanla danışıb razılığını alsan, səni apararam. Öz balam kimi yanımda saxlayaram.

Əhmədin sevinci yerə-göyə sığmırdı. Sevinə-sevinə evə gəlsə də, Hacı ilə olan söhbəti atasına deməyə ürək eləmirdi. Bu tərəddüd içində atasının evə gəlişini gözləməyə başladı. Nəhayət, daş döşənmiş küçədən nal səsləri, at hənirtisi gəldi.

Qapıdan içəri keçən atası Əhmədi səslədi:

- Gəl atı apar, biçənəyin aşağısına örüklə. Heyvan acdı, bir azdan yenə gedəcəyəm.

- Baş üstə, ata - desə də, Əhməd yerindən tərpənmədi. Atası onun baxışlarından hiss etdi ki, oğlu sözlü adama oxşayır.

- Niyə dayandın, sözün varsa de.

Əhməd çəkingənliklə:

- Ata, Hacı əmi ilə danışmışam. Onunla qışlağa mən də getmək istəyirəm. Razılıq versən... - deyir.

Atası oğlunu başdan-ayağa süzdü, pilləkəni qalxa-qalxa dedi:

- Get atı örüklə, sonra baxarıq.

Bu, ümid idi...

Əhmədin atası arıq, hündürboy, çevik orta yaşlı kişi idi, həmişə əsəbi olardı. Bu cür qaba, kobud olduğu üçün çox adam onu dindirmək istəmirdi. Atasının xasiyyətinə bələd olan Əhməd ikinci dəfə söz deməyin faydasız olduğunu bilib atı örükləməyə tələsdi. Amma onun Hacı ilə getmək fikri qəti idi...

Qoyun sürüsü yaylaqdan enəndə Əhməd də Hacı ilə birlikdə qışlağa yol aldı. Onlar Quba rayonu yaxınlığında bir neçə gün əylənməli oldular. Qısa müddətdə Əhmədin yaxınlıqdakı ləzgi kəndinin adamları ilə mehribanlaşdı. Məşhur kəndirbaz (biz ona - el arasında tanındığı kimi - pəhləvan deyəcəyik) ailəsinin oğlanlarından biri ilə yaxın dost oldu. Bir gün dostu Əhmədi evlərinə qonaq apardı. Dostugilin geniş həyətləri vardı. Kanatı görən Əhməd heyrətə gəldi. İsfəndiyar pəhləvan Əhmədin 3-4 metr hündürlükdə tarım çəkilmiş kanata diqqətlə baxdığını görüb əvvəlcə onun görkəmini nəzərdən keçirdi. Arıq, ucaboy, çevik bir gənc olduğunu görüncə Əhməddən yaxşı pəhləvan-kəndirbaz olacağını qət etdi. Əhmədin həyətdəki qurğulara heyran olduğunu görən İsfəndiyar kişi dedi:

- Oğul, görürəm ki, bu qurğulara yaman diqqətlə baxırsan, deyəsən könlündən pəhləvan olmaq keçir.

- İsfəndiyar əmi, ilk dəfədir, pəhləvanların işlətdiyi alətləri yaxından görürəm. Buna görə də maraq məni götürdü. Amma yəqin bu, çox çətin peşədi.

İsfəndiyar gülümsündü:

- Yox, ay oğul, hər şey insanın özündən asılıdır. İstəsən, sən də pəhləvan olarsan. Yaşın öz yerində, boy-buxunundan, hərəkətlərindən pəhləvanlıq yağır. Ruhdan düşməsən, sona qədər maraq göstərsən, əminəm ki, səndən lap adlı-sanlı pəhləvan çıxacaq.

İsfəndiyarın ona öz evində qalmağı və pəhləvanlıq öyrənməyi təklif etməsi Əhmədin ürəyincə oldu.

Nəcib xasiyyətli İsfəndiyar pəhləvan öz oğlanları ilə Əhmədə fərq qoymurdu. Əhməd bir neçə il İsfəndiyar pəhləvanın yanında şagird kimi çalışdı. Bu illər ərzində İsfəndiyar pəhləvan Novruz bayramlarında Əhmədi özü ilə Özbəkistanın Daşkənd, Buxara, Səmərqənd şəhərlərinə apardı. Əhməd kanat üzərində oturub-qalxmaq, velosiped sürmək, kətildə oturub kanatla irəliləmək, nərdivana qalxmaq və başqa çətin hərəkətləri öyrənmişdi.

İsfəndiyar pəhləvanla halallaşıb ondan ayrılan Əhmədin ilk səfəri Dağıstan Muxtar Respublikasının Rutul rayonuna olur. Rayon Mədəniyyət evinə gələrək Samur çayı üzərindəki kəndlərdə çıxışlar etmək arzusunda olduğunu bildirir və razılıq alır. Gəncin ilk çıxışı Rutul rayonun mərkəzində baş tutur. Rayon rəhbərliyi və ictimaiyyət nümayəndələri pəhləvanın çıxışlarını alqışlarla qarşılayırlar.

Əhməd bir neçə kənddə belə tamaşa göstərir. Kanatda həyəcan doğuran hərəkətlər etdikdə onu bu hündürlükdə saxlayan sehirli geyim olduğunu zənn edənlər də az deyildi. Əynində qırmızı parçadan, yaxası zərli nazik pencək, başında bənövşəyi buta naxışlı fəs, qəhvəyi rəngli enlibalaq şalvar, ayağında yüngül idman ayaqqabısı, belində gümüşü kəmər olan pəhləvanı hamı alqışlayırdı...

Bir müddətdən sonra pəhləvan Əhməd doğma Atdal kəndinə gəlir. Kəndə daxil olana qədər onu heç kim tanımır. Baxmayaraq ki, neçə gün əvvəl Atdal kəndinə pəhləvan gələcəyi barədə elan verilmişdi. Hamı pəhləvanın kəndə gəlişini səbirsizliklə gözləyirdi. Əhməd dəstəsi ilə doğulduğu evə düşəndə onu atası qarşılayır. Bu illər ərzində oğlu ilə bir dəfə də olsun maraqlanmayan ata üçün bu, həm utanc, həm də gözlənilməz bir sevinc mənbəyi oldu.

Ertəsi gün kəndin meydanında kanat quruldu, pəhləvana lazım olan əşyalar gətirildi. Qonşu kəndlərdən də pəhləvanın tamaşasına gələnlər çox idi. Atdal kəndi pəhləvanın gəlişi ilə böyük bir bayram ovqatına kökləndi. Kəndin pəhləvan oğlu öz məharətini göstərəcəkdi. Atdal kəndinə çox pəhləvanlar gəlmiş, müxtəlif nömrələr göstərmişdi. Pəhləvan Əhməd qırmızı, bəzəkli, xüsusi geyimdə asta-asta kanata qalxanda tamaşaçıların fit, qışqırıq, alqış əsdaları qocaman Samur çayının gurultu suyu, qayalara çırpılan səsini batırırdı...

Pəhləvan Əhməd 1975-ci ildə Zaqatala rayonunun Mamrux kəndinə köçür, burada ailə qurur. Onun bu nikahından iki qız, bir oğul övladı dünyaya gəlir.

Pəhləvan Əhməd öz sənətini oğlu Zaura da öyrətmişdi. Müstəqilliyimizin ilk illərində onun oğlu ilə Bakıda, Zaqatalada, Azərbaycanın ayrı-ayrı rayonlarında və hərbi hissələrdə kanat üzərindəki çıxışları maraqla qarşılanırdı. O, hər dəfə Kanata böyük coşqu ilə qalxır, yarıda dayanır, tarım çəkilmiş teli ayaqları altında elə əsdirirdi, bu hərəkətlə sanki kanatı ram etmiş olurdu.

...Yaş artır, xəstəliyi pəhləvanı gücdən salır, amma kanatdan ayrılmaq istəmirdi. Sonuncu dəfə 1998-ci ildə Zaqatala rayonun Sabunçu kəndində keçirilən Novruz şənliyində kanata qalxır. Tamaşaçıların sürəkli alqışları onu ruhlandırır. Pəhləvan onu yaşadan, ona şöhrət gətirən kanatda qısa çıxışlar edir.

Əhməd Ləzgiyev 2016-cı ilin bir payız axşamı 65 yaşında əbədi olaraq gözlərini yumdu. El sənətkarı rayon ictimaiyyətinin, dostlarının iştirakı ilə böyük ehtiramla son mənzilə yola salındı. Kanatda keçirdiyi saatlardan qalan unudulmaz xatirələr isə hələ də Əhməd pəhləvanı yaddaşlarda yaşadır.

Bəxtiyar ƏLİYEV

525-ci qəzet.- 2023.-11 may.- S.16.