Unutmaq olmur
Qırx gün
ötdü, üstündən bir xeyli də adladı.
Günlərdir içimdəkiləri kağıza
köçürmək istədim, amma heç cürə alınmadı. Hər dəfə
qələmin mürəkkəbi yox, göz yaşları danışdı. Bu günlərdə təmkinli olmağı həyat
bizə öyrədir. Öyrədir öyrətməyinə,
amma yandıra-yandıra, göynədə-göynədə...
...Dəfn mərasimindən sonra
hər kəs kimi mən də pərişan
biçimdə evə dönmüşdüm.
Doğrusu, gələn ayaqlarım idi, düşüncəm və əqlim isə
hansısa bilmədiyim bir səmtdə
azmışdı. Həmin vaxt telefonda bir video
qarşıma çıxdı, Qənirə xanım öz şeirini səsləndirirdi:
Ben varlıkken bir hiçliğe çevrildim,
Ben aşk adlı
tek heceye çevrildim.
"Ben"i atıp sana doğru
yöneldim,
Aç
kapını bu kuluna, ya Rabbim!
- Tanrım, bu insan öz dili
ilə "aç qapını" demişdi.
Açdınmı qapını?! Düyün-dərnəklə qarşılansın
o...
Demək ki, mələk simalı bu xanımın qəlbində
dünya boyda sevgi yatırmış, yoxsa insanlığa olan bu məhəbbət
haradan qaynaqlanacaqdı?! Onu kənardan
tanıdım, amma xeyirxah əməlləri haqqında çox eşitdim. Yalnız yaxşılıq üçün
çarpışdığını, vuruşduğunu yaxınları
daha yaxşı bilər...
Bu məqamda onun
Vətənə, xalqa,
türk millətinə
olan dərin sevgisindən bəhs etmək də olardı, lakin onun haqqında danışarkən bütün
sevgilərinin fövqündə
dayanan insanlıq naminə olan sevgisini öncə söyləmək gərəkdir. Bəli, bu
onun yerdəkilərə
olan sevgisi idi. Bir də onun əngin göylərə
sevgisi var idi. Əslində, elə hər
şeyin mahiyyəti də burdan başlamırmı?! Masmavi
göy üzündən
doğan və ona doğru yol alan sevgi...
"Sana doğruldum" - deyirdi
o şeirində...
Əski
zamanlarda türklər
"Yaradan, Tanrı"
anlamında "Göy"
sözünü işlədirmiş.
Qənirə xanım
da türkün göylərini seçdi,
sevdi, həm də sərhədsiz şəkildə sevənlərdən
oldu və bu sevgi onun
bütün varlığına,
ruhuna, hətta simasına sirayət etdi.
En büyük aşk... O, senmişsin, derk ettim...
Tanrı
onu, o da Tanrını sevdi. Nənəmdən eşitdiyim
bir söz var, deyir ki,
bala, Allah sevdiyi bəndəsini yanına tez aparır. Görünür, yerdəkilərin
bu qədər sevgisi Tanrının ona olan sevgisinə
çata bilmədi. Tanrı onu lap çox sevdi...
Qənirə Paşayeva... Bu ad həmişə
mənim üçün
ucalıq rəmzi olub, uca olduğu
qədər də düşüncəmdə həmişə
əlçatmaz olub. İxtisasımla əlaqədar
olaraq türk dünyası ilə iç-içəyəm. Onun
sevənləri yaşadığımız
məkanla məhdudlaşmırdı.
Özüm dəfələrlə
başqa türk ellərindən soydaşlarımızın
ona necə mehr-məhəbbət bəslədiyinə
şahid olmuşam, duymuşam. Mümkün deyildi ki, mən
belə şəxsiyyətin
sehrinə düşməyim.
İndi xatırlayıram
onu canlı görüb, ilk dəfə
dinlədiyim auditoriyanı.
M.A.Ərsoy haqqında,
təxminən, yarım
saatlıq çıxış
etmişdi. Bu necə natiqlik, bu necə
şövqlə çıxış,
bu necə ədəbiyyata bələdlik,
bu necə türkə sevgi! Heyran olmuşdum... Bir də onun
qıpçaq gözləri...
Xanım əsalət
idi təpədən-dırnağa...
Türklüyə olan
sevgisi anbaan məruzəsində yanaqlarına
yansıyırdı... Nəhayət,
çıxışı bitdi.
O gündən mən
Ərsoyu başqa cür tanıdım, ümumiyyətlə, Ərsoyu
o gün tanıdım,
artıq onu Türkün al bayrağının rəngi
ilə hiss etməyə
başladım. Bunu sadəcə nümunə
olaraq dedim, belə idi o xanım, da ışanda dinləyənləri
valeh edirdi.
O vaxtdan sonra bütün
tədbirlərdə, hətta
onun çıxışlarından
qeydlər götürməyə
başladım. Sanarsan
ki, canlı ensiklopediyadır, bilmədiyi
şey yox idi...
...Həyat elə gətirdi ki, həmin tədbirdən bir neçə il sonra bir
qrup özbəkistanlı
tədqiqatçı ilə
birgə Qənirə
xanımın ziyafət
məclisində iştirak
etdim. İlk dəfə onda əlini çiynimə qoymuşdu, ilk dəfə
onda "qızım"
müraciətini duymuşdum...
Üstündən bir il də ötdü. Bir də gördüm
ki, mən bir kitab tərcümə
etmişəm, təqdimatdır
və Qənirə xanım da oradadır.
Ömrümün, bəlkə
də, ən xoş günü idi, sanki yuxu
idi... Yollar sanki özümdən xəbərsizməni onun sehrinə aparırdı.
Aradan bir neçə ay da keçdi. Bir də baxdım
ki, Milli Məclisdəyəm, xanımın
qəbuluna gəlmişəm.
Həmin sevinci, fərəhi izah etməyə söz yoxdur. Qapısının qarşısındayam, özümü
o yerə qoymuram, amma həyəcandan əllərimi buz kəsib. Yazı-pozudan, kitablardan söhbətləşdik.
Sağollaşanda məni
min ilin tanışı
kimi bağrına basdı... İndilərdə
duyuram, demə, o, hər kəsi sevgi ilə qarşılayar, sevgi ilə yola salarmış...
"İlk" olan hadisələrin sevincini həmin an hiss edir insan, "son" olan hadisələrin acısı
isə sonradan bəlli olur və bir gün
onunla "son görüş"
baş tutdu...
Sentyabrın əvvəlləri idi.
Həmin günün səhərisi çətin
bir imtahanım vardı, maksimum dərsə fokuslanmışdım,
anidən gələn
o bildirişə qədər...
Qənirə xanım
məni görüşə
çağırır... Həmin
gün görüş
iki dəfə ləğv edildi, alınmırdı, nəhayət,
axşamtərəfi bir
masa arxasında əyləşə bildik...
Təfərrüatları unutmuram,
həmin gün onu görəndə öz-özümə içimdən
"Qənirə xanım
necə sınıxıb"
sözlərini söylədim.
Bir neçə ay öncə gördüyüm
kimi deyildi... Amma yenə eyni şövq, yenə eyni əsalət!
Yaşadığı sonuncu yay fəsli idi... Türkiyəyə həsr etmişdi son fəslini, diyar-diyar, elbəel gəzib dolaşmış, yeni layihə hazırlamışdı.
Bu haqda xeyli danışdı, ürəklə
danışdı... Həmin
görüşə onun
çiyindaşı Əkbər
Qoşalı da qatılmışdı. Sözsüz,
o da heyrət içində idi... Böyük yox, nəhəng bir işdən söz gedirdi. İlk o dedi: "Məleykə, bax Qənirə xanım bu yolda
canlı örnəkdir,
amma əziyyətlidir,
məşəqqəti çoxdur
bu yolun". İxtisasım türkologiya
olduğu üçün
onu mənə örnək göstərirdi...
Mən isə hələ də dinləyirəm, birdən
bayaqdan bəri düşündüyüm cümlə
qopdu dilimdən: "Siz ki XI əsrdə
Mahmud Kaşğarinin etdiyini
etmisiz, sadəcə məkanlar fərqlidir..."
Etmişdi, həm də yorulmadan, canla-başla etmişdi, əldən düşənə qədər
etmişdi... Deyirdi ki, bu yazıları
oxuyan, bu kadrları izləyən hər kəs Türkiyəni başdan-başa
gəzmiş, tanımış
olacaq. Beləcə, söhbətə yekun vurub sağollaşdıq.
Hər gün bir neçə yazı redaktə edib göndərirdim, həftədə
bir neçə dəfə əlaqə saxlayırdıq. Bu layihəyə
çox önəm verirdi, çox... Cümhuriyyətin 100 illiyinə
yetişməli idi. Layihə yetişdi, film də çəkildi, bu yaxınlarda təqdimatı da oldu... Amma o yetişmədi...
lll
Haqqında o qədər yazılıb
ki... Şeir, xatirə, elegiya, nekroloq... Amma sosial şəbəkədən
oxuduğum iki cümlə qədər məni qəhərə boğan olmadı:
"Acıdır, amma gerçəkdir! Əlvida,
Qənirə xanım!"
(Ə.Qoşalı)
Günlər keçir, acımasız
həyat davam edir. Bizlər bu gedişə inanmadıq, inanmırıq,
inanmayacağıq da,
yəqin ki, heç vaxt. Ramiz Rövşən yaxşı deyirdi:
Ömrə, günə etibar
yox əzəldən,
Bir də dönüb yarpaq olmaz xəzəldən.
Beşiyindən bizə tabut düzəldən,
Bələyindən kəfən tikən dünyadı...
Bilmirəm,
təsadüf idi, yoxsa təvafüq; mənə son göndərdiyi
yazı materialı Aşıq Veysəllə bağlı idi.
Hansı ki, filmində də həlim bir səs ilə
özü oxuyurdu: "Uzun, ince bir yoldayım, gediyorum
gündüz gece. Bilmiyorum ne haldeyim, gediyorum gündüz
gece". Və o yazı belə başlayırdı:
Ben giderim adım kalır,
Dostlar beni hatırlasın.
Düğün olur bayram gelir,
Dostlar beni hatırlasın. (A.Veysəl)
Sizi heç unutmaq olarmı, əziz Qənirə xanım?!
Məleykə MİRZƏLİ
BDU-nun doktorantı,
türkoloq
525-ci qəzet .- 2023.- 21 noyabr, ¹
210.- S.10.